To φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών και η αντιμετώπισή τουTo φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών και η αντιμετώπισή του
Γράφει η Αναστασία Μπράνη
Κοινωνική Λειτουργός στα Δικαστήρια Λαμίας
Αντιπρόεδρος του Δ.Σ του Π.Τ Στερεάς Ελλάδας Σ.Κ.Λ.Ε
Πριν αρχίσουμε να δώσουμε έναν ορισμό για το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών ας το σκεφτούμε πολύ καλά. Δεν είναι ένα φαινόμενο που συνέβη ξαφνικά και απρόσμενα. Η μεγάλη αύξηση της βίας έχει ανάγκη μιας βαθιάς και υπόγειας προετοιμασίας. Η καθημερινή τριβή στη βία, η προσπάθεια υποτίμησης της βίας και η ανοχή στη βία μέσα από το οικογενειακό, σχολικό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μας μυεί στη βία και μας εξοικειώνει με αυτή. Η βία όμως είναι παρούσα είναι ανάμεσα μας και βρίσκεται μέσα στο οικογενειακό μας δέντρο.
Η βία κατά των γυναικών και ιδιαίτερα η οικογενειακή και σεξουαλική βία αποτελεί ένα παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα και μια καταστρατήγηση και παραβίαση των γυναικείων δικαιωμάτων. Η ενδοοικογενειακή βία ορίζεται ως η κάθε σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική βία που ασκείται σε βάρος της γυναίκας θύματος είτε από τον σύζυγο, είτε από το σύντροφο, είτε από άλλα μέλη της οικογένειάς.
Έρευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που προέρχονται από 161 χώρες σε γυναίκες θύματα βίας οι οποίες επέζησαν από την κακοποίηση αναφέρουν ότι σε παγκόσμιο επίπεδο 1 στις 3 γυναίκες και κοπέλες άνω των 15 ετών, δηλαδή ποσοστό 30%, έχουν υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία από τους συντρόφους τους.
Παγκοσμίως, το 38% όλων των γυναικοκτονιών διαπράττονται από συντρόφους ενώ ποσοστό 6% των γυναικών αναφέρει ότι έχει δεχτεί σεξουαλική επίθεση από κάποιον άλλο άντρα.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 αυξήθηκε η έκθεση των γυναικών σε βίαιες συμπεριφορές συντρόφων.
Παράλληλα οι καταστάσεις ανθρωπιστικών κρίσεων και εκτοπισμού των γυναικών από τις πατρίδες τους μπορεί να επιδεινώσουν την ήδη υπάρχουσα βία από τους συντρόφους, καθώς και τη σεξουαλική βία από άλλους άνδρες, και μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε νέες μορφές βίας κατά των γυναικών.
Στην Ελλάδα σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία των δομών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων κατά το έτος 2020 υποστηρίχτηκαν 4767 γυναίκες από τα Συμβουλευτικά Κέντρα Γυναικών. Σε ποσοστό 90% των περιπτώσεων είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας, σε ποσοστό 77% οι γυναίκες είναι Ελληνίδες, σε ποσοστό 64% είναι μητέρες και σε ποσοστό 53% είναι έγγαμες. Παράλληλα στους ξενώνες φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας, φιλοξενήθηκαν 454 άτομα, 216 γυναίκες και 238 παιδιά. Παράλληλα κατά τα έτη 2018, 2019 και 2020 διαπράχθηκαν 33 γυναικοκτονίες ενώ τους πρώτους 9 μήνες του 2002 καταγράφηκαν 16 γυναικοκτονίες αντιστοιχία σχεδόν 2 γυναικοκτονίες ανά μήνα.
Ας δούμε όμως κάποια στερεότυπα που σχετίζονται με τη βία κατά των γυναικών:
Η κακοποιημένη γυναίκαι έχει εμφανή σημάδια κακοποίησης. Υπάρχει μεγάλο ποσοστό γυναικών που υφίσταται σεξουαλική και ψυχολογική κακοποίηση χωρίς να μπορεί να το αποδείξει καθώς δεν υπάρχουν εμφανή σημάδια κακοποίησης. Παράλληλα υπάρχουν γυναίκες που δέχονται χτυπήματα σε μέρη του σώματος που καλύπτονται από τα ρούχα πχ χτυπήματα στη πλάτη στα πόδια στη κοιλιά καθώς ο κακοποιητικός σύντροφος γνωρίζει καλά που πρέπει να χτυπήσει ώστε κανείς να μην τον αντιληφθεί.
Οι κακοποιημένες γυναίκες δεν έχουν μόρφωση, ούτε επαγγελματικές γνώσεις και προέρχονται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Η βία κατά των γυναικών αφορά όλες τις γυναίκες και όχι μόνο όσες μαστίζονται από τη φτώχια καθώς συχνά κακοποιούνται και γυναίκες που ανήκουν στην ανώτερη και σε μεσαία κοινωνική τάξη. Επίσης προέρχονται από όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Είναι απόφοιτες δημοτικού, γυμνασίου, λυκείου ενώ κατέχουν ακόμη και μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο.
Οι γυναίκες μπορούν να φύγουν οποιαδήποτε στιγμή θελήσουν από την κακοποιητική τους σχέση. Οι κακοποιημένες γυναίκες δεν είναι μαζοχίστριες. Ορισμένες μπορεί να διστάζουν να εγκαταλείψουν το σύντροφό τους διότι δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητες, είναι άνεργες ή δεν έχουν υποστηρικτικό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Οι γυναίκες δεν φεύγουν από την κακοποιητική σχέση διότι φοβούνται για τη ζωή τους ή για τη ζωή των παιδιών τους.
Οι περισσότερες γυναικοκτονίες γίνονται όταν η γυναίκα εγκαταλείπει το σύντροφό και συχνά από πρώην συζύγους.
Ο κακοποιητικός σύντροφος-θύτης έχει ψυχιατρικά προβλήματα. Οι περιγραφές των δραστών από τις κακοποιημένες γυναίκες έδειξαν πως αυτοί είχαν πολλά είδη προσωπικών διαταραχών που όμως δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ψυχοπαθολογικές. Ένα κοινό χαρακτηριστικό που είχαν πραγματικά κοινό ήταν η εξαιρετική ικανότητά τους να χρησιμοποιούν τη γοητεία τους σαν μια τεχνική επηρεασμού και χειρισμού της γυναίκας. Επίσης όλες οι γυναίκες περιέγραφαν τους άντρες τους σαν να είχαν διπλή προσωπικότητα.
Ο δράστης μπορεί να είναι είτε πολύ καλός, είτε πολύ κακός.
Ποιες είναι, όμως, οι συνέπειες της βίας; Οι γυναίκες οι οποίες υπέστησαν κακοποίηση έχουν 80% μεγαλύτερες πιθανότητες να υποστούν εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακές νόσους και άσθμα ενώ έχουν 70% μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν εξάρτηση από το αλκοόλ σε σχέση με τις γυναίκες οι οποίες δεν έχουν υποστεί κακοποίηση. Επίσης οι γυναίκες αναφέρουν έντονο άγχος, κατάθλιψη, δυσκολίες συγκέντρωσης, αυτοκτονικούς ιδεασμούς ενώ συχνά πάσχουν και από το σύνδρομο του Μετατραυματικού στρες. Παράλληλα αρκετές γυναίκες υφίστανται σοβαρούς τραυματισμούς, ή και ακρωτηριασμούς.
Αν υπάρχουν παιδιά στην οικογένεια όπου υπάρχει βία, τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν διαταραχές συμπεριφοράς καθώς και συναισθηματικές διαταραχές. Παράλληλα μπορεί να διαπράξουν τα ίδια τα παιδιά βίαιες συμπεριφορές ως θύτες ή να βιώσουν και να υποστούν βίαιές συμπεριφορές από τους συντρόφους τους. Η ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών έχει επίσης συσχετιστεί με υψηλότερα ποσοστά βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας.
Αλλά τι μπορεί να γίνει; Για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, είναι σημαντικό να εφαρμοστούν πολιτικές που προάγουν την ισότητα των φύλων και να διατεθούν πόροι για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας. Η πρόληψη προϋποθέτει δράσεις στην οικογένεια, στο σχολείο αλλά και γενικότερα σε επίπεδο κοινωνίας.
Στην εκπαίδευση απαιτείται προώθηση των κανόνων ισότητας των φύλων μέσω των σχολών γονέων αλλά και ως μέρος των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών και των ολοκληρωμένων προγραμμάτων σπουδών σεξουαλικής αγωγής που θα διδάσκονται στους νέους.
Από άποψη ψυχικής και κοινωνικής υποστήριξης, για να ανταποκριθούν στις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες ανάγκες τους, οι γυναίκες οι οποίες έχουν υποστεί βία έχουν ανάγκη από ένα σύστημα υπηρεσιών που θα περιλαμβάνουν συμβουλευτική, νομικές υπηρεσίες χαμηλού ή μηδαμινού κόστους, στεγαστική και οικονομική βοήθεια, εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση.
Παράλληλα θα περιλαμβάνει υπηρεσίες που βασίζονται στην οικογένεια, οι οποίες προάγουν μια παραγωγική σχέση μεταξύ συζύγων καθώς και γονέα-παιδιού, όπου θα εξετάζεται και το ενδεχόμενο διαμεσολάβησης και συνδιαλλαγής μεταξύ θύτη και θύματος, εάν αυτό βέβαια είναι ασφαλές και κατάλληλο.
Ο θεσμός της ποινικής διαμεσολάβησης που εφαρμόζεται σήμερα από το Ε.Κ.Κ.Α, όπου ο δράστης δέχεται τον όρο να παρακολουθήσει ειδικό πρόγραμμα συμβουλευτικής υποστήριξης είναι ένας θεσμός που οφείλει να ενισχυθεί και να εφαρμοστεί σε όλες τις περιοχές της χώρας μας.
Σκοπός του προγράμματος είναι η προστασία του θύματος και η αλλαγή συμπεριφοράς του θύτη ως προς την άσκηση ενδοοικογενειακής βίας. Οι επιμέρους στόχοι είναι η τροποποίηση αντιλήψεων του δράστη για τη βία, η τροποποίηση αντιλήψεων σχετικά με την εξουσία και τον έλεγχο, η διαχείριση του θυμού, η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων/ δεξιοτήτων επικοινωνίας, η εκπαίδευση από την οπτική του φύλου και η πρόληψη μελλοντικών βίαιων συμπεριφορών.
Τέλος υπάρχει ανάγκη για ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των γυναικών που επέζησαν από την κακοποίηση, ολιστικά και με εν συναίσθηση.
Γενικότερα οφείλουν να ενθαρρύνουν το θύμα να μιλάει για αυτό που του συμβαίνει και να το καταγγέλλει στους αρμόδιους φορείς. Επίσης απαιτείται συνεργασία μεταξύ των δομών προστασίας ώστε να αποτραπεί η επανάληψη της βίας μέσω της έγκαιρης αναγνώρισης των γυναικών οι οποίες υφίστανται βία και της παροχής της κατάλληλης παραπομπής και υποστήριξης.
