Η Έξοδος του Μεσολογγίου: Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου
Ιστορικός - Αρχαιολόγος

Στις αρχές του Οκτώβριου 1825 κατέπλευσαν στην Αλεξάνδρεια ναυτικές μοίρες όλων των Οθωμανών συμμάχων, συνολικής δύναμης 145 πλοίων, που αποτελούνταν από τούρκικα, αιγυπτιακά, αλγερινά, τριπολίτικα μεταγωγικά και πολεμικά σκάφη, ενώ υπήρχαν και αρκετά υπό διάφορες ευρωπαϊκές σημαίες με σκοπό την καταστολή της ελληνικής Επανάστασης στη Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα.

 Παράλληλα, στην πόλη της Αλεξάνδρειας συγκεντρώθηκαν 8.000 Άραβες πεζοί, 1.200 ιππείς καθώς και περίπου 800 άτακτοι Τούρκοι υπό την επίβλεψη Γάλλων στρατηγών, ενώ μεγάλες ποσότητες τροφίμων και πολεμοφοδίων είχαν επίσης φτάσει από τους γαλλικούς λιμένες, με επικεφαλής των χερσαίων και ναυτικών δυνάμεων, τον Ιμπραήμ.

Με την άφιξη του νέου ισχυρού στρατεύματος και τη διέλευσή του από την Πελοπόννησο αρχίζει η  πολιορκία του Μεσολογγίου. Παρ’ όλα αυτά μέχρι τον Φεβρουάριο του 1826 οι Οθωμανοί δεν είχαν σημειώσει καμία επιτυχία. Ο Ανδρέας Μιαούλης με τον στόλο του κατάφερνε να ανεφοδιάζει το Μεσολόγγι και η άμυνα των πολιορκημένων παρέμενε ισχυρή.

Από τον Μάρτιο όμως η κατάσταση άρχισε να αλλάζει με κατάληψη από τους Οθωμανούς στρατηγικών νησίδων της λιμνοθάλασσας, όπως το Βασιλάδι και ο Ντολμάς. Οι Έλληνες κατάφεραν να διατηρήσουν τον έλεγχο της νησίδας Κλείσοβα μετά από μία σφοδρή μάχη, στην οποία τα στρατεύματα του Ιμπραήμ είχαν πολύ βαριές απώλειες. Όμως η δυνατότητα του ελληνικού στόλου να ανεφοδιάσει την πόλη είχε καταστεί αδύνατη, με αποτέλεσμα οι αμυνόμενοι να βρεθούν σε δυσχερέστατη θέση. Η κατάσταση στην πόλη έγινε δραματική, αφού η πείνα και  οι αρρώστιες, λόγω της υποβαθμισμένης υγιεινής, θερίζουν τους κατοίκους.

Οι Μεσολογγίτες έτσι, αποφασίζουν την απεγνωσμένη έξοδο την Κυριακή των Βαΐων του 1826, αφού είναι αβοήθητοι, αμύνονται ολομόναχοι, ο Εμφύλιος Πόλεμος μεταξύ των Ελλήνων μαίνεται και ο κλοιός του Ιμπραήμ, του Κιουταχή και της πείνας ολοένα και στενεύει. Το σχέδιο της εξόδου όμως όπως φάνηκε προδόθηκε, με αποτέλεσμα οι Μεσολογγίτες να βρεθούν απέναντι σε σφοδρή επίθεση με αποτέλεσμα χιλιάδες να  σφαγιαστούν  ή να αιχμαλωτιστούν.

Ο Νικόλαος Κασομούλης βρίσκεται ανάμεσά τους και περιγράφει: «Το πυρ άναψεν πανταχόθεν, εις όλον το στρατόπεδον. Φωναίς εχθρών, κρότοι πυροβόλων, κρότοι δουφεκιών -ένα μίγμα όλον δεν διεκρίνετο τίποτες. Μεθυσμένοι όλοι από μανίαν, καθένας εξ ημών κοίταζεν εμπρός μόνον να διαβή και να διασπά τα εμπόδια. Όσοι είχον πόδα και ήσαν δυνατώτεροι επηδούσαν τον αύλακα όσοι ήτον αδύνατοι έμεναν οπίσω. Εις την φωτιάν αυτήν, έως να φθάσωμεν εις το τέρμα, ενεθυμήθην την Παναγίαν και είπα: «Παναγία μου, φύλαξε μας». Ενώ ημείς ωρμούσαμεν προς τα εκεί, από οπισθέν μας τα βόλια έπιπτον ωσάν χάλαζα (...)».

Τελευταία πράξη του δράματος στην Έξοδο του Μεσολογγίου, ήταν η θυσία του Χρήστου Καψάλη. Ο Καψάλης ήταν προύχοντας του Μεσολογγίου και όταν αποφασίστηκε η Έξοδος, δήλωσε πως δε μπορούσε λόγω ηλικίας να συμμετέχει και πως προτιμά να πεθάνει στα ερείπια του τόπου του. Την παραμονή της Εξόδου, συγκέντρωσε γυναίκες, παιδιά, ασθενείς, εξαντλημένους από την πείνα και τις αρρώστιες, και όσους ανάπηρους δεν μπορούσαν να πάρουν μέρος στην έξοδο, περίπου 400 άτομα.

Τους συγκέντρωσε όλους σε μια μεγάλη πυριτιδαποθήκη κάτω από τον προμαχώνα του Νότη Μπότσαρη, η οποία ήταν γεμάτη πυρομαχικά και εκρηκτικές ύλες  με τον  Καψάλη να κρατά συνεχώς ένα αναμμένο δαυλί στο χέρι του. Το πρωί, όταν οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην πόλη, ο Καψάλης ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη, παίρνοντας μαζί του στο θάνατο και μεγάλο πλήθος εχθρών.

Η πτώση του Μεσολογγίου οδήγησε σε διάλυση της τρίτης εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου του 1826 και στην παραίτηση της κυβέρνησης Κουντουριώτη. Στο εξωτερικό αναθέρμανε το φιλελληνικό κίνημα και επιτάχυνε τις διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων για την τελική λύση του ελληνικού ζητήματος. Σύμφωνα με τον Αμερικανό φιλέλληνα Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου, η πτώση της "ιεράς πόλεως" αποτέλεσε την "ενοχοποιητική απόδειξη της εγωϊστικής αδιαφορίας του χριστιανικού κόσμου".

Η Έξοδος του Μεσολογγίου ήταν η αιτία να αναθερμανθεί το φιλελληνικό κίνημα και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων για την τελική λύση του ελληνικού ζητήματος, με τη ναυμαχία του Ναβαρίνο.

1. Aθανασιάδης-Νόβας Γεώργιος, Δοξαστικό της εξόδου του Μεσολογγίου, «Το Εἰκοσιένα». Πανηγυρικοί Λόγοι Ἀκαδημαϊκῶν, ἐκδ. Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, Ἵδρυμα Κώστα καὶ Ἑλένης Οὐράνη, Ἀθῆναι 1977.
2. Κοτσώνης Λ. Κωνσταντίνος (2005) Αιγυπτιακή Στρατιά εισβολής στην Πελοπόννησο. Συγκρότησις, τακτική, ηγεσία. Πρακτικά Ζ' Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, δημοσιευθέν στο "Πελοποννησιακά", Παράρτ. 27, 2007, σ. 486
3. Διονύσιος Κόκκινος, "Η Ελληνική Επανάστασις" (6τομο, έκδοση "Μέλισσα") Τ. 5, σελ. 142: "Αι νέαι προπαρασκευαί του Ιμβραήμ"
4. Ο Σπυρίδων Τρικούπης αναφέρει έναν "αλλοεθνή", ενώ κατ΄ άλλους (εφημερίδες "Φίλος του Νόμου" της Ύδρας και "Γενική Εφημερίς του Ναυπλίου") πιθανολογείται αυτόμολος βουλγαρικής ή σέρβικης εθνικότητας
5. Κωνσταντίνος Δημαράς, «Ελεύθεροι πολιορκημένοι», στο: Κ.Θ.Δημαράς, Σύμμικτα Α' Από την παιδεία στην λογοτεχνία, (επιμ.Αλέξης Πολίτης), Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 2000, σελ.135
6. David Brewer, "1821 - 1833, η Φλόγα της Ελευθερίας, Κεφάλαιο 26: "Η Πτώση του Μεσολογγίου", σελ. 389-390
7. Διονύσιος Κόκκινος, "Η Ελληνική Επανάστασις", έκδοση "Μέλισσα", Αθήνα, 1974, Τόμος 5ος, σελ. 291: "Η σημασία και αι συνέπειαι του γεγονότος"