Μ. Τεσσαρακοστή... Γιατί ελιές και όχι λάδι;
Τώρα που μπήκαμε στην περίοδο της νηστείας έχω, μαζί με άλλους, δύο απορίες: Η πρώτη έχει σχέση με την εβδομάδα της Τυροφάγου: Γιατί επιτρέπεται το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα και δεν επιτρέπεται το κρέας; Απαγορεύονται τα κοτόπουλα και επιτρέπονται τα αυγά. Η δεύτερη. Γιατί στον καιρό της Μ. Τεσσαρακοστής δεν τρώμε ψάρια και τρώμε τα «θαλασσινά» και το χαβιάρι ή μερικές φορές τρώμε ελιές και όχι λάδι;».
Εύστοχη απάντηση και στα δύο ερωτήματα έχει δώσει ο άγιος Αθανάσιος ο Πάριος, μεγάλος διδάσκαλος της Εκκλησίας. Γράφει σ’ ένα γιατρό: «Κατηγορείς τον φίλο σου επειδή την εβδομάδα της Τυρινής τρώγει αυγά δεν τρώγει όμως την κότα που γεννά τα αυγά... Αλλά ποιά σύγκρισις ημπορεί να γίνει μεταξύ του αυγού, που δεν είναι ζώον και της κότας, που είναι ζώον; Το αυγό είναι πολύ κατώτερον από την όρνιθα. Και ως απόδειξιν επικαλούμαι την ιδικήν σας γνώμην, δηλαδή την γνώμην των ιατρών. Εις όσους είναι άρρωστοι και αρχίζουν να εισέρχονται εις το στάδιον της αναρρώσεως ορίζετε ως τροφήν τα μικρά και τρυφερά κοτόπουλα και όχι μίαν μεστωμένην όρνιθα. Δια ποιόν λόγον το κάμνετε αυτό; Διότι, λέγετε, το παχύ και λιπαρόν φαγητόν θα βλάψει αυτόν που τώρα αρχίζει να συνέρχεται από την ασθένειάν του, επειδή ο στόμαχός του δεν έχει ακόμη την δύναμιν να δεχθή και να χωνεύσει βαρείας τροφάς. Αφού λοιπόν υπάρχει διαφορά μεταξύ μικρού κοτόπουλου και μεγάλης κότας και το κοτόπουλο είναι ως τροφή, πολύ κατώτερον εις δύναμιν από την κόταν και ουδείς ιατρός είπε ποτέ ότι αυγό, κοτόπουλο, κότα είναι ομοία τροφή και εξίσου κατάλληλος δια τους ασθενείς, δεν είναι φανερόν ότι ανοήτως μας κατηγορούν διατί τρόγομεν αυγά και όχι όρνιθας;... Μας κατηγορούν ακόμη διατί τρώγομεν ελαίας, όχι όμως και έλαιον, ενώ μέσα εις τας ελαίας υπάρχει έλαιον. Αλλά και μέσα εις τα σταφύλια υπάρχει οίνος. Όσα όμως σταφύλια κι αν φάγωμεν δεν πρόκειται να μεθύσωμεν. Το πολύ - πολύ να βαρυστομαχήσωμεν...».
Άλλωστε οι ελιές αποτελούν ξηροφαγία. Τρώγονται δηλαδή ως καρπός με ψωμί και ξηρούς καρπούς σε καιρό αυστηρής νηστείας, ενώ το λάδι αφορά στα φαγητά - πολυάριθμα και νοστιμώτατα - που παρασκευάζονται με το λάδι. Για τα πανάκριβα θαλασσινά και το χαβιάρι δεν θα μπορούσε κανείς να κάνει λόγο. Αποτελούν παρωδία νηστείας.
Ο θεσμός της νηστείας έχει μεγάλο πλάτος και βάθος και δεν περιορίζεται μονάχα στη χύτρα μας. Έχει βαθύ πνευματικό περιεχόμενο. Για τον πνευματικό σκοπό της νηστείας γράφει στην «Επί του Όρους Ομιλία» ο αείμνηστος π. Σεραφείμ Παπακώστας τα εξής:
«Η νηστεία είναι σπουδαίο μέσο επιβολής επί του εαυτού μας και κυριαρχίας επί επιθυμιών του σώματος, που δύνανται να οδηγήσουν εις πάσαν αμαρτίαν... Η νηστεία είναι επίσης σπουδαία άσκηση και γυμνασία, δια να αποκόπτει ο Χριστιανός το ίδιο θέλημα, να ταπεινώνεται, να υπακούει, να πειθαρχεί σε ανώτερη αυθεντία, και μάλιστα εις τον Θεόν και την Εκκλησία... Ακόμη βοηθά το Χριστιανό αφ΄ ενός να επιμένει να προσκαρτερεί στην προσευχή, διότι κανει το νου καθαρώτερο και προσεκτικώτερο... Αφ΄ ετέρου δε βοηθεί στην ελεημοσύνη...». όταν φυσικά κάνουμε οικονομία με τη νηστεία.
Σχετική είναι και μία άλλη επιγραμματική διατύπωση: «Ου το βραδυφαγήσαι τούτο μόνον νηστεία εστίν, αλλά και το βραχυφαγήσαι και το μη ποικιλοφαγήσαι». Συμπληρωματική και η παρακάτω φράση: « Άσκησις εστί τράπεζα εν μονοειδή τροφή συνισταμένη». Δεν αρκεί, δηλαδή, μονάχα να περιμένεις το βράδυ για φαγητό. Πρέπει και η τροφή να είναι μετρημένει. Και προπάντων όχι πολυδάπανες νηστίσιμες ποικιλίες, που είναι παρωδία και εμπαιγμός της νηστείας.
Σ’ αυτό το σημείο ιδιαίτερα επιμένει ο λόγος του Θεού και η πατερική σοφία. Η νηστεία δεν είναι ένας ξηρός τύπος· Είναι προπάντων διάθεση ψυχική· Συνδυάζεται πάντα με τις άλλες αρετές, την εγκράτεια, την προσευχή, την φιλανθρωπία. «Τιμή νηστείας ου σιτίων αποχή, αλλά αμαρτημάτων αναχώρησις» τονίζει ο Ιερός Χρυσόστομος.
Η νηστεία μάλιστα πρέπει να είναι έκφραση ειλικρινούς μετανοίας, χωρίς την οποία τίποτε δεν μας ωφελεί. Ίσα - ίσα μπορεί να μας παραπλανά και να μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση της πνευματικής αυτάρκειας. Μας το υπογραμμίζει τόσο καθαρά ο Θεός με το στόμα του Προφήτη Ησαΐα. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο φλογερός προφήτης εξ ονόματος του Θεού, είναι πολύ σκληρή, αλλά και αφυπνιστική. Στηλιτεύει τον ύπουλο πειρασμό της αποκοιμιστικής τυπολατρίας, στον οποίο μπορεί να καταντήσει η νηστεία. “Ησ. α΄ 13, νη΄ 3-7).
«Μην περιορίζεις το καλό της νηστείας μονάχα στην αποχή από τα φαγητά. Νηστεία αληθινή είναι η αποξένωση από τις κακίες», τονίζει ο υμνητής της νηστείας Μ. Βασίλειος.
Γράφει ο: Κων/νο Νικ. Αρβανίτης
π. Δ/ντής του Δήμου Λαμιέων
