Καθημερινή Αδέσμευτη Εφημερίδα

5 Ιουνίου: Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος

Γράφει η Αγγέλα Μπαρτσιώκα

 

Η γη είναι ένας συνεχώς μεταβαλλόμενος πλανήτης. Το βλέπουμε καθημερινά στις εκρήξεις των ηφαιστείων, στην αλλαγή της ροής των ποταμών, στις προσχώσεις των ακτών, στη σεισμική δραστηριότητα.
Από την εποχή που ήταν μία πύρινη σφαίρα και με το πέρασμα εκατομμυρίων ετών έγιναν αλλεπάλληλες κλιματολογικές αλλαγές τόσο στο εσωτερικό όσο και στο επιφανειακό της περιβάλλον.
Οι αλλαγές αυτές έπαιξαν τον ρόλο τους στην εμφάνιση της ζωής στη γή.
 Οι πρώτες μορφές ζωής ήταν μονοκύταροι ή μικροί πολυκύτταροι οργανισμοί που περιστασιακά οργανώνονταν σε αποικίες.
Μετά την Κάμβρια έκρηξη που συνέβη πριν περίπου 540 εκατομμύρια χρόνια, έχουμε σταδιακά τη δημιουργία ζώων που αποκολλήθηκαν από τον πυθμένα, άρχισαν να κινούνται, να δημιουργούν πρώτα εσωσκελετό και κατόπιν εξωσκελετό, να τρέφονται με άλλα ατελή ζώα κλπ.
Οι περίοδοι αυξημένου οξυγόνου ή ανοξίας στο νερό των ωκεανών, η αύξηση ή πτώση της θερμοκρασίας κλπ. ήταν αυτές που βοήθησαν στην εξέλιξη των ζώντων οργανισμών.
Περίοδοι αυξημένης ανοξίας στο βυθό συμπίπτουν χρονικά με μαζικές εξαφανίσεις ειδών.
Συγχρόνως οι εναλλαγές στη θερμοκρασία της γης συνέβαλε καταλυτικά στην εμφάνιση και εξαφάνιση των ειδών, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις παγετωνικές περιόδους.
Μοριακές μελέτες υποστηρίζουν πως ο τελευταίος κοινός πρόγονος μεταξύ ανθρώπων και μεγάλων πιθήκων έζησε περίπου 8 με 4 εκατομμύρια χρόνια.
Το γένος HOMO (άνθρωποι) εμφανίστηκε πριν 2.500.000 χρόνια. Το είδος homo sapiens πριν από 500.000 χρόνια και το είδος sapiens sapiens (ανατομικά εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι) πριν από 200.000 χρόνια.
- Κατά την γεωλογική ιστορία της Γης, υπήρξαν αρκετές εμφανίσεις και υποχωρήσεις των παγετώνων, οι οποίες διακρίνονται σε ομάδες ανάλογες με την ηλικία της Γης. Η πιο πρόσφατη, με γεωλογικούς όρους, εποχή των παγετώνων στη Γη άρχισε να υποχωρεί πριν από 12.000 χρόνια, στο τέλος της Πλειστόκαινου εποχής. Ο τερματισμός του παγκόσμιου ψύχους επέτρεψε στις ανθρώπινες κοινωνίες να μεταβούν από την νομαδική ζωή των κυνηγών-συλλεκτών σε μόνιμη κατοίκηση περιοχών, η οποία και σε συνδυασμό με τις θερμότερες και ευνοϊκότερες θερμοκρασίες είχε σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη της γεωργίας και κτηνοτροφίας. Η εμφάνιση των πρώτων ανθρώπινων πολιτισμών έγινε στην Αφρική και συγκεκριμένα στις εύκρατες περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Αιγύπτου.
- Σε όλη τη ζωή του πλανήτη Γη υπήρξαν πέντε μαζικές εξαφανίσεις που σκότωσαν το 90 τοις εκατό των ειδών που κατοικούσαν στη Γη εκείνη την εποχή. Εμφανίστηκαν σε συγκεκριμένες περιόδους, με μη συνηθισμένο τρόπο.
Η πρώτη μεγάλη εξαφάνιση συνέβη πριν από 443 εκατομμύρια χρόνια και εξαφάνισε το 86 τοις εκατό των ειδών, που πιστεύεται ότι προκλήθηκαν από έκρηξη σουπερνόβα.
Η δεύτερη έγινε πριν από 367 εκατομμύρια χρόνια λόγω ενός συνόλου γεγονότων, αλλά κυρίως ήταν η εμφάνιση χερσαίων φυτών. Αυτό προκάλεσε την εξαφάνιση του 82 τοις εκατό της ζωής.
Η τρίτη μεγάλη εξαφάνιση προήλθε πριν από 251 εκατομμύρια χρόνια από πρωτοφανή ηφαιστειακή δραστηριότητα, σκοτώνοντας το 96% των ειδών.
Η τέταρτη εξαφάνιση συνέβη πριν από 210 εκατομμύρια χρόνια, που προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή που αύξησε ριζικά τη θερμοκρασία της Γης και εξαφάνισε το 76 τοις εκατό της ζωής.
Η πέμπτη και πιο πρόσφατη μαζική εξαφάνιση ήταν αυτή που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους, Πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια.
Σήμερα διανύουμε την έκτη εξαφάνιση; Επί του παρόντος, ο ρυθμός εξαφάνισης των ειδών είναι ιλιγγιώδης, περίπου 100 φορές ταχύτερος από το κανονικό, και όλα φαίνεται να προκαλούνται σε μεγάλο βαθμό από το είδος,  Homo sapiens sapiens ή ανθρώπινο.
Με τις δραστηριότητες του ανθρώπου έχουμε μια σειρά από επεμβάσεις που αλλάζουν το περιβάλλον, όπως την κατασκευή φραγμάτων στους ποταμούς, τις εξορύξεις ορυκτών, τις βιομηχανίες που δημιουργούν τοξικά απόβλητα που έχουν σαν συνέπεια την μόλυνση υδάτων ποταμών-λιμνών –θαλασσών, τη δημιουργία σκουπιδιών με πλαστικά και άλλα επικίνδυνα υλικά που κατακλύζουν στεριά και θάλασσα.
Οι ολοένα αυξανόμενες ανάγκες των ανθρώπων οδηγούν σε καταστροφή των δασών για να δημιουργηθούν καλλιέργειες ή περιοχές βόσκησης παραγωγικών ζώων ενώ πολλές από τις δασικές πυρκαγιές προκαλούνται σκόπιμα.
Συγχρόνως το διοξείδιο του άνθρακα και άλλα επικίνδυνα παράγωγα των δημοσίων και ιδιωτικών μέσων μεταφοράς αλλάζουν τη σύνθεση του αέρα και δημιουργούν κινδύνους για τη ζωή όλων των ειδών.
Επιπλέον έχουμε ανθρώπινες επεμβάσεις στο DNA φυτών και ζώων, δημιουργία επικίνδυνων ιών στα πλαίσια προετοιμασίας βιολογικών πολέμων, επικίνδυνες χημικές ουσίες για καταστροφή ανθρώπων και του περιβάλλοντός του στα πλαίσια πολεμικών επεμβάσεων, μέχρι την κατασκευή πυρηνικών όπλων που μπορεί να αφανίσουν το ανθρώπινο και όχι μόνο είδος.
Το κυνήγι των άγριων ζώων όπως και ο περιορισμός των περιοχών τους είναι η αιτία να εξαφανιστούν άγρια ζώα ή να κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Ζώα που έχουν εξαφανιστεί από τη ζωή στη γη, σύμφωνα με τα ευρήματα των επιστημόνων είναι:
•    Τίγρης της Τανζανίας, Εξαφανίστηκε από τη δεκαετία του 1930 Quagga. Τελευταία θέαση το 1870. Από κυνήγι λόγω του δέρματός της.
•    Φώκια της Καραιβικής. Εξαφανίστηκε το 1952. Από τους Ισπανούς που την κυνηγούσαν για το κρέας της.
•    Ντόντο.Εξαφανίστηκε το 17ο αιώνα λόγω των κυνηγών για το κρέας του στα καράβια.
•    Ιρλανδική ΄Αλκη. Εξαφανίστηκε πριν 10.000 χρόνια.
•    Μαμούθ. Τελευταία εμφάνιση πριν 4.000χρόνια. Λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας και του ανθρώπου.
•    Σμιλόδοντας. Πριν 10.000χρόνια.

Εξαφανισμένα ζώα εξαιτίας των ανθρώπων τα τελευταία 100 χρόνια
1. Katydid
2. Ιαπωνικός λύκος
3. Stephens Island Pussy
4. Πυρηναία κατσίκα ή μπουκάρντο
5. Scrub Acanthisite
6. Δυτικός μαύρος ρινόκερος
7. Ταρπάνι
8. Βερβερικό λιοντάρι
9. Η τίγρη της Ιάβας 10. Μπάιτζι

Ζώα που κινδυνεύουν με εξαφάνιση στην Ελλάδα.
Καφέ αρκούδα,
Λύκος,
Τσακάλι,
Ευρασιατικός λύγκας,
Μαυρόγυπας,
Αγριόγιδο,
Κόκκινο ελάφι,
Βίδρα,
Φώκια μονάχους-μονάχους,
Δελφίνι.

 Ζώα που κινδυνεύουν με εξαφάνιση στην Ευρώπη.
1. Ιβηρικός λίγκας
2. Ιβηρικός λύκος
3. Ευρωπαικό βιζόν
4. Ψαρός
5. Μεσογιακή φώκια
6. Γύπες
7. Αιγυπτιακά όρνια
8. Αετοί
9. Ψαραετός
10. Γιγάντια σαύρα
11. Μεσογειακή χελώνα

 Όσον αφορά τις εξαφανίσεις, σχεδόν όλοι σκέφτονται τα ζώα, αλλά τα φυτά έχουν υποφέρει και έχουν επίσης απώλειες που αξίζουν τον ίδιο σεβασμό. Σχεδόν 600 είδη φυτών έχουν εξαφανιστεί τελείως από τη φύση κατά τα τελευταία 250 χρόνια, σύμφωνα με την πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα εκτίμηση για το θέμα από Βρετανούς και Σουηδούς επιστήμονες. Ο ρυθμός εξαφάνισης των φυτών είναι υπερδιπλάσιος του ρυθμού εξαφάνισης των ζώων, πουλιών και αμφίβιων, και έως 500 φορές μεγαλύτερος από τον φυσικό ρυθμό που υπήρχε πριν τη βιομηχανική επανάσταση. Ήδη αρκετά είδη φυτών θεωρούνται «ζωντανοί νεκροί», καθώς δεν έχουν ελπίδες να αναπαραχθούν ή ζουν μόνο σε βοτανικούς κήπους.

 Αναφέρω μόνο  20 εξαφανισμένα φυτά, σύμφωνα με άρθρο του Green Ecologist:
•    Σανδαλόξυλο του Juan Fernández: εξαφανίστηκε από το 1918.
•    Cooksonia: Ζούσε 425 εκατομμύρια χρόνια πριν.
•    Λεπιδόδενδρο: εξαφανίστηκε στο τέλος της Μεσοζωικής εποχής.
•    Καλαμίτες: Τα απολιθώματα τους έχουν βρεθεί σε υπολείμματα ιζηματογενών πετρωμάτων, κυρίως άνθρακα.
•    Σίλφιο: Η εξαφάνιση αυτού του φυτού από τη Λιβύη χρονολογείται απο 1ο αιώνα π.Χ. Αρχαίοι πολιτισμοί όπως αυτοί των Αιγυπτίων, των Ρωμαίων και των Ελλήνων χρησιμοποιούσαν το φυτό  ως αντισυλληπτικό, ως αντισυλληπτικό και ως αναλγητικό.
•    Araucaria mirabilis :εξαφανίστηκε πριν από περίπου 160 εκατομμύρια χρόνια.
•    Ελιά της Santa Elena ή Nesiota: εξαφανίστηκε στη φύση το 1994, αν και εκτρέφονταν σε αιχμαλωσία μέχρι το 2003.
•    Sophora toromiro : εξαφανίστηκε γιατί τον 19ο αιώνα υπέστη  σοβαρή αποψίλωση των δασών από ανθρώπινα χέρια.
•    Palm of Rapa Nui : εξαφανίστηκε το έτος 1650 λόγω της μεγάλης εκμετάλλευσης που υπέστη, τόσο για τα ξύλα του όσο και για τα τρόφιμα.
•    Franklin Tree ή δέντρο Φράνκλιν: Ανακαλύφθηκε το 1765 και κηρύχθηκε εξαφανισμένο μόλις 75 χρόνια αργότερα.
•    Ξύλινο κυκλαδίτικο: Πέθανε στο Βοτανικό Ινστιτούτο της Κυβέρνησης της Πρετόρια το 1964, αν και είχε ήδη κηρύχθηκε εξαφανισμένο στη φύση από το 1916.
•    Lysimachia minoricensis,εξαφανίστηκε από το νησί Μινόρκα.
•    Euphorbia Mayurnathanii: ήταν ενδημικό της Ινδίας.  ΄Εχει καλλιεργηθεί με επιτυχία σε αιχμαλωσία.
•    Αρχαίφρουκτος μοιράστηκε χρόνο με τους δεινόσαυρους πριν από 125 εκατομμύρια χρόνια, ήταν ένα ποώδες υδρόβιο φυτό του οποίου τα απολιθώματα έχουν βρεθεί στην Κίνα. Το είδος του πιστεύεται ότι είναι το αρχαιότερο γένος ανθοφόρων φυτών.
•    Κλαδοφλέβια : έχει βρεθεί σε απολιθώματα, είναι συγγενείς φτέρων και κατοικούσαν στον πλανήτη κατά την προϊστορία και συγκεκριμένα στην Μεσοζωική και Παλαιοζωική περίοδο.
•    Παρεπόμενο: Κατοικούσε τη Γη περίπου πριν 300 εκατομμύρια χρόνια. 
•    Aeonium mascaense: εξαφανίστηκε από τα Κανάρια νησιά.
•    Νορμανία Ναβά: εντοπίστηκε τελευταία φορά στη φύση της Τενερίφης το 1984. Επομένως, έκτοτε θεωρείται   ενα από τα εξαφανισμένα φυτά των τελευταίων δεκαετιών.
•    Acacia prismifolia: το τελευταίο άγριο δείγμα του καταγράφηκε το 1933 στην Αυστραλία.
•    Armeria arcuata: εξαφανίστηκε από την Πορτογαλία.

Η Ελλάδα έχει περί τα 6.500 είδη και υποείδη φυτών από τα οποία τα 1.300 απαντούν μόνο στην Ελλάδα και πουθενά αλλού στον κόσμο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ορισμένα είδη φυτρώνουν μόνο σε μια συγκεκριμένη περιοχή, συχνά μόλις μερικών στρεμμάτων.

Φυτά που κινδυνεύουν με εξαφάνιση στην Ελλάδα:
Σύμφωνα με αναρτήσεις ειδικών επιστημόνων στο διαδίκτυο υπάρχουν τουλάχιστον 46 απειλούμενα είδη, με τα 16 από αυτά να διαβιούν στην Κρήτη (ανδροκύμβριο, Βούπλευρο, Κεφαλάνθηρο κλπ).

 Ενδεικτικά αναφέρω μερικά φυτά απειλούμενα με εξαφάνιση στην περιοχή μας:
•    Μπυφόνια η Ευβοική.
•    Κενταύρια Αιτωλίας.
•    Κενταύρια του Τσάρελ, στο Δομοκό.
•    Κενταύρια η Θρακική, στην Καρδίτσα.
•    Κενταύρια των Μουσών, στον Παρνασσό.
•    Κρουτσιάνα η Ταυρική. Σπάνιο ενδημικό, στο όρος Δίφρη της Εύβοιας. Φυτρώνει σε μικρούς πληθυσμούς και κινδυνεύει από τη βόσκηση.
•    ΄Ονοσμο του Στριντ. Πολύ σπάνιο φυτό, ενδημικό στον Καλλίδρομο. Υπάρχουν λιγότερα από 50 άτομα του είδους, μοναδικά στον κόσμο.
•    Σολντανέλα του Πηλίου. Τοπικό ενδημικό γνωστό μόνο σε δύο τοποθεσίες, δίπλα σε ρυάκια.
•    Βερόνικα της Οίτης. Φυτρώνει μόνο σε δύο περιοχές με υγρά λιβάδια.
•    Σοληανθός ο Αλβανικός, στην Καρδίτσα.

Η συγγράφουσα το άρθρο δεν είναι επιστήμονας, αλλά άτομο που εμφορείται από αγάπη για τη φύση και τα είδη που συμβιώνουν μαζί μας τόσο του ζωικού όσο και του φυτικού βασιλείου.
Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε είναι προϊόν έρευνας από πηγές του διαδικτύου και έγινε με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος, σε μια προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.


    

 

Απόψεις

Το ταξίδι στον  Νομό Έβρου είχε και δυσάρεστα απρόοπτα. Συνάντησα στην Ορεστιάδα τον ιντερνετικό μου φίλο Χρήστο. Η χαρά μεγάλη και από τις δύο πλευρές, μέχρι την...

Ενημερωτικά δελτία

Ενημερωθείτε άμεσα από την εφημερίδα μας για τις τελευταίες ειδήσεις μέσα από την ηλεκτρονική σας διεύθυνση.