Μουσειο…λόγος «Ας αφήσουμε τον κόσμο λίγο καλύτερο από ότι τον βρήκαμε»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα,
Μουσειολόγος - Σύμβουλος Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Πολλές είναι οι ιστορίες που έχουν να μας διηγηθούν πολλοί άνθρωποι μεγαλύτερης ή μικρότερης ηλικίας στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο, οι οποίοι βίωσαν οι ίδιοι ή κάποιος φίλος στο «Προσκοπικό Σύστημα» της περιοχής τους. Στις 22 Φεβρουαρίου περίπου 40.000.000 πρόσκοποι σε 170 χώρες του κόσμου γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Προσκόπου «Ημέρα Σκέψης».

Η «Ημέρα Σκέψης» γιορτάζεται με αφορμή την γέννηση του ιδρυτή της Παγκόσμιας Οργάνωσης Προσκοπικής Κίνησης, Μπέηντεν Πάουελ. Η Παγκόσμια Προσκοπική Κίνηση ιδρύεται το 1907 και αποτελεί τη μεγαλύτερη και μακροβιότερη εθελοντική κίνηση για νέους. Την ημέρα αυτή οργανώνονται μία σειρά από δράσεις εμπνευσμένες από τη σκέψη και τα αποφθέγματα του προσκοπισμού.

Αναφορικά με την Ελλάδα η προσκοπική κίνηση ιδρύεται το 1910 με πρωτεργάτη τον Λευκαδίτη Αθανάσιο, ο οποίος γνώρισε τον Προσκοπισμό στην Αγγλία το 1908 με αφορμή την επίσκεψή του στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Από το 1910 έως σήμερα δημιουργούνται σε όλη την Ελλάδα προσκοπικά συστήματα με την εγγραφή και ενεργή συμμετοχή πολλών μελών σε πληθώρα δράσεων, συμμετέχοντας και υποστηρίζοντας τα κοινωνικά, πολιτιστικά και ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, οι πρόσκοποι είχαν δυναμική παρουσία ακόμη και σε πολεμικές συγκρούσεις, σε φυσικές καταστροφές που έπληξαν τη χώρα, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους ως εθελοντές. Στην περιοχή μας, ο προσκοπισμός ξεκίνησε τη δράση του περίπου το 1934. Το πλούσιο ιστορικό αρχείο που διαθέτει το Προσκοπικό Σύστημα Λαμίας, δημιουργούν την ανάγκη για τη διαφύλαξη, την προβολή και τον εμπλουτισμό του αρχείου που αναφέρεται στην ιστορία της περιοχής μας, αλλά και το Ιστορικό Προσκοπικό Αρχείο.

Συναντήσαμε στο Προσκοπικό Σύστημα Λαμίας, στελέχη του Προσκοπισμού τους κυρίους Ζιώγα Νικόλαο, Μανιώτη Γιώργο, Τσέκο Βασίλη και τον Υπεύθυνο του Ιστορικού Αρχείου των Προσκόπων και εκπρόσωπο του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων Ελλάδας κ. Σταθόπουλο Χρήστο, με τους οποίους συζητήσαμε για την αυτή τη σημαντική ημέρα, το μέλλον του προσκοπισμού και τη σημασία Ιστορικού Αρχείου των Προσκόπων για τους παλαιούς και νέους προσκόπους.

Όπως μας ανέφερε ο κ. Ζιώγας Νίκος «Μία κίνηση προσφοράς, αγάπης και αλληλεγγύης στον άνθρωπο και το περιβάλλον με άρρηκτους δεσμούς που συνδέουν την πολιτιστική κληρονομιά και τις πανανθρώπινες ηθικές αξίες. Για αυτό τα λόγια του ιδρυτή μας Μπέηντεν Πάουελ θα απηχούν στο μέλλον “Ας αφήσουμε τον κόσμο λίγο καλύτερο από ότι τον βρήκαμε”».

Ο κ. Μανιώτης Γιώργος αναφέρει ότι: «Όσο πιο αλματώδης είναι η τεχνολογική εξέλιξη και η ενσωμάτωση της στην καθημερινή ζωή όλων μας καθιστώντας την απαραίτητη, τόσο πιο επίκαιρος και αναγκαίος γίνεται ο προσκοπισμός για τα παιδιά, τους νέους αλλά και όσους ακόμα αισθάνονται νέοι!»

 Επίσης, ο κ. Τσέκος Βασίλης αναφέρει ότι «Σε έναν κόσμο που αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως οι συγκρούσεις, η φτώχεια, η αλλαγή του κλίματος και η ανισότητα των φύλων, ο Προσκοπισμός συνεχίζει να αποτελεί ένα εποικοδομητικό αντίβαρο, ενδυναμώνοντας τους νέους να συμβάλλουν ενεργά στην εξεύρεση λύσεων σε αυτές τις παγκόσμιες προκλήσεις, δρώντας τοπικά»
Στη συνέχεια παρουσιάζουμε τη συνέντευξη που μας παραχώρησε ο κ. Σταθόπουλος

Πότε και πώς ιδρύθηκε το Ιστορικό Αρχείο Προσκόπων;

Με αφορμή μια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το 2000 στην Τεχνόπολις στην Αθήνα, νοιώσαμε την ανάγκη να ασχοληθούμε με τη διάσωση του Ιστορικού Αρχείου του Σώματος. Το Ιστορικό Αρχείο του Σώματος ήταν πάρα πολύ δύσκολο να ανασυσταθεί καθώς υπάρχει αρχείο μετά το 1945 ενώ δεν υπήρχε καθόλου αρχείο μέχρι το 1940. Το αρχείο από το 1910 έως το 1940 παραδόθηκε με την αναγκαστική συγχώνευση του Μεταξά στην ΕΟΝ το 1939 και το οποίο ποτέ δεν ξαναβρέθηκε, ποτέ δεν ξαναγύρισε στη θέση του. Έτσι λοιπόν, μια χρυσή περίοδος για τον ελληνικό προσκοπισμό έπρεπε να ανασυνταχθεί.

Σε όσους, εκείνοι την περίοδο ήταν εν ζωή, να χτυπήσουμε την πόρτα τους, να δούμε τι είχαν διασώσει στο σπίτι τους, να μας εμπιστευτούν κάποιες σελίδες από την δουλειά τους, να μην αφήσουμε κανένα σπίτι ακόμη και από εκλιπόντες να μην το επισκεφθούμε. Επίσης, αγοράσαμε αρκετό υλικό μέσα από τις δημοπρασίες, μέσα από παζάρια και σήμερα, έχουμε την τύχη να έχουμε ένα πολύ μεγάλο εύρος ιστορικού αρχείου.

Το Ιστορικό Αρχείο Προσκόπων με τη σημερινή του μορφή ιδρύθηκε το 2020 στην έδρα του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων. Το αρχείο είναι επισκέψιμο, συνήθως έρχονται ομάδες, «αγέλες», δυστυχώς, δεν είναι επισκέψιμο οποιαδήποτε ώρα και στιγμή. Είναι επισκέψιμο κάθε Δευτέρα και Τετάρτη που γίνονται οι εργασίες του Αρχείου και ξεναγήσεις πραγματοποιούνται κατόπιν συνεννόησης.

Τι περιλαμβάνει το Ιστορικό Αρχείο; Υπάρχει στη συλλογή κάποιο έκθεμα που να έχει ιδιαίτερη ιστορική σημασία;

Το Ιστορικό Αρχείο περιλαμβάνει κυρίως το αρχείο της κεντρικής διοίκησης, έγγραφα, ψηφιοποιημένο φωτογραφικό αρχείο, το οποίο μπορεί οποιοσδήποτε να το δει μέσα από την ιστοσελίδα του Σώματος. Έχουμε μία καλά οργανωμένη βιβλιοθήκη με χιλιάδες προσκοπικά βιβλία και περιοδικά ελληνικής και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας από το 1914 μέχρι σήμερα. Ένα κομμάτι του Ιστορικού Αρχείου αποτελεί η έρευνα, η συλλογή και η ψηφιοποίηση ιστορικών κινηματογραφικών παραγωγών.

Οι 300 παραγωγές που διαθέτει το Ιστορικό Αρχείο βρίσκονται στη διαδικασία της ψηφιοποίησης και μόλις ολοκληρωθεί, θα αναρτηθούν στο διαδίκτυο. Επίσης, το ιστορικό αρχείο περιλαμβάνει ένα μεγάλο αρχείο ταινιών και αποσπάσματα από ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές που αφορούν μεγάλα προσκοπικά συνέδρια, αρχείο προσκοπικών γραμματοσήμων από όλο τον κόσμο, συλλογή προσκοπικών καρτ-ποστάλ πάρα πολύ σπάνιες ιδιαίτερα του ελληνικού χώρου, συλλογή ενθυμημάτων (στολές, σήματα στολών, αναμνηστικά μεγάλων εκδηλώσεων. Η συλλογή μας διαθέτει, ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα των Ελλήνων προσκόπων, τη στολή και προσωπικά αντικείμενα του ιδρυτή του ελληνικού τμήματος Λευκαδίτη Αθανασίου. Σημαντικό επίσης έκθεμα, είναι το πρώτο βιβλίο των ημερήσιων διαταγών του 1910, για το οποίο αισθανόμαστε τυχεροί που διασώθηκε.

Πώς οραματίζεστε το Ιστορικό Αρχείο των Προσκόπων στο μέλλον. Σχεδιάζετε να αναπτύξετε συνεργασία με άλλους φορείς πολιτισμού και ιστορίας;

Το Ιστορικό Αρχείο διαθέτει αίθουσα της μόνιμης έκθεσης και αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, η οποία χρησιμοποιείται για προσκοπικές εκδηλώσεις όπως τα 110 χρόνια από την ίδρυση του ελληνικού προσκοπισμού, γιορτή λυκοπούλων κά. Πραγματοποιούμε και σχεδιάζουμε εκθέσεις περιοδικές και έτσι μπορεί να ανανεώνεται το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Αυτό που επιδιώκει το Ιστορικό Αρχείο είναι να πάψει να είναι μόνο για την Αθήνα, να μην είναι Αθηνοκεντρικό και αυτό είναι η διαχρονική προσπάθεια που κάνουμε, να είναι ψηφιοποιημένο, να είναι «ελεύθερο» προς κάθε ερευνητή και ενδιαφερόμενο, να αφορά κάθε πρόσκοπο σε όλη την Ελλάδα.