Καθημερινή Αδέσμευτη Εφημερίδα

Φωτογραφία και τοπική Ιστορία : ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΑΞ. ΔΑΒΑΝΕΛΛΟΣ (Ο θεμελιωτής στην Ελλάδα της φωτογραφικής τοπικής Ιστορίας) (ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ)

Γράφει ο Δημήτριος Θ. Νάτσιος, φιλόλογος

 

Λέγοντας φωτογραφική τοπική Ιστορία, εννούμε την ευρυτάτη χρήση της φωτογραφίας ως πηγή ιστορικών τοπικών ειδήσεων και τη συμβολή αυτής στη δημιουργία και ανάπτυξη ιδιαίτερου κλάδου της τοπικής Ιστορίας.
Η πόλη της Λαμίας ευτύχησε να έχει εγκατασταθεί σ’ αυτήν ένας πνευματικός άνθρωπος, όπου ζει και εργάζεται ως εκπαιδευτικός στον ιδιωτικό τομέα και στην ξενόγλωσση εκπαίδευση, όπου σημειώνει θεαματικές επιτυχίες, ενώ συγχρόνως δημιουργεί πολιτσμό. Είναι ο γνωστός κ. Νικόλαος Ταξ. Δαβανέλλος, ο οποίος δεν έχει ανάγκη από συστάσεις. Ο ίδιος είναι έπηλυς, -έλκει την καταγωγή του από τη γείτονα Ναυπακτία- και στη Λαμία έχει δημιουργήσει οικογένεια, αλλά και συγγενικούς, φιλικούς, πνευματικούς και ακατάλυτους ψυχικούς δεσμούς με τον φιλόξενο τούτο χώρο, όπου ζει και κινείται. Παράλληλα, λοιπόν, προς το πολυετές εκπαιδευτικό και διδακτικό έργο του, έχει επιδοθεί με θαυμαστά αποτελέσματα στη χρήση της φωτογραφικής μηχανής και χρησιμοποιεί αυτήν ως μέσον διάσωσης ενός ολόκληρου κόσμου, ο οποίος δεν αντέχει στην φθορά του χρόνου. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι δεν αρκείται μόνο στη δημιουργία καινούργιου και σύγχρονου φωτογραφικού υλικού, αλλά έχει επιδοθεί στη συγκέντρωση και διάσωση παλιών φωτογραφιών. Επομένως εργάζεται σε δύο τομείς.
Πρώτος είναι ο τομέας της επισήμανσης, της απόκτησης, της διάσωσης, της αναπαραγωγής, της διαφύλαξης και της χρήσης του φωτογραφικού αρχειακού υλικού. Δεύτερος είναι ο τομέας της φωτογράφισης - παραγωγής φωτογραφικού υλικού καινούργιου, του οποίου δημιουργός είναι ο ίδιος ο φωτογράφος - καλλιτέχνης κ. Νικόλαος Τ. Δαβανέλλος, ο οποίος φωτογραφίζει παν το επιστητόν, το κινούμενον και το υπάρχον!
Βεβαίως η πολυετής πορεία του στο φωτογραφικό «πεδίο» -στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων-δεν υπήρξεν «αναίμακτη». Στην προσπάθειά του να επισημάνει, να αποκτήσει και να διασώσει παλιές φωτογραφίες, αλλά και να φωτογραφίσει ό,τι αυτός θεωρεί καλό να το φωτογραφίσει, στην πολυετή λοιπόν αυτή πορεία έχει συναντήσει πολλές δυσκολίες και ανυπέρβλητα εμπόδια: Άνθρωποι δύστροποι, καχύποπτοι, υστερόβουλοι, -ευτυχώς λίγοι-, δε συμπάθησαν το έργο του. Επίσης άνθρωποι φιλοχρήματοι και εκμεταλλευτές σε περιπτώσεις δημοπρασίας παλιών φωτογραφιών ζήτησαν υπέρογκα ποσά για να πουλήσουν φωτογραφικό υλικό. Ακόμη και επιθέσεις σκύλων δέχθηκε, πραγματικές και «φραστικές» (=γαυγίσματα), στη προσπάθεια του να φωτογραφίσει. Πολλών, όμως, ο κ. Δαβανέλλος κέρδισε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη, με αποτέλεσμα ν’ ανοίξουν μπαούλα και κασσέλλες και να του δοθούν παλιές οικογενειακές φωτογραφίες, όπως αποδεικνύεται από την έκδοση μνημειωδών βιβλίων του, που θα δούμε πιο κάτω.
H αξιοποίηση και ανάδειξη του φωτογραφικου υλικού: Το φωτογραφικό αρχειακό υλικό, που συγκέντρωσε, αλλά και εκείνο, που παρήγαγε και δημιούργησε ο ίδιος ο κ. Νικόλαος Δαβανέλλος το αξιοποίησε και το ανέδειξε με δύο τρόπους, προσιτούς σε πολλούς ανθρώπους. Ο πρώτος τρόπος είναι η έκδοση βιβλίων και ο δεύτερος η πραγματοποίηση έκθεσης φωτογραφίας τόσο ατομικής, όσο και ομαδικής.
Α΄ Εκδόσεις: «Καρπός», λοιπόν, της συγκέντρωσης και παραγωγής του φωτογραφικού αρχειακού υλικού είναι η έκδοση πλουσιωτάτων, πολυσέλιδων, μεγάλου σχήματος, χαρτόθετων και τετράχρωμων βιβλίων:
1) Νίκου Ταξ. Δαβανέλλου - Δημητρίου Θ. Νάτσιου «Η Παλιά Λαμία», (ιστορικό και φωτογραφικό λεύκωμα), εκδ. του Περιοδικού «Φθιωτικά Χρονικά», Λαμία, 1982, διαστάσεις: 25Χ34. σελ. 76+1 λευκή, πανόδετο και διχρωμία. Περιέχει φωτογραφίες από πλατείες, απόψεις, νεοκλασσικά σπίτια και άλλα της Λαμίας, η οποία «έφυγε». Στην εισαγωγή του πρώτου εκείνου βιβλίου ανάμεσα στα άλλα, σημειώνονται τα εξής: «Η νεώτερη τεχνολογία επέτρεψε ν’ «αποθανατισθεί» η φυσιογνωμία της Λαμίας των τελευταίων εκατό χρόνων. Οι μαρτυρίες αυτές συγκεντρώθηκαν με προσοχή και ευλάβεια, τις οποίες, έπειτα από κατάλληλη επεξεργασία, τις παρουσιάζουμε στους αγαπητούς μας αναγνώστες.
Ο πολεοδομικός οργασμός έχει αλλάξει την πολεοδομική και κτηριακή εικόνα της πόλης. Ο χρόνος και η ανθρώπινη αδιαφορία φθείρει τα πάντα. Το φωτογραφικό αυτό υλικό συγκεντρωμένο έτσι πλέον, πιστεύουμε ότι θα αντέξει πιο πολύ στο χρόνο, παρά η μεμονωμένη φωτογραφία...». Οι φωτογραφίες είναι πολλές και σπάνιες, που έχουν καταχωρισθεί στο πιο πάνω βιβλίο.
2. Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος: «Γύφτοι σοφοί και γύφτοι μάγοι», (Εκδόσεις: «ΓΝΩΣΗ», Αθήνα 1987.
Εινονίζονται γύφτοι με πλούσιες λεζάντες παρμένες από την ποίηση.
3. Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος: «Λαμία, το Χρονικό μιας πόλης», Αθήνα, 1994. Καλλιτεχνική και εκδοτική επιμέλεια: Μιχάλης Ιερωνυμίδης. Σχήμα μεγάλο: 25Χ32, σελίδες 450. Πανόδετο και τετράχρωμο. Είναι βελτιωμένη, επηυξημένη και αισθητικά ανώτερη απ’ την προηγούμενη έκδοση.
Πρόκειται για έργο μνημειώδες, όπου αποτυπώνεται, πράγματι, το χρονικό της πόλης, αφού σ’ αυτό καταχωρίζονται εκατοντάδες ανέκδοτες και δημοσιευμένες, σπάνιες και άγνωστες φωτογραφίες της Λαμίας. Εικονίζονται: απόψεις της πολης, πλατείες, δρόμοι, δημόσια κτήρια, νεοκλασσικά σπίτια, τριγωνικά αετώματα, φορούσια, φευδοραβδώσεις, ακροκέραμα, οροφογραφές, καταστήματα, οικίες, εργαστήρια, μεμονωμένες και ομαδικές φωτογραφίες προσώπων, φτωχογειτονιές και στενά σοκάκια, εκκλησίες, κωδονοστάσια, μονόλοβα και δίλοβα παράθυρα, τρούλλοι, εγκάρσια κλίτη, πλαγιές της Ακρολαμίας, παζάρια και λαϊκές αγορές, ανδριάντες, προτομές και το κενοτάφιο του Διάκου, μαθητικές παρελάσεις, ποδοσφαιρικά σωματεία, πτυχές της ζωής της πόλης, ομαδικά γλέντια, εορτές και πανηγύρεις. Επώνυμα πρόσωπα και απλοί άνθρωποι, αποκριάτικες εκδηλώσεις, χορωδίες και σύλλογοι, γυμναστήρια και αθλητές, εκδρομές και περίπατοι, χώροι τυπογραφείων και πρωτοσέλιδα εφημερίδων, γυναίκες και άνδρες με τοπικές ενδυμασίες, μαθητές με καπέλα και μαθήτριες με ποδιές.
Εικονίζονται και πολλά άλλα «ὧν οὐκ ἒστιν  ριθμός». Τα ιστορικά κείμενα, οι πλουσιώτατες λεζάντες και τα «αποκόμματα» τοπικών εφημερίδων με ιστορικό περιεχόμενο και διευκρινιστικό σκοπό βοηθούν αποτελεσματικά τον αναγνώστη να γνωρίσει κάτι για το εικονιζόμενο φωτογραφικό υλικό του βιβλίου.
4. Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος: «Λαμία, η Ρεκλάμα (1850-1967)». Εκδ. «Προσκήνιο» (Άγγελος Σιδεράτος) - Δήμος Λαμιέων, Αθήνα, 1999, σελ. 198.Μεγάλο σχήμα: 28Χ28. Τετραχρωμία «σώματος» και εξωφύλλου του βιβλίου. Πρόκειται για ένα σπάνιο βιβλίο με ειδικό περιεχόμενο, αφού στις σελίδες του εικονίζεται ολόκληρη η εμπορική και οικονομική δραστηριότητα και η δημιουργία υλικού πολιτισμού στη Λαμία τα τελευταία 100 χρόνια, αλλά και ολόκληρη η διαφήμιση του υλικού αυτού πολιτισμού. Μόνο όποιος ξεφυλλίσει το βιβλίο θα μπορέσει να μάθει τι είχε παραχθεί στην πόλη στα τελευταία χρόνια. Στις ίδιες σελίδες καταχωρίζονται ιστορικές στιγμές της πόλης και πρόσωπα, που έχουν συνδεθεί με την νεώτερη και σύγχρονη Λαμία, κυρίως, όμως, εικονίζεται η καθημερινότητα των κατοίκων της πόλης. Ο συγγραφέας με «επιμέλειαν μελίσσης» έχει αποδελτιώσει από εφημερίδες και άλλα έντυπα χιλιάδες διαφημίσεις, ακόμη έχει συγκεντρώσει φωτογραφίες μεμωνωμένες και ομαδικές προσώπων που έχουν πρωτοστατήσει σε τομείς της πόλεις, ακόμη έχει καταχωρίσει στις σελίδες πρωτοσέλιδα εφημερίδων και άλλων αντικειμένων και έχει δημιουργήσει ένα εντυπωσιακό βιβλίο, το οποίο πλέον είναι ένα ιστορικό τεκμήριο, σπουδαίο και αξιόλογο για την τοπική Ιστορία. Μαθαίνουμε για τις μικρές (ελαφριές) βιομηχανίες και βιοτεχνίες της πόλης, για τα αστικά επαγγέλματα, για την καλλιτεχνική και πνευματική κίνηση και γενικά για τον εμπορικό κόσμο της Λαμίας. Ως γνωστόν ο Τύπος καταγράφει την αμεσότητα, αλλά και στις σελίδες του καθρεπτίζεται όλη η ανθρώπινη σκέψη και στάση απένταντι στη ζωή. Το βιβλίο «Λαμία, η ρεκλάμα» είναι η διαφήμιση των διαφημίσεων της Λαμίας πάνω από εκατό χρόνια.
5. Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος: «Λαμία, τα πρόσωπα, (1760-1930)». Εκδ. Ταξιάρχης Ν. Δαβανέλλος, Λαμία 2003. Είναι μεγάλου σχήματος: 25Χ32, πανόδετο, χονδρό εξώφυλλο, τετράχρωμο και έχει 490 σελ. Είναι έργο μνημειώδες. Στις σελίδες έχουν καταχωρισθεί πολλές εκατοντάδες φωτογραφίες, έγχρωμες και ασπρόμαυρες. Είναι φωτογραφίες προσώπων και αντικειμένων, μεμονωμένες - ατομικές, προέρχονται δε απ’ τους «χώρους» της εκκλησίας, της επιστήμης, της τέχνης, των γραμμάτων, του εμπορίου, των εφευρέσεων. Aγωνιστές του 1821, βασιλείς, συγγραφείς καλλιτέχνες, γιατροί, δικηγόροι, εκπαιδευτικοί, ιερείς, αρχιερείς, δήμαρχοι, διοριστήρια δημάρχων από τον Όθωνα, ευεργέτες της Λαμίας και απόψεις της πόλης, θεμελιώσεις εκκλησιών. Πρωτοσέλιδα τοπικών εφημερίδων και εξώφυλλα βιβλίων, απλοί στρατιώτες και αξιωματικοί, κυρίες με εντυπωσιακές ενδυμασίες και αριστοκρατικούς καλλωπισμούς, άνθρωποι επήλυδες, των οποίων η διέλευσή και μόνιμη εγκατάσταση σ’ αυτήν υπήρξε πρωτοπόρα και δημιουργική, προσόψεις καταστημάτων, υπαίθριες εμπορικές δραστηριότητες, χορωδίες και συναυλίες, δημιουργοί και εφευρέτες, δήμαρχοι και πολιτικοί άνδρες ξένων κρατών, σύλλογοι εμπόρων, αποκαλυπτήρια ανδριάντων και προτομών, μεμονωμένα πρόσωπα και οικογενειακές φωτογραφίες ανθρώπων, ομαδικές φωτογραφίες προσφύγων του εμφυλίου πολέμου, προσόψεις και ιδιοκτήτες διδακτηρίων, βιβλιοπώλες και άλλοι μαγαζάτορες, υπαίθριοι και στεγασμένοι φωτογράφοι, ομαδικές φωτογραφίες εργατικών σωματείων, εσωτερικά τυπογραφείων και ιδιοκτητών αυτών.
Ακόμη καταχωρίζονται φωτογραφίες από πολλούς άλλους ακόμη «χώρους». Για τη συγκέντρωση όλου αυτού του φωτογραφικού υλικού, συμβουλεύθηκε, εκμεταλλεύθηκε και αξιοποίησε ο συγγραφέας (τούτο φαίνεται και απ’ τη βιβλιογραφία, που παραθέτει) προηγούμενες μελέτες και σχετικά δημοσιεύματα, κύριως, όμως, απευθύνθηκε σε επώνυμες και ιστορικές οικογένειες της Λαμίας, ζήτησε από πολλούς αρχειακό φωτογραφικό υλικό και ιστορικά στοιχεία, κέρδισε την εμπιστοσύνη πολλών, οι οποίοι εξετίμησαν το σπουδαίο έργο του και του έδωσαν πολλές, παλιές και σπάνιες φωτογραφίες.
Πολλά πρόσωπα συνοδεύονται από τίτλους επαίνων και διακρίσεων, που κατά καιρούς, έτυχαν. Εντυπωσιάζουν τα σύντομα βιογραφικά και άλλα ιστορικά στοιχεία, που πλαισιώνουν το σπάνιο φωτογραφικό υλικό, που έχει καταχωρισθεί στο βιβλίο. Εκείνο, που προκαλεί το θαυμασμό και την έκπληξη είναι πώς ένας άνθρωπος συγκέντρωσε τόσο φωτογραφικό και ιστορικό υλικό.
Β. Εκθέσεις φωτογραφίας: Έχει πραγματοποιήσει εκθέσεις φωτογραφίας στην Ελλάδα, στο Παρίσι για τους γύφτους και αλλού.
Γενικά ο κ. Νικόλαος Δαβανέλλος με το έργο του συντηρεί την ιστορική μνήμη της πόλης και της ευρύτερης περιοχής του φθιωτικού χώρου, ακόμη (στην περίπτωση των γύφτων), έχει καταγράψει και έχει αποθανατίσει συνήθειες ανθρώπων με ιδιαιτερότητες. Όχι μόνο συντηρεί, με το έργο του, την ιστορική μνήμη της Λαμίας, αλλά με τη χρήση της φωτογραφικής μηχανής ως μέσον καταγραφής και διάσωσης στιγμιαίων γεγονότων, παράγει ιστορικό υλικό, το οποίο δεν μπορεί να δημιουργήσει η γραφίδα του ιστορικού και ο χρωστήρας του ζωγράφου. Η φωτογραφία έχει διασώσει πολλές λεπτομέρειες από την ένδυση, την υπόδηση, τον τρόπο κατασκευής της κατοικίας του ανθρώπου. Τρόποι ζωής, προτιμήσεις και γούστα στο ευπρεπισμό, στην κόμμωση και τον καλλωπισμό των γυναικών. Ο λαογράφος περισσότερο συμβουλεύται το φωτογραφικό αρχειακό υλικό, παρά την περιγραφή ενός γεγονότος από τον ιστορικό ή τον χρονικογράφο. Στεγαστικοί χώροι και προθήκες καταστημάτων, μεταφορικά μέσα, αροτριώντα ζώα και αποκριάτικες εκδηλώσεις έχουν διασωθεί με τη φωτογραφία.
Γενικά η φωτογραφία είναι βίβλος όχι των αγραμμάτων αλλά όλων των ανθρώπων κάθε κοινωνικής τάξης, μόρφωσης και ηλικίας. Είναι υλικό οπτικό και μάτια έχουν όλοι. Η φωτογραφία είναι αψευδής μάρτυρας των εικονιζομένων.
Το φωτογραφικό του αρχείο: Ο ίδιος έχει δημιουργήσει στη Λαμία τεράστιο και πλούσιο φωτογραφικό αρχείο το οποίο αριθμεί 290.000 φωτογραφίες! Πρέπει να είναι το μεγαλύτερο και πλουσιώτερο στην Ελλάδα και εάν «μια φωτογραφία είναι χίλιες λέξεις», ας υπολογίσει ο καθένας από εμάς, ο πιο πάνω αστρονομικός αριθμός των φωτογραφιών, πόσες λέξεις είναι...

Λαμία, Οκτώβρης 2021

 

 

 

Φωτογραφίες

    

 

Απόψεις

Το ταξίδι στον  Νομό Έβρου είχε και δυσάρεστα απρόοπτα. Συνάντησα στην Ορεστιάδα τον ιντερνετικό μου φίλο Χρήστο. Η χαρά μεγάλη και από τις δύο πλευρές, μέχρι την...

Ενημερωτικά δελτία

Ενημερωθείτε άμεσα από την εφημερίδα μας για τις τελευταίες ειδήσεις μέσα από την ηλεκτρονική σας διεύθυνση.
randomness