Oμιλία του Αριστομένη Συγγελάκη στην εκδήλωση Μνήμης για το Ολοκαύτωμα της Υπάτης­

Γράφει ο Αριστομένης Συγγελάκης*

Το 1933 ο Αδόλφος Χίτλερ ανέρχεται στην εξουσία. Σύντομα καταλύει το δημοκρατικό καθεστώς και αρχίζει τις διώξεις εναντίον Γερμανών κομμουνιστών, σοσιαλδημοκρατών, φιλελεύθερων, Ρομά, ατόμων με αναπηρία και ψυχικές παθήσεις, Εβραίων. Και δεν αργεί να προκαλέσει τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να εξασφαλίσει την παγκόσμια κυριαρχία, προς όφελος των γερμανικών οικονομικών ελίτ.

Η Ελλάδα στις 28.10.1940 δέχεται το χτύπημα του φασισμού αλλά αντιστέκεται με ηρωισμό πετυχαίνοντας την πρώτη νίκη κατά του Άξονα. Στις 6 Απριλίου 1941 η Ελλάδα δέχεται τη γερμανική επίθεση. Ο στρατός μας αντιστέκεται γενναία μαχόμενος, ταυτόχρονα, απέναντι στη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία.

Τον Μάιο του 1941 έχουμε τον πρωτόγνωρο παλλαϊκό ξεσηκωμό της Μάχης της Κρήτης, που συνιστά τον θεμέλιο λίθο και την εναρκτήρια πράξη της ευρωπαϊκής λαϊκής Αντίστασης. Με το τέλος της Μάχης της Κρήτης ακολουθεί το κατέβασμα της σβάστικας από την Ακρόπολη από τους Λάκη Σάντα και Μανώλη Γλέζο. Ένα ισχυρό πλήγμα στο γόητρο του Χίτλερ, που ώθησε τη νεολαία να οργανωθεί μαζικά στην Αντίσταση.

Ο λαός αντιστέκεται οργανωμένα στην τρομοκρατία του λιμού: με πρωτοπόρο την Εθνική Αλληλεγγύη οργανώνονται συσσίτια και διανέμονται τρόφιμα. Στις 20.9.1942 η ΠΕΑΝ ανατινάζει την έδρα της ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ, που συστεγαζόταν με υπηρεσίες της Βέρμαχτ στο κέντρο της Αθήνας, με δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Η προσέλκυση εθελοντών στο Ανατολικό Μέτωπο ματαιώνεται και η Ελλάδα είναι ίσως η μόνη που δεν στήριξε με εθελοντές την χιτλερική επιδρομή εναντίον της ΕΣΣΔ!

Στη Ρούμελη χτυπά ήδη η καρδιά του αντάρτικου, της ένοπλης Αντίστασης. Εδώ είναι τα λημέρια του Άρη Βελουχιώτη, που με τη δράση του δεν αφήνει σε χλωρό κλαρί τους κατακτητές. Η Υπάτη με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Θανάση Παπακυριαζή πρωτοστατεί. Εδώ δημιουργούνται οι πρώτες ομάδες Αντίστασης. Οι Ιταλοί κατακτητές απαντούν σκληρά: συλλαμβάνουν 25 πατριώτες και τους κλείνουν στις φυλακές της Λαμίας. Τους βασανίζουν σκληρά αλλά αυτοί δεν λυγίζουν.  

Το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου 1942 ο ΕΔΕΣ του Ζέρβα και ο ΕΛΑΣ του Άρη, με την συνδρομή Άγγλων κομμάντος ανατινάζουν την γέφυρα του Γοργοπόταμου.

Η Υπάτη τίθεται στο στόχαστρο των κατακτητών και καταβάλλει βαρύ φόρο αίματος: δέκα διαλεχτά παληκάρια εκτελούνται στα ερείπια της γέφυρας την 1η Δεκεμβρίου 1942 και άλλοι έξι στα Καστέλλια στις 6.12.1942.

Μετά τον Γοργοπόταμο το αντάρτικο φουντώνει και «οι πάντες αφυπνίζονται». Στις 5.3.1943 ο λαός της Αθήνας ακυρώνει την πολιτική επιστράτευση σώζοντας από τα κάτεργα του Χίτλερ την ελληνική νεολαία! Με την αιματοβαμμένη διαδήλωση στις 22.7.1943 ματαιώνεται η επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στην κεντρική Μακεδονία. Το ΕΑΜ απελευθερώνει το 40% της ελληνικής επικράτειας ένα χρόνο πριν τη λήξη της Κατοχής.

Στις 17 Ιουνίου 1944 η Υπάτη δέχεται το βαρύτερο χτύπημα της ναζιστικής κτηνωδίας. Από το βράδυ της προηγούμενης γερμανικά στρατιωτικά τμήματα μετακινούνται με άκρα μυστικότητα από τη Λαμία προς την περιοχή της Υπάτης και καταλαμβάνουν τις ανατολικές, βόρειες και δυτικές προσβάσεις που οδηγούν προς την κωμόπολη. Τα ξημερώματα της 17ης Ιουνίου με ισχυρή κάλυψη πυροβολικού εισβάλλουν στην Υπάτη. Δολοφονούν εν ψυχρώ όποιον βρουν στο πέρασμά τους. Καίνε τα σπίτια. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ανατινάζεται. Παράλληλα, συλλαμβάνουν μεγάλο αριθμό κατοίκων και τους συγκεντρώνουν αρχικά στην κεντρική πλατεία της πόλης και στη συνέχεια στο κοιμητήριο του Αγίου Ηρωδίωνα.

Οι πολίτες της Υπάτης περνούν μερικές φρικτές ώρες μέχρι που αφήνονται ελεύθεροι. Η εικόνα όμως που αντικρύζουν είναι παραπάνω από δραματική: οι δρόμοι γεμάτοι πτώματα συγγενών και συγχωριανών τους. Εικοσιοκτώ πολίτες δολοφονήθηκαν, τριάντα τραυματίστηκαν. Σχεδόν όλα τα σπίτια στις φλόγες. Βυζαντινές εκκλησίες με τις πολύτιμες βιβλιοθήκες τους και τα πανάρχαια κειμήλιά τους χάθηκαν, ιστορικά αρχοντικά καταστράφηκαν.

Όμως το μαρτύριο της Υπάτης δεν τελειώνει εδώ: Η Υπάτη πυρπολείται ξανά στις 10.8.1944 και στις 12.10.1944!

Η Ελλάδα έχασε σχεδόν το 10% του πληθυσμού της πριν τον πόλεμο. Μία στις δύο οικογένειες θρήνησαν θύματα, ένας στους δέκα Έλληνες υπέστη αναπηρία. Μετά τη λήξη της Κατοχής σημαντικό ποσοστό των παιδιών ήταν ατροφικά. Οι υποδομές της χώρας καταστράφηκαν, 1770 χωριά παραδόθηκαν στις φλόγες, το ¼ των σπιτιών καταστράφηκαν, το 1/5 των Ελλήνων ήταν άστεγοι. Χωρίς αμφιβολία, η Ελλάδα δέχθηκε ένα συντριπτικό πλήγμα στην Κατοχή και τον Εμφύλιο και δεν μπόρεσε έκτοτε να ανακάμψει!

Η ΟΔΓ, καθολικός διάδοχος του Γ’ Ράιχ, συνεχίζει να καταπατά την υπογραφή της στη Συνθήκη του Λονδίνου του 1953. Επιπροσθέτως, επιχειρεί μεθοδικά την αναθεώρηση της Ιστορίας. Τα τερατώδη εγκλήματα του Γ’ Ράιχ σχετικοποιούνται, οι συνέπειές τους υποεκτιμούνται και η ευθύνη γι’ αυτά μετακυλίεται εντέχνως από τους ναζιστές δήμιους στον αντιστεκόμενο λαό. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η επίθεση στη μνήμη του Γιάννη Σταμούλη, του πρωτοπόρου της δικαστικής διεκδίκησης.

Ματαιοπονούν! Οι ελληνικές αξιώσεις παραμένουν «νομικώς ενεργές και δικαστικώς επιδιώξιμες». Η πρόσφατη συζήτηση στην Bundestag απέδειξε ότι, παρά το πέπλο σιωπής, το θέμα δεν έχει κλείσει!

Η ελληνική κυβέρνηση με την υποστήριξη του συνόλου των πολιτικών κομμάτων καλείται να υλοποιήσει μεθοδικά και αποφασιστικά το ομόφωνο ψήφισμα της Βουλής των Ελλήνων (17.4.2019).

Ο αγώνας για Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση αποτελεί συνέχεια του «ΟΧΙ» και της Εθνικής μας Αντίστασης και έχει πολλαπλό περιεχόμενο: Ανάδειξης της μνήμης. Υπεράσπισης της ιστορικής αλήθειας απέναντι στην πλαστογράφησή της. Απόδοσης Δικαιοσύνης. Αλλά και γέφυρα, δημοκρατική - αντιφασιστική, με το γερμανικό λαό και όλους τους λαούς.

* Ο Αριστομένης Συγγελάκης είναι Διδάκτωρ
Πανεπιστημίου Αθηνών, Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα