Μουσειο…λόγος : «Μουσείο και Σχολείο - Μια δυναμική σχέση»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα, Μουσειολόγος - Σύμβουλος Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Η εκπαίδευση στις σύγχρονες κοινωνίες, ενώ αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα όλων των παιδιών, δυστυχώς ακόμη και σήμερα αντιμετωπίζει εμπόδια και προβλήματα. Οι στόχοι της σύγχρονης παγκόσμιας εκπαιδευτικής κοινότητας αφορούν τόσο στην ένταξη όλων των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία όσο και στην εξασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου παιδαγωγικών τεχνικών, στόχοι οι οποίοι θα οδηγήσουν στην αρμονική ένταξη των νέων στην κοινωνία.
«Πολιτεία που δεν έχει σαν βάση της την παιδεία, είναι οικοδομή πάνω στην άμμο» Αδαμάντιος Κοραής
 Σήμερα περισσότερο από ποτέ, προκύπτει η ανάγκη για την ανάπτυξη υψηλών δεξιοτήτων των μαθητών και τον σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων στην τυπική (σχολείο) και στη μη τυπική ή άτυπη εκπαίδευση. Τα μουσεία ως χώροι άτυπης εκπαίδευσης και ανοιχτά στο κοινό έχουν επαναπροσδιορίσει τον εκπαιδευτικό τους ρόλο στην κοινωνία τόσο για τους μαθητές όσο και για τους ενήλικες στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης. Το μουσείο έχει ως κύριο στόχο να συνεπικουρεί στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου δημιουργώντας μια σχέση δυναμική και αλληλεπιδραστική. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα μη τυπικής εκπαίδευσης των μουσείων επιδιώκουν την ένταξη όλων των παιδιών χωρίς διακρίσεις, την ελεύθερη πρόσβασή τους στην εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση για όλες τις κοινωνικές ομάδες.  
Ένα από τα μουσεία που προβάλλει την εξέλιξη της ελληνικής εκπαίδευσης είναι το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας στην Καλαμπάκα. Ιδρυτής του είναι ο αγαπημένος φίλος και συνεργάτης κ. Παύλος Μπαλογιάννης που με αγάπη και μεράκι συνέλεξε την συλλογή και δημιούργησε αυτό το ξεχωριστό και πρότυπο μουσείο ελληνικής παιδείας.
«Αγάπη – Στέρηση – Περιέργεια». Με αυτές τις τρεις λέξεις ξεκινά η συνέντευξη που μας παραχώρησε ο ιδρυτής και διευθυντής του Μουσείου κ. Παύλος Μπαλογιάννης.
Πως ξεκίνησε η συλλογή και η ίδρυση του Μουσείου Ελληνικής Παιδείας Καλαμπάκας;
Όλα ξεκίνησαν από 3 λέξεις: αγάπη, στέρηση και περιέργεια
Η αγάπη για το βιβλίο, γιατί χωρίς αυτή τίποτε δεν μπορεί να γίνει, η στέρηση γιατί το βιβλίο το στερήθηκα στα παιδικά μου χρόνια και η περιέργεια που με παρακινούσε συνεχώς να μάθω για την εκπαίδευση, για τα βιβλία και τα αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν από τους μαθητές παλαιότερων εποχών. Η ίδρυση του Μουσείου προέκυψε καθώς υπήρξε προβληματισμός και αγωνία για τη διάσωση όλου αυτού του υλικού που συγκεντρώθηκε στο διάστημα 35 χρόνων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά και με ποιο τρόπο μπορεί να γίνει γνωστό και προσιτό στο ευρύτερο κοινό.
Ποιοι είναι οι λόγοι που καθιστούν το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας ξεχωριστό;
Το Μουσείο αποτελεί μία προσπάθεια στέγασης όλης της ιστορίας της εκπαίδευσης και εκτείνεται σε όλα τα επίπεδα της, όπως αυτή πορεύτηκε, όχι μόνο στα χρόνια του νεότερου ελληνικού κράτους ,αλλά και στα χρόνια της σκλαβιάς και στα παλαιοτέρα ακόμη χρόνια. Διαθέτει εκθέματα, βιβλία και αντικείμενα, σχετικά με την ελληνική εκπαίδευση από το 1500μΧ μέχρι και σήμερα από ελληνικά σχολεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Αίγυπτο, Κων/πολη κα) ενώ η συλλογή δεν περιορίζεται, σε σχολικά βιβλία και αντικείμενα, αλλά περιλαμβάνει και οτιδήποτε έχει σχέση με το μαθητή, το δάσκαλο και το ελληνικό σχολείο (χάρτες/ φυτολόγια/ τιμωρίες/ τσάντες/ εκθέσεις επιθεωρητών/ νομοθετικά διατάγματά /ομιλίες δασκάλων σε γιορτές/ φωτογραφικό υλικό κα).
Ο ρόλος του μουσείου είναι διαφορετικός στις μέρες μας. Με ποιον τρόπο το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας συμβαδίζει με την κοινωνία και την νέα εποχή;
Σαφώς τα μουσεία στη σημερινή εποχή, προκειμένου να πετύχουν το σκοπό τους, θα πρέπει να συμβαδίζουν με τα νέα δεδομένα. Τα τελευταία δύο χρόνια, στην περίοδο της πανδημίας, όπου οι εκδρομές και οι επισκέψεις των σχολείων περιορίστηκαν σημαντικά, το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας δημιούργησε διαδικτυακή εφαρμογή μέσω της οποίας γίνεται εικονική περιήγηση σε όλους τους χώρους του Μουσείου και μέσω αυτής συνεργάζεται με ελληνικά σχολεία εντός και εκτός συνόρων!
Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας κάποιες ξεχωριστές ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα εκθέματα των συλλογών του Μουσείου σας;
Κάθε βιβλίο έχει και τη δική του ξεχωριστή ιστορία, από το βιβλίο Ιστορίας που βρέθηκε σε παλαιοπωλείο της Αλεξανδρούπολης, μέχρι τη σχολική Γεωγραφία που αγοράστηκε σε παλαιοπωλείο της Κωνσταντινούπολης! Χαρακτηριστικά θυμάμαι ότι, όντας φοιτητής της Νομικής Αθηνών, έψαχνα με επιμονή να βρω μια Γεωμετρία της Ε’ Τάξης Δημοτικού, την οποία στερήθηκα στο Δημοτικό και την δανειζόμουνα από τους συμμαθητές μου για μελέτη στα διαλείμματα!
Πολλά μουσεία σε όλο τον κόσμο δίνουν ιδιαίτερη σημασία στον κοινωνικό και εκπαιδευτικό ρόλο τους. Με ποιο τρόπο το Μουσείο σας ενισχύει τον διάλογο με τις διαφορετικές ομάδες κοινού (εκπαιδευτικοί, μαθητές, οικογένειες) ;
Από τη φύση του το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας, είναι κοντά στο μαθητή, τον εκπαιδευτικό και την οικογένεια. Το εύρος των εκθεμάτων και η ανθρωποκεντρική προσέγγιση στην παρουσίαση τους, μας δίνουν τη δυνατότητα να επικοινωνούμε ουσιαστικά με τις διάφορες ομάδες επισκεπτών μας. Μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων μας, είμαστε σε επαφή με δασκάλους και μαθητές, συζητούμε, μαθαίνουμε και προσαρμοζόμαστε κι εμείς στις σύγχρονες εκπαιδευτικές ανάγκες. Από την άλλη, ο ενθουσιασμός των μικρών επισκεπτών, που πολλές φορές έρχονται πρώτη φορά σε επαφή με ορισμένα εκθέματα, αλλά και η συγκίνηση εκείνων που τα έζησαν και θυμούνται μας ωθούν ακόμα περισσότερο να επιζητούμε το διάλογο αυτό!
Πως οι θεματικές των εκπαιδευτικών σας προγραμμάτων μπορούν να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς;
 Κύριο μέλημά μας είναι η παιδαγωγική αξιοποίηση των εκθεμάτων που παρουσιάζουμε στο Μουσείο μας. Για το λόγο αυτό, αναπτύξαμε προγράμματα για σχολεία που μας επισκέπτονται (δια ζώσης και διαδικτυακά) , όπως «Η πλάκα και το κονδύλι, η πένα και το μελάνι», «Οι Μύθοι του Αισώπου», «Παλιά Παιχνίδια και Πειράματα» κα. Μέσα από τα προγράμματα, τα οποία προσαρμόζονται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών, τα παιδιά συζητούν, παίζουν και ανακαλύπτουν την ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης. Καθένας μπορεί να βρει και κάτι διαφορετικό να τον ενθουσιάσει.