Μουσειο…λόγος: Παγκόσμια Ημέρα Τέχνης

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα
Μουσειολόγος -  Επιμελήτρια Εκθέσεων
Διδακτορική Ερευνήτρια Μουσειολογίας
& Επικοινωνίας της Επιστήμης

Η Παγκόσμια Ημέρα Τέχνης, η γιορτή της τέχνης, ανακηρύχθηκε στην 40η σύνοδο της Γενικής Διάσκεψης της UNESCO το 2019.

Με βασικούς πυλώνες ότι η τέχνη καλλιεργεί τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και την πολιτιστική ποικιλομορφία για όλους τους λαούς σε όλο τον κόσμο και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανταλλαγή γνώσεων και στην ενθάρρυνση της περιέργειας και του διαλόγου. Κάθε χρόνο, στις 15 Απριλίου, οι εορτασμοί της Παγκόσμιας Ημέρας Τέχνης συμβάλλουν στην ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των καλλιτεχνικών δημιουργιών και της κοινωνίας, ενθαρρύνουν τη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για την ποικιλομορφία των καλλιτεχνικών εκφράσεων και τονίζουν τη συμβολή των καλλιτεχνών στη βιώσιμη ανάπτυξη.

Είναι επίσης μια αφορμή για να δώσουμε έμφαση στην καλλιτεχνική εκπαίδευση στα σχολεία, καθώς ο πολιτισμός μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για τη συνεκπαίδευση και την ισότιμη εκπαίδευση. Η UNESCO κάθε χρόνο ενθαρρύνει το κοινό να συμμετάσχει μέσα από διάφορες δραστηριότητες, όπως συζητήσεις, συνέδρια, εργαστήρια, πολιτιστικές εκδηλώσεις και παρουσιάσεις ή εκθέσεις στη γιορτή της τέχνης.

Η Διευθύντρια της UNESCO Audrey Azoulay ανέφερε για την Παγκόσμια Ημέρα Τέχνης: «Όπως ο άνθρωπος χρειάζεται οξυγόνο για να επιβιώσει, χρειάζεται επίσης την τέχνη και την ποίηση». Αυτά τα λόγια του Aimé Césaire μας υπενθυμίζουν πόσο ζωτικής σημασίας είναι η τέχνη και ο πολιτισμός για την ανθρωπότητα και πώς στηρίζουν την ενότητα και την ανθεκτικότητά μας. Η Παγκόσμια Ημέρα Τέχνης είναι μια επίκαιρη υπενθύμιση ότι η τέχνη μπορεί να μας ενώσει και να μας συνδέσει ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες.

Πράγματι, η δύναμη της τέχνης φέρνει κοντά τους ανθρώπους, εμπνέει, θεραπεύει και μοιράζεται, έχει γίνει όλο και πιο ξεκάθαρη κατά τη διάρκεια πρόσφατων συγκρούσεων και κρίσεων, συμπεριλαμβανομένου του COVID-19. Ωστόσο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση της UNESCO «Re|Shaping Policies for Creativity: Addressing Culture as a global public good», που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2022, χάθηκαν περίπου 10 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα παγκοσμίως το 2020. Πράγματι, σε έναν τομέα όπου η απασχόληση είναι συχνά άτυπη και ασταθής, παρατηρείται συχνά το φαινόμενο, οι καλλιτέχνες και οι επαγγελματίες του πολιτισμού βρίσκονται πολύ συχνά ευάλωτοι απέναντι στην απώλεια εισοδήματος που προκαλείται από κρίσεις και συγκρούσεις.

Είναι κατανοητό ότι πρέπει να προσφέρουμε στους καλλιτέχνες το κατάλληλο καθεστώς, όπως αναφέρεται και στη Σύσταση της UNESCO του 1980 σχετικά με την ιδιότητα του καλλιτέχνη, προκειμένου να ενισχυθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων τους και να τονωθεί η ανθεκτικότητα των τεχνών και του πολιτισμού.





Η πρόκληση της διατήρησης της τέχνης, τώρα και στο μέλλον, έχει διπλό ρόλο: πρέπει να υποστηρίξουμε τους επαγγελματίες του πολιτισμού και τους πολιτιστικούς φορείς και να προωθήσουμε την πρόσβαση στην τέχνη για όλους. Για να προσδιορίσουμε καλύτερα τις ανάγκες προτεραιότητας, πρέπει να ακούσουμε τις φωνές του κόσμου της τέχνης. Αυτός είναι ο στόχος του κινήματος ResiliArt της UNESCO, το οποίο ξεκίνησε για να επιβεβαιώσει την ανθεκτικότητα της τέχνης σε αυτήν την περίοδο και να προετοιμαστεί για το μέλλον.

Μέχρι σήμερα, χιλιάδες καλλιτέχνες και επαγγελματίες έχουν συμμετάσχει σε περισσότερες από 300 συζητήσεις σε όλο τον κόσμο. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο μέσω εκτεταμένων πολιτιστικών πολιτικών που στοχεύουν να βοηθήσουν τις δημιουργικές κοινότητες να ξεπεράσουν αυτήν την κρίση, να προστατεύσουν και να βελτιώσουν την κατάσταση των καλλιτεχνών...”

Ας δούμε κάποιες δηλώσεις επαγγελματιών σχετικά με την τέχνη!

Ο Richard Prince, καλλιτέχνης ανέφερε: “Στη δική μου δουλειά, είναι τέχνη όταν φαίνεται σαν να ξέρω τι κάνω και όταν το κάνω, νοιώθω καλά. Είναι σαν μια επανάσταση. Πάντα έλεγα ότι η τέχνη είναι μια επανάσταση που κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν καλά. Δεν νομίζω ότι η τέχνη έχει συναίνεση. Δεν νομίζω ότι 10 άτομα σε μια αίθουσα που μιλούν για τέχνη θα μπορούσαν να συμφωνήσουν για το αν κάτι είναι καλή ή κακή τέχνη.

Νομίζω ότι είναι καλό όταν μπορώ να μπω στη θέση ενός άλλου καλλιτέχνη και εύχομαι να μπορούσα να το είχα κάνει αυτό ή να μπορούσα να δω τον εαυτό μου να το κάνει...”  

Ο Γουίλιαμ Ρούμπιν, Επίτιμος Διευθυντής Ζωγραφικής και Γλυπτικής, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης τονίζει ότι: “Δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός της τέχνης που να είναι καθολικά αποδεκτός. Οι πολιτισμοί χωρίς να αναφέρουν τη λέξη “τέχνη” παρήγαγαν σπουδαία τέχνη, για παράδειγμα, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι.

Από τη Βιομηχανική Επανάσταση, οι δυτικές κοινωνίες αισθάνονται τις κοινωνικές τους αξίες σε συνεχή ροή και τους ορισμούς που έλαβαν για την τέχνη υπό συνεχή αμφισβήτηση.

Υπάρχει “συμφωνία” ως προς το τι είναι τέχνη στις περισσότερες περιόδους, αλλά δεν γίνεται τυχαία. Διαμορφώνεται από όσους ασχολούνται βαθιά με την ουσία της τέχνης. Αυτό δεν είναι ελιτίστικο, γιατί μπορεί να συμμετέχει οποιοσδήποτε. Βασικά, το ευρύτερο κοινό έχει μια υποκειμενική προσέγγιση, δηλαδή γνωρίζω την τέχνη όταν τη βλέπω”.