Μουσειο…λόγος: «40 χρόνια Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων-Ελληνικό Τμήμα»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα, Μουσειολόγος
- Επιμελήτρια Εκθέσεων
Υπ. Διδάκτωρ Μουσειολογίας
& Επικοινωνίας της Επιστήμης

Πριν από 40 χρόνια, ξεκίνησε τη λειτουργία του, το Ελληνικό Τμήμα ως παράρτημα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων που ιδρύθηκε το 1946 στο Παρίσι. Πρόκειται για έναν διεθνή μη κερδοσκοπικό οργανισμό που υποστηρίζει τις δράσεις των μουσείων, των εργαζομένων τους και αποτελεί μια παγκόσμια κοινότητα των επαγγελματιών των μουσείων.

Σύμφωνα με το καταστατικό του «θεσπίζει επαγγελματικά και ηθικά πρότυπα για τις δραστηριότητες των μουσείων, καταθέτει προτάσεις για θέματα που σχετίζονται με το χώρο των αρχείων, προωθεί την εκπαίδευση και τη γνώση και να αυξάνει την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τον πολιτισμό μέσω παγκόσμιων δικτύων και συνεργατικών προγραμμάτων».

Από την αρχή της ίδρυσής του, η UNESCO αποφάσισε να προσφέρει στέγη στο ICOM στο κτήριό της στο Παρίσι, δείχνοντας την υποστήριξή της προς αυτόν τον οργανισμό. Το 1951, ξεκίνησαν από κοινού το πρόγραμμα “Σταυροφορία των Μουσείων”, το οποίο είχε ως στόχο την αναγνώριση του εκπαιδευτικού ρόλου των μουσείων.Το 1977, καθιερώθηκε η 18η Μαΐου ως Διεθνής Ημέρα Μουσείων.

Το ICOM έχει ως κύριο μέλημα να αναδείξει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα μουσεία και οι εργαζόμενοι σε αυτά, καθώς επίσης να αναπτύξει τον κλάδο της μουσειολογίας. Για τον σκοπό αυτό, έχουν συσταθεί 30 Διεθνείς Επιτροπές με ειδικό αντικείμενο, η συντήρηση, η εκπαίδευση κ.α., στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν τα μέλη που επιθυμούν.

Αυτές οι επιτροπές έχουν συμβάλλει, μεταξύ άλλων, στη σύνταξη βασικών εγχειριδίων, όπως ο Κώδικας Επαγγελματικής Δεοντολογίας που υιοθετήθηκε το 1986. Ακόμη, ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον του ICOM είναι ο αγώνας κατά της παράνομης εμπορίας πολιτισμικών αγαθών. Βασική προτεραιότητα του ICOM, επίσης,  είναι η δημιουργία μιας αρμονικής σχέσης μεταξύ των μουσείων και των κοινωνιών στις οποίες υπηρετούν. Έτσι, από την ίδρυση εστίασε σε μεγάλα κοινωνικά ζητήματα και συνδύασε τις δράσεις του με διεθνείς πρωτοβουλίες που αφορούσαν αυτά τα θέματα.

Μερικά παραδείγματα είναι η συμμετοχή του ICOM στον αγώνα κατά του ρατσισμού (1961), το Παγκόσμιο Έτος για τα Δικαιώματα του Παιδιού (1979), η Παγκόσμια Δεκαετία Πολιτιστικής Ανάπτυξης των “νωμένων Εθνών (1988-1997) και η προσέγγιση των ζητημάτων των ατόμων με αναπηρία (1992). Το ICOM έχει επίσης ασχοληθεί ιδιαίτερα με τις καταστροφές πολιτισμικών αγαθών σε περιοχές που έχουν πληγεί από πολεμικές συρράξεις και με άλλους πέντε μη κυβερνητικούς οργανισμούς (CCAAA, ICA, ICOM, ICOMOS, IFLA), συνέβαλε στη δημιουργία της Διεθνούς Επιτροπής “Μπλε Ασπίδα” (ICBS) το 1996, η οποία αναλαμβάνει την προστασία της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς από πολεμικές επιχειρήσεις ή φυσικές καταστροφές.

Επιπλέον, το ICOM παρέχει επιστημονική και τεχνική υποστήριξη στα μουσεία των αναπτυσσόμενων χωρών από τη δεκαετία του 1960. Σήμερα, το παγκόσμιο ICOM έχει περίπου 22.000 μέλη σε όλο τον κόσμο και δραστηριοποιείται σε 145 χώρες.

. Το Ελληνικό Τμήμα του ICOM ιδρύθηκε το 1983 και στεγάζεται, ακόμη και σήμερα, σε ένα διατηρητέο κτήριο, στην οδό Αγ. Ασωμάτων 15 στο Θησείο, που έχει παραχωρηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Όπως αναφέρεται και στην επίσημη ιστοσελίδα, σήμερα αριθμεί 500 περίπου μέλη (άτομα και φορείς).

Το Ελληνικό Τμήμα του ICOM έχει ως πρωταρχικό μέλημα τη διοργάνωση σεμιναρίων, επιστημονικών συναντήσεων και διεθνών συνεδρίων, την έκδοση βασικών εγχειριδίων στα ελληνικά, τη δημιουργία βιβλιοθήκης και αρχείου, καθώς και την ανάπτυξη της μουσειολογίας σε διάφορους τομείς.

Συνεργάζεται με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και με άλλους φορείς και ιδρύματα. Στο Ελληνικό Τμήμα λειτουργούν ομάδες εργασίας που ασχολούνται με ειδικά θέματα και οργανώνουν ενημερωτικές συναντήσεις και διαλέξεις, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς της Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης και της Μουσειοπαιδαγωγικής. Το Ελληνικό Τμήμα συνεργάζεται επίσης με το Υπουργείο Πολιτισμού στην οργάνωση αρχαιολογικών εκθέσεων και έχει εκδώσει αξιόλογους καταλόγους που αποτελούν σημαντικά επιστημονικά βοηθήματα.

Επιπλέον, από το 1986, το Ελληνικό Τμήμα εκδίδει το “Ενημερωτικό Δελτίο”, το οποίο περιλαμβάνει σύντομα επιστημονικά άρθρα, ειδήσεις για μουσεία και εκθέσεις, βιβλιοπαρουσιάσεις και άλλες πληροφορίες. Επίσης, σε συνεργασία με τις Εθνικές και Διεθνείς Επιτροπές του ICOM, το Ελληνικό Τμήμα διοργανώνει συμπόσια, διεθνή συνέδρια και επιστημονικές συναντήσεις.

Έχει φιλοξενήσει συναντήσεις με θέματα όπως η Αρχιτεκτονική των Μουσείων (1985), τα Μουσεία Αρχαιολογίας και Ιστορίας (1987, 1997 και 2015), η Μουσειοπαιδαγωγική (1988), η Μουσειακή Τεκμηρίωση (1990 και 2008), η Μουσειολογία (1993), η Συντήρηση Εικόνων (1995 και 2006), τα Περιφερειακά Μουσεία (1999), η Ασφάλεια των Μουσείων (2000), η Συντήρηση αντικειμένων από δέρμα και ύφασμα (2004), τα Εθνογραφικά Μουσεία (2005), τα Οπτικοακουστικά Μέσα και οι Νέες Τεχνολογίες (2006), καθώς και τα Μουσεία Καλών Τεχνών (2008).

Στις 4 Ιουλίου 2023, λοιπόν, για όλους τους παραπάνω λόγους, το Ελληνικό Τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων, δικαίως γιόρτασε την έντονη, δυναμική και επιστημονική παρουσία του στην ελληνική πραγματικότητα «ανοίγοντας» ένα παράθυρο στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα των μουσείων.  

Το Διοικητικό Συμβούλιο και πλήθος μελών παρευρέθηκαν στον εορτασμό των 40 χρόνων του Ελληνικού Τμήματος, όπου η πρόεδρος του Συμβουλίου κα. Τέτη Χατζηνικολάου πραγματοποίησε μια σύντομη ιστορική αναδρομή και ιδιαίτερα συγκινητική, μιας και η ίδια ανήκει στην ομάδα των ιδρυτών. Η Πρόεδρος ανέφερε, επίσης, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν, καθώς και το δύσκολο κομμάτι της οργάνωσης και της επικοινωνίας της επιστήμης για τα μουσεία και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που την περίοδο εκείνη βρίσκονταν σε βρεφικό στάδιο.

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την εντυπωσιακή και εύγεστη τούρτα την οποία επιμελήθηκε το δραστήριο διοικητικό συμβούλιο του Συμβουλίου, με ζωντανή μουσική και φαγητό. Αξίζει να αναφερθεί, ότι για τον εορτασμό της επετείου  πραγματοποιούνται μια σειρά εκδηλώσεων που εστιάζουν τόσο στην ιστορία του Ελληνικού Τμήματος όσο και στις προοπτικές που ανοίγονται για μια δημιουργική πορεία στο μέλλον στον τομέα του πολιτισμού.