ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ
Της Αναστασίας Μπράνη,
Κοινωνικής Λειτουργού- Αντιπροέδρου του Δ.Σ του Π.Τ Στερεάς Ελλάδας Σ.Κ.Λ.Ε
Ορισμός
Η σχιζοφρένεια αποτελεί μια σοβαρή ψυχική νόσο η οποία ανήκει στις ψυχώσεις με κύρια γνώρισμα τη διαταραχή της σκέψης. Τα συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσει ο ασθενής είναι οι παραληρητικές ιδέες, οι ψευδαισθήσεις, η αποδιοργάνωση της συμπεριφοράς, η συναισθηματική επιπέδωση, η αλογία, η αβουλία και η ανηδονία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 1% του πληθυσμού παγκοσμίως πάσχει από σχιζοφρένεια.
Τα ακριβή αίτια της νόσου δεν έχουν αποσαφηνιστεί και μέχρι σήμερα έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις για τα αίτια της σχιζοφρένειας. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της νόσου είναι γενετικοί, βιολογικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί. Ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοκοινωνικών μεθόδων θεωρείται ότι είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία για την πλειοψηφία των ασθενών.
Γονεϊκότητα και Ψυχιατρική διαταραχή
Οι γυναίκες οι οποίες πάσχουν από σχιζοφρένεια φαίνεται να είναι λειτουργικές σε διάφορους κοινωνικούς τομείς και στο γεγονός αυτό έχει συμβάλει η φαρμακευτική αγωγή καθώς και τα προγράμματα αποασυλοποίησης και κοινωνικής ένταξης. Οι ασθενείς διατηρούν ερωτικές σχέσεις, συζούν με άτομα του αντίθετου φύλου και είναι πιθανό να αναλάβουν γονεϊκό ρόλο. Η νόσος επηρεάζει την εγκυμοσύνη τους αλλά και τη μετέπειτα ανατροφή των παιδιών τους. Ορισμένες γυναίκες οι οποίες πάσχουν από σχιζοφρένεια μπορεί να είναι πολύ καλές μητέρες, να αλληλοεπιδρούν με τα παιδιά τους, να δείχνουν ενσυναίσθηση και να ανταποκρίνονται στις ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους. Κάποιες άλλες μπορεί να παρουσιάσουν έξαρση των συμπτωμάτων της νόσου κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ή μετά τη γέννηση. Μπορεί να είναι ανεπαρκείς μητέρες, να μην φροντίζουν και να αποσύρονται συναισθηματικά από το βρέφος, να μην κατανοούν και αναγνωρίζουν τις ανάγκες του παιδιού, να παραμελούν ή να κακοποιούν τα παιδιά τους και σε πιο σπάνιες περιπτώσεις να οδηγούνται σε παιδοκτονίες.
Η γονική ικανότητα επηρεάζεται σημαντικά από την επίγνωση της γυναίκας ασθενούς για τη νόσο της, δηλαδή της αποδοχής από την πλευρά της γυναίκας ότι πάσχει από μια ψυχική νόσο, την ικανότητά της να αναγνωρίζει την εμπειρία συγκεκριμένου ψυχικού γεγονότος ως παθολογική καθώς και τη συμμόρφωση της με τη θεραπεία. Εκτός από την επίγνωση του γονέα για τη νόσο της, κάποιοι άλλοι παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν τη σχέση μητέρας-παιδιού και αποτελούν παράγοντες κινδύνου για κακοποίηση του παιδιού από τη μητέρα του, είναι η ενεργός ψυχιατρική συμπτωματολογία, το ιστορικό νοσηλειών και βίαιης συμπεριφοράς στο παρελθόν, το ιστορικό κακοποίησης της μητέρας στην παιδική της ηλικία, οι στρεσογόνοι παράγοντες (η μονογονεϊκή φροντίδα, η κοινωνική απομόνωση, η ενδοοικογενειακή βία, η ανεργία, η φτώχεια) και η ελλιπής κοινωνική υποστήριξη της μητέρας.
Τι παρεμβάσεις μπορούν να γίνουν;
Επειδή οι κυήσεις των ψυχικά ασθενών γυναικών συνήθως δεν είναι προγραμματισμένες υπάρχει ανάγκη για πρόληψη και ενημέρωση του ευάλωτου ψυχικά πληθυσμού και παροχή πληροφοριών σχετικά με την αναπαραγωγή και την αντισύλληψη. Παράλληλα οφείλουν να εφαρμοστούν προγράμματα οικογενειακού προγραμματισμού που θα είναι προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες ανάγκες των σχιζοφρενών μητέρων. Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας απαιτείται να εκπαιδεύσουν την πάσχουσα μητέρα ώστε να μάθει να αναγνωρίζει τα πρώιμα σημεία της επιδείνωσης της νόσου της, να συμμορφώνεται με τη φαρμακευτική αγωγή και γενικότερα να υπάρχει στήριξη του ρόλου της ως μητέρα.
Παράλληλα πρέπει να υπάρχει στήριξη και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας καθώς και εκείνα βιώνουν τις αρνητικές συνέπειες την ψυχικής νόσου και είναι έντονα κοινωνικά στιγματισμένα. Από τη μία πλευρά αισθάνονται άγχος και ανασφάλεια για την ψυχική υγεία του οικείου τους προσώπου και από την άλλη υφίστανται τις επικρίσεις, το ρατσισμό ή και την κοινωνική απομόνωση. Θα πρέπει να υποστηρίζονται τα θετικά σημεία της οικογένειας από τις κοινωνικές υπηρεσίες μέσα από διεπιστημονική ομάδα και με τη συνεργασία κοινωνικών υπηρεσιών με την οικογένεια προς όφελος της πάσχουσας μητέρας.
