Αυτοδιοικητικές εκλογές και προβληματισμοί για μια ουσιαστική συμμετοχή

Πλησιάζοντας προς τον Μάιο, πλησιάζει και η στιγμή που όλοι μας, ως πολίτες του Δήμου και της Περιφέρειας μας θα καλεστούμε να πάρουμε τις αποφάσεις μας και να επιλέξουμε την επόμενη Τοπική Αυτοδιοίκηση του Α΄ και Β΄ βαθμού που θα διαχειριστεί την καθημερινότητά των κοινωνιών μας. Ας δούμε, λοιπόν, κάποιους προβληματισμούς που θα πρέπει να μας απασχολήσουν ως πολίτες-ψηφοφόρους.
Αν επιθυμία μας είναι να κάνουμε τις σωστές επιλογές και να διαμορφώσουμε τις καλύτερες δυνατές συνθήκες για την επομένη των αυτοδιοικητικών εκλογών για το Δήμο και την Περιφέρειά μας θα πρέπει να σκεφτούμε με απλότητα. Δεν χρειάζονται περισπούδαστες φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές αναλύσεις και ερμηνείες. Η πυξίδα που θα κατευθύνει την πολιτική μας σκέψη, δράση και πρακτική θα πρέπει να έχει δύο θεμελιώδεις πόλους. Ο πρώτος αφορά στο όραμά μας για την τοπική μας κοινωνία, το πώς δηλαδή θέλουμε στην ιδανική της μορφή να είναι η τοπική μας κοινωνία την επόμενη πενταετία μέσα από τη διαχείριση των δυνατοτήτων και των προβλημάτων της από την εκλεγμένη Τοπική Αρχή. Ο δεύτερος αφορά στο πώς θα βοηθήσουμε εμείς οι ίδιοι να πραγματοποιηθεί το όραμά μας. Δηλαδή, ποιες θεμελιώδεις αξίες θα πρέπει να προσδιορίζουν τις πολιτικές επιλογές, την πολιτική μας δράση και συμπεριφορά.
Με βάση τα παραπάνω, ως πολίτης, αντιλαμβάνομαι ότι το πολιτικό και θεσμικό έλλειμμα από το τοπικό έως το εθνικό επίπεδο είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας έγκαιρης προσαρμογής των πολιτικών συστημάτων στις ραγδαίες τεχνολογικές και οικονομικές εξελίξεις σε τοπικό και εθνικό επίπεδο και των ανεπαρκών πολιτικών ηγεσιών. Πίσω απ’ όλα αυτά εμφανίζονται οι τεράστιες αδυναμίες των δομών και των λειτουργιών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, που δεν της επέτρεψαν να προσαρμοστεί, μέσα από πολιτικές καινοτομίες και ριζικές αλλαγές, στις οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις, όπως και στις νέες προκλήσεις που αυτές δημιούργησαν.
Συνεπώς, γίνεται φανερό ότι θα πρέπει να τεθούν και να απαντηθούν θεμελιώδη ζητήματα που αφορούν σε ουσιαστικές αλλαγές στην παραδοσιακή και κατεστημένη λογική, στις δομές και στη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Οι αλλαγές αυτές, ασφαλώς, πρέπει να εξασφαλίσουν την πολιτική δύναμη των πολιτών, τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή τους στη λήψη των αποφάσεων και στον έλεγχο της υλοποίησής τους.
Η πρώτη κατηγορία θεμελιωδών ερωτημάτων που θα πρέπει να απαντήσουμε αφορά στη βάση της δημοκρατίας, δηλαδή το εκλέγειν και το εκλέγεσθαι, που αποτελούν την ουσία της αντιπροσώπευσης. Θα πρέπει, δηλαδή, να εξασφαλίσουμε στον κάθε πολίτη την ουσιαστική ελευθερία της επιλογής των αντιπροσώπων του, τόσο από άποψη ουσιαστικής και κατά το δυνατόν αντικειμενικής ενημέρωσης, όσο και από άποψη ελεύθερης κρίσης. Θα πρέπει να αυξήσουμε την ποσότητα, και κυρίως την ποιότητα, των εναλλακτικών, ως προς τα πρόσωπα, επιλογών που διαθέτουν σήμερα οι πολίτες, ούτως ώστε να επιλέγουν τις βέλτιστες για αυτούς λύσεις και να μην οδηγούνται σε επιλογές του τύπου «το μη χείρον βέλτιστον» ή σε επιλογές που επιβάλλονται από λίγους. Θα πρέπει να ανακαλύψουμε τέτοιους μηχανισμούς ώστε οι αντιπρόσωποι των πολιτών, στο πλαίσιο της δημοκρατίας, να εκφράζουν – και να αποφασίζουν – για το «κοινό καλό» και όχι για ατομικά-κομματικά συμφέροντα. Θα πρέπει να αντικαταστήσουμε την πολιτική προπαγάνδα και το πολιτικό μάρκετινγκ με την, όσο γίνεται, αντικειμενική και πλήρη ενημέρωση των πολιτών.
Μια δεύτερη κατηγορία θεμελιωδών ζητημάτων αφορά στις δομές και στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων, υλοποίησης αυτών, ελέγχου και λογοδοσίας. Η αποκέντρωση της λήψης των αποφάσεων και η ευρύτερη συμμετοχή σε αυτές, ταυτόχρονα με την αποτελεσματικότητα και την ολοκλήρωσή τους σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, αποτελούν ένα πεδίο μελέτης και ανακάλυψης νέων δομών και διαδικασιών. Η παραδοσιακή λειτουργία των αιρετών συμβουλίων της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες προκλήσεις και στις απαιτήσεις μιας ουσιαστικής δημοκρατίας. Ένα τεράστιο ζήτημα εδώ είναι η αντιμετώπιση της επιρροής που ασκούν στους αιρετούς αντιπροσώπους και στις αποφάσεις τους τα οργανωμένα λόμπι και οι κατέχοντες την οικονομική δύναμη καθώς και τα ΜΜΕ.
Ένα άλλο, επίσης μεγάλο, ζήτημα είναι ο έλεγχος και η λογοδοσία των αιρετών σωμάτων και προσώπων σε όλους τους θεσμούς της δημοκρατίας. Αυτό απαιτεί το σχεδιασμό ευέλικτων, λιτών και αποτελεσματικών δομών και μηχανισμών για το έλεγχο και τη λογοδοσία όλων αυτών στους οποίους οι πολίτες έχουν εκχωρήσει την εξουσία για τη χρηστή και αποτελεσματική διαχείριση των κοινών.
Εδώ, μπορεί να τεθεί και το ζήτημα της πρακτικής εφαρμογής της εκτελεστικής εξουσίας. Είναι προφανές ότι οι κατέχοντες θέσεις εκτελεστικής εξουσίας, στην τοπική και εθνική διακυβέρνηση, θα πρέπει να διαθέτουν τεχνογνωσία, διοικητικές, ηγετικές και επαγγελματικές ικανότητες. Αιρετοί αντιπρόσωποι που περιφέρονται από θέση σε θέση μαθαίνοντας και εκτελώντας, αποτελούν ανευθυνότητα, αλαζονεία και έλλειψη σεβασμού προς τη λαϊκή ψήφο, με τεράστιες συνέπειες.
Κλείνοντας, πέραν των προαναφερθέντων, για όλους τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης που αντλούν πόρους από την κοινωνία – με σκοπό να προσφέρουν σε αυτή αξία – θα πρέπει όχι μόνο να ελέγχεται η αποδοτική και αποτελεσματική χρήση αυτών των πόρων, αλλά και να είναι σαφής η ανταποδοτικότητα στη σύνδεση μεταξύ όσων αυτοί οι οργανισμοί προσφέρουν στην κοινωνία και των πόρων οποιασδήποτε μορφής που αντλούν από αυτήν.


Γράφει ο:
Δρ. Κων/νος N. Μπαγινέτας
Γεωπόνος