«Η Ιωνική Επανάσταση»

Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου,
Ιστορικός - Αρχαιολόγος

Η Ιωνική Επανάσταση ήταν η πρώτη πολεμική αναμέτρηση των Ελλήνων κατά των Περσών και αποτέλεσε κατ’ ουσίαν την πρώτη φάση των ελληνοπερσικών πολέμων. Η επανάσταση στην ευρύτερη περιοχή της Ιωνίας ξεκίνησε το 499 π.Χ και αιτία ήταν η δυσφορία των Ελλήνων κατοίκων των πόλεων της Ιωνίας απέναντι στους τυράννους που διορίζονταν από τους Πέρσες σατράπες και εν γένει εναντίον της περσικής απολυταρχίας.

Η εξέγερση των Ιωνικών πόλεων ήταν κατά βάση απόρροια των ενεργειών του  τυράννου της Μιλήτου, Αρισταγόρα, ο οποίος με τη βοήθεια του σατράπη Αρταφέρνη προσπάθησε να καταλάβει το νησί της Νάξου. Όταν η αποστολή απέτυχε, ο Αρισταγόρας, για να αποφύγει την τιμωρία  για τις υποσχέσεις που είχε δώσει  στον σατράπη, ξεκίνησε την επανάσταση στις  δυσαρεστημένες ιωνικές πόλεις.

Ολόκληρη η Ιωνία επαναστάτησε και πολύ σύντομα απελευθερώθηκε από την τυραννία, αφού εκδιώχθηκαν οι τύραννοι και εγκαθιδρυθήκαν δημοκρατίες στις ιωνικές πόλεις. Στην συνέχεια ο Αρισταγόρας ζήτησε την βοήθεια από τις πόλεις της ελεύθερης Ελλάδας. Ο Αρισταγόρας αρχικά  πήγε στην Σπάρτη και ζήτησε την αρωγή των Λακεδαιμονίων. Ο βασιλιάς της Σπάρτης Κλεομένης,  ενώ στην αρχή έδειξε προθυμία να βοηθήσει τους Ίωνες, οι Λακεδαιμόνιοι όμως πήραν την απόφαση να μην αναμειχθούν σε μια τόσο μακρινή εκστρατεία.

Έπειτα από την άρνηση της Σπάρτης, ο Αρισταγόρας στράφηκε για στήριξη στην Αθήνα και στην Ερέτρια καταφέρνοντας να εξασφαλίσει τη στήριξή τους στην εξέγερση. Η Αθήνα θεώρησε ότι ήταν χρέος της να βοηθήσει τους Ίωνες με τους οποίους είχαν κοινή φυλετική καταγωγή, ενώ η προοπτική εξάπλωσης και επιρροής της στα παράλια της Μικράς Ασίας και του Αιγαίου ήταν πολύ ενδιαφέρουσα.

Έτσι, οι Αθηναίοι έστειλαν στόλο με 20 τριήρεις και με 5 οι Ερετριείς  ενώνοντας τις δυνάμεις τους με τους Ίωνες επαναστάτες, οι οποίοι βάδισαν και επετέθησαν στην πόλη των Σάρδεων, πρωτεύουσα της Λυδίας, η οποία κάηκε το 498 π.Χ. Οι Έλληνες όμως απέτυχαν να καταλάβουν την Ακρόπολη και στην επιστροφή τους προς τα παράλια, ο περσικός στρατός τους επιτέθηκε κοντά στην Έφεσο καταδιώκοντάς τους, ενώ εν τέλει ηττήθηκαν από την περσική δύναμη.

Μετά τις επιχειρήσεις αυτές οι Αθηναίοι τερμάτισαν τη συμμετοχή τους στην εκστρατεία και επέστρεψαν στην Αθήνα, χωρίς  να αναμειχθούν ξανά στις ιωνικές υποθέσεις. Παρ’ όλο που οι Αθηναίοι αποστασιοποιήθηκαν,  λέγεται πως όταν ο Δαρείος έμαθε για το κάψιμο των Σάρδεων, με μεγάλη οργή ζήτησε να μάθει ποιος το έκανε. Όταν του είπαν “οι Αθηναίοι”, έδωσε διαταγή σε έναν από τους υπηρέτες του να του θυμίζει τρεις φορές την ημέρα, κατά την διάρκεια του φαγητού:  “Δέσποτα, μέμνησον τοις Αθηναίοις”, δηλαδή ΄΄ Κύριε να θυμάσαι τους Αθηναίους΄΄.
Μετά την εκστρατεία εναντίον των Σάρδεων, πολλές άλλες πόλεις επαναστάτησαν κατά των Περσών στη Μικρά Ασία, στη Θράκη και στην Κύπρο. Το 494 π.Χ., ο Περσικός και ο Ιωνικός στόλος έδωσαν μάχη έξω από την νήσο Λάδη, κοντά στο λιμάνι της Μιλήτου. Ο περσικός στόλος αποτελείτο από 600 Φοινικικά πλοία, ο δε Ελληνικός από 353 πλοία.

Τα πλοία της Χίου κατατρόπωσαν τον εχθρό και η ναυμαχία θα είχε νικηφόρα έκβαση για τους Έλληνες, αφού οι Ίωνες ναυτικοί ήταν πολύ ανώτεροι, αλλά όταν 50 πλοία από την Σάμο και άλλα 70 από την Λέσβο απεχώρησαν με δόλο, η ναυμαχία χάθηκε, αφού μόνο οι Χιώτες αγωνίστηκαν μέχρι τέλους. Ο Φοινικικός στόλος, ο οποίος είχε μεγάλη υπεροχή σε αριθμό πλοίων, κέρδισε την μάχη.

Η Μίλητος μετά τη ναυμαχία πολιορκήθηκε  από στεριά και θάλασσα, κατελήφθη και κατεστράφη ολοσχερώς. Οι άνδρες της Μιλήτου  θανατώθηκαν και τα γυναικόπαιδα υποδουλώθηκαν και οδηγήθηκαν στην Άμπη, μια πόλη κοντά στην κοίτη του ποταμού Τίγρη. Ο ναός του Απόλλωνος στα Δίδυμα, ένα από τα πιο σπουδαία μαντεία της περιοχής και γενικά του ελληνικού κόσμου κάηκε, όπως είχαν προφητεύσει οι ιερείς του, οι Βραγχίδες.

Έναν χρόνο μετά την πτώση της Μιλήτου, το 493 π.Χ. ο ποιητής Φρύνιχος χρησιμοποίησε την άλωση της ως θέμα, στο θεατρικό έργο του, “Μιλήτου άλωσις”, το οποίο παίχθηκε στην Αθήνα. Ολόκληρο το θέατρο έκλαιγε και δημιουργήθηκε στους Αθηναίους τέτοια θλίψη, ώστε υποχρέωσαν τον Φρύνιχο να πληρώσει πρόστιμο χιλίων δραχμών, γιατί τους έκανε να θυμηθούν δικές τους συμφορές, τη δε τραγωδία, απαγόρευσαν να ξαναπαιχθεί.

Έτσι, έληξε η πρώτη μεγάλη πολεμική αναμέτρηση μεταξύ Ελλήνων και Περσών. Η Ιωνική Επανάσταση θα προκαλέσει ραγδαίες εξελίξεις καθώς οδήγησε στην εκστρατεία των Περσών εναντίον της Ελλάδας. Επίσης, έδειξε το κοινό αίσθημα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας να αποτινάξουν την περσική κυριαρχία και να ελευθερωθούν. Ο Δαρείος συνειδητοποίησε ότι τα δυτικά σύνορα της Αυτοκρατορίας του δεν ήταν ασφαλή καθώς απειλούνταν από τις ελληνικές πόλεις. Η επαναβεβαίωση της περσικής κυριαρχίας στη δύση μέσα από την τιμωρία των Αθηναίων ήταν επιτακτική ανάγκη για την ασφάλεια και την ισχύ της Περσικής Αυτοκρατορίας.

Βιβλιογραφία
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Β΄ . Εκδοτική Αθηνών
Ραμμού-Χαψιάδη Α. : Από τη φυλετική κοινωνία στην πολιτική . Εκδόσεις Καρδαμίτσα
Bury J.B. & Meiggs R. : Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας. τομ. Α΄. Εκδόσεις Καρδαμίτσα
Glotz G. :Η ελληνική πόλις. Εκδόσεις Μ.Ι.Ε.Τ.
Osborne R. :Η γένεση της Ελλάδας 1200-479π.Χ. Εκδόσεις Οδυσσέας