Βιβλιοπαρουσίαση: Μαρία Σκουρολιάκου: «Σώμα του Χρόνου»

• Κέντρο Ευρωπαϊκών Εκδόσεων Χάρη Πάτση, Αθήνα 2021, σελ. 70

Γράφει ο Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας,
ποιητής, θεατρολόγος και κριτικός
(www.konstantinosbouras.gr)

(απόσπασμα κριτικής)

«Βάθος»: η περισσότερο χρησιμοποιημένη λέξη σε αυτό το βιβλίο. Και τα συνώνυμα. Και τα αντώνυμά της. Η έκτη ποιητική συλλογή της αισθαντικής μαχητικής ποιήτριας Μαρίας Σκουρολιάκου.
Λέξεις σαν βεγγαλικά, αστραπές που αυλακώνουν τον οργισμένο ουρανό, ποίηση οιστρηλατημένη από τις κοινωνικές ανισότητες (βλ. «Χρόνια του φόβου», σσ. 24-25).

 Γενικά, η ποιήτρια δεν περιαυτολογεί. Γράφει για το «εμείς». Το εγώ της είναι απλώς το συνεκδοχικό όχημα προκειμένου να μιλήσει για τα πάθη του κόσμου και την ενοποιητική ιδεολογία της. Υπάρχει ηθική σε αυτό το πόνημα και απολύτως διακριτή κοσμοθεωρία που επικεντρώνεται στην έννοια της Δικαιοσύνης, στην Ισότητα, στην Ελευθερία και στο απαράγραπτο δικαίωμα του ανθρώπου στην ευτυχία, όσο πεπερασμένη κι αν είναι, δεν είναι όμως ανέφικτη.

Η ποιήτρια είναι μάστορας των αντιθέσεων. Συνθέτει τις λέξεις με αντιστικτικό μουσικό τρόπο. Η ρυθμολογία της παραπέμπει στο δημοτικό τραγούδι. Οι ομοιοκαταληξίες δεν την θέλγουν, λατρεύει όμως τις παρηχήσεις (ενίοτε πολλαπλές).

Χθόνιες αντηχήσεις βαρέων, βαθέων τόνων (σελ. 11). Ανιμισμός, μόνον ως λογοτεχνική σύμβαση (σελ. 10).

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΔΟΜΗΜΕΝΑ ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ. Οι στροφές γίνονται ψηφίδες τεχνηέντως συγκολλημένες. ΔΙΑΚΟΠΤΟΜΕΝΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ΜΕ ΤΟΜΕΣ, ΣΙΩΠΕΣ ΚΑΙ ΠΑΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ ΤΟ ΑΧΩΡΗΤΟ. Αυτή η ηθελημένη (ή μη) αποσπασματικότητα δείχνει ίσως ότι το ποίημα δουλεύεται για μεγάλο χρονικό διάστημα αλλά όχι συνεχώς, έτσι ώστε κάπου χάνεται ο ενιαίος ρυθμός και κυριαρχεί το επί μέρους. «Ελίχρυσες στιγμές», όπως λέει η ίδια (σελ. 12).

Πρωτότυπες συλλήψεις, εικόνες εναργείς, στάση ενεργητική, στίχοι που θα μπορούσαν να ανήκουν σε λαϊκά δημοφιλή τραγούδια, ακόμα και μυστικισμός («Της γης μου», σελ. 15: «Στις πέτρες τις ακήρατες που υπογράφουνε το φως» – τι ωραίος στίχος!).

Πολλές αποστροφές που λειτουργούν αυτοτελώς ως γνωμικά. Λέξεις έξυπνα συνταιριασμένες ή διχοτομημένες (όπως οι «λ-έξεις» στη σελίδα 176, που παραπέμπουν στις έξεις). Και τα βουνά «άπατα».

Σαιξπηρικός ο στίχος: «Ψέμα διαρκείας ντυμένο αρετή» (σελ. 21). Διπλές επαναλήψεις φράσεων για εμφατικούς λόγους (σελ. 27).
Καρυωτακικό το ποίημα «Ζωές», που αρχίζει έτσι: «Στα μικρά χωριά οι μέρες φορούν /ασπρόμαυρα γυαλιά» και τελειώνει έτσι: «Τα χρόνια διπλωμένα στο συρτάρι / μυρίζουν καμφορά συνήθεια. //

Στα μικρά χωριά / ο κόσμος κάνει κύκλους / με άξονα τον ίσκιο του / σε τροχιά ελλειπτικής οφθαλμαπάτης» (σελ. 30).

Έκλαμπρες εικονοπλαστικές επιδόσεις συνδυάζονται με παλαιορομαντικές ποιητικές εικόνες σε ένα πρωτότυπο αμάλγαμα διακριτού ύφους, απολύτως προσωπικού. Η ποιητική της Μαρίας Σκουρολιάκου είναι σαν «καθημαγμένη ομορφιά» (σελ. 33).

Το κλειδί στην ποιητική της κρύβεται ενδεχομένως στο «αιώνιο δίχτυ / μιας συμφωνίας μυστικής / των αντιθέσεων» (σελ. 36).

Στον τρίτο μέρος «Σφραγιδόλιθοι» η Ιστορία συναντάται με την θυμοσοφία και την ναρκισσιστική αναφορά στον Θάνατο, στον δικό μας θάνατο, ως εφηβικό σκιάχτρο και γεροντική παραμυθία. Εξάλλου, όλη η ποίηση (ως τέχνη και ενασχόληση) επιχειρεί το πάγωμα της στιγμής. Τετραπλή παρήχηση του χι στη σελίδα 60.

Καταληκτικό του τετράπτυχου μέρος η «Αύρα ερωτινή» μέσα σε δύο μόλις σελίδες λειτουργεί και ως συμπέρασμα και ως ηθικό δίδαγμα και ως κεντρική ιδέα κλείνοντας με ένα τετράστιχον ερωτικόν.

Δείγμα γραφής:

Βαθιά νερά

Αναρχικούς ψαλμούς ανέμισα
στα βάραθρα της μοίρας,
των φυλλοβόλων χρόνων το έρμα
και τα μάταια πετώντας όνειρα.

Είμαι γκρεμός κι είμαι γεφύρι πέτρινο.
Βρύχια νερά διαπλέουν το σώμα μου.
Ρέω στο θάμπος που χαράζει, της αυγής.
Στο σύγκρυο κάθε νύχτας που έρχεται,
γυμνές αιτίες κυλώντας,
ως το δέλτα των γρίφων.

Των αλγεινών στιγμών εξόφλησα τις οφειλές.
Φορώ το μαγικό των στίχων έλυτρο
και πια σωπαίνοντας
ακούω της γης μονάχα, τους αρχαίους ήχους.

Ίσκιος ονείρου*

Φρουμάζει το σκοτάδι,
ώρα τρεις.
Στου ρολογιού τους δείχτες
κρεμασμένες οι σκιές
σε όνειρο βαθύ χορεύουν.
Κυκλοβολούν στο σπήλαιο,
το πλάνο φέγγος τού «εγώ» θωρώντας
στων λόγων τα χαλάσματα.

Το φως μακριά,
σ’ αλλότρια χέρια κατοικεί.
Σε ηφαίστεια σώματα
και σε ψυχές που ανθίζουν.

Βρυχάται του ανθρώπου η νύχτα.
Κι ανάμεσα,
λύκοι που διώχνουν τη ζωή
κι αηδόνια που μιλούν τη λύπη.

* ΠΙΝΔΑΡΟΣ, Πυθιονίκαις, επωδ.ε,8. 95

Το βιβλίο διατίθεται στα βιβλιοπωλεία ΙΑΝΟΣ και σε ηλεκτρονικά και μη βιβλιοπωλεία.
Στη Λαμία από το βιβλιοπωλείο ΜΠΕΤΣΗΣ ΣΠ.