Μουσειο…λόγος: «…στο μονοπάτι για έναν καλύτερο κόσμο!»
Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα
Μουσειολόγος - Επιμελήτρια Εκθέσεων
Διδακτορική Ερευνήτρια Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης
Κάθε χρόνο, στις 22 Φεβρουαρίου, οι Πρόσκοποι γιορτάζουν την "Ημέρα Σκέψης". Η μεγαλύτερη εθελοντική ομάδα για νέους σε όλο τον κόσμο με περισσότερα από 57.000.000 μέλη σε 173 χώρες συμμετέχουν σε αυτήν την εορτή, η οποία είναι αφιερωμένη στην γέννηση του Ιδρυτή της Προσκοπικής Κίνησης, Λόρδου Baden Powell.
Μέσω του οράματός του που είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, ο Baden-Powell συνεχίζει να «προσφέρει» στους νέους δεξιότητες ζωής, ενθαρρύνοντάς τους να εξελιχθούν σε ενεργούς πολίτες και να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου. Το τελευταίο γράμμα του Baden Powell προς τους προσκόπους του αναφέρει: [..] και όταν έρθει η σειρά σας να πεθάνετε, θα πεθάνετε ευτυχείς, γιατί θα νοιώθετε οπωσδήποτε πως δεν σπαταλήσατε τον καιρό σας και κάνατε το καλύτερο που μπορούσατε".
Η Παγκόσμια Προσκοπική Κίνηση ιδρύθηκε το 1907, αποτελεί όχι μόνο τη μεγαλύτερη αλλά και την μακροβιότερη εθελοντική κίνηση για νέους. Κάθε χρόνο, οργανώνονται δράσεις που αντλούν έμπνευση από τη σκέψη και τα αποφθέγματα του προσκοπισμού. Στην πόλη μας, στις 25 Φεβρουαρίου θα πραγματοποιηθεί μια μεγάλη προσκοπική δράση των Προσκόπων Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας στην Πλατεία Ελευθερίας, για να βαδίσουμε παρέα «στο μονοπάτι για έναν καλύτερο κόσμο», για να προσφέρουμε παιχνίδια και χρήσιμα αντικείμενα σε παιδιά της Λαμίας, μαθαίνοντας τις αξίες της αλληλεγγύης και της κυκλικής οικονομίας, για να γνωρίσουμε τους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, για να μάθουμε για την ρύπανση στις θάλασσες από το πλαστικό, για να στείλουμε ένα ηχηρό μήνυμα για την Ειρήνη.
Στην Ελλάδα, η προσκοπική κίνηση ξεκινά το 1910, με πρωτοπόρο τον Λευκαδίτη Αθανάσιο. Ο Αθανάσιος, γνώρισε τον προσκοπισμό στην Αγγλία το 1908, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Από το 1910 μέχρι σήμερα, δημιουργούνται προσκοπικά συστήματα σε όλη την Ελλάδα, με πολλά μέλη να εγγράφονται και να συμμετέχουν ενεργά σε ποικίλες δράσεις. Οι πρόσκοποι συμμετέχουν και υποστηρίζουν κοινωνικά, πολιτιστικά και ιστορικά γεγονότα στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως, σύμφωνα με ιστορικές πηγές, οι πρόσκοποι έδρασαν ακόμη και σε πολεμικές συγκρούσεις και πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους ως εθελοντές σε φυσικές καταστροφές που έπληξαν τη χώρα.
Στην περιοχή μας, ο προσκοπισμός ξεκίνησε περίπου το 1934. Η πλούσια ιστορία του Προσκοπικού Συστήματος Λαμίας δημιουργεί την ανάγκη για τη διαφύλαξη, προβολή και εμπλουτισμό του αρχείου που αναφέρεται στην ιστορία της Λαμίας, καθώς και στον εμπλουτισμό του Πανελλήνιου Ιστορικού Προσκοπικού Αρχείου.
Η ίδρυση του αρχείου έγινε την ανάγκη για τη διατήρηση του Ιστορικού Αρχείου του Σώματος. Το Ιστορικό Αρχείο του Σώματος αντιμετώπιζε σημαντικές προκλήσεις, καθώς τα έγγραφα μετά το 1945 ήταν περιορισμένα, ενώ δεν υπήρχε καθόλου αρχείο πριν το 1940. Το αρχείο από το 1910 έως το 1940 παραδόθηκε με τη συγχώνευση του Μεταξά στην ΕΟΝ το 1939, αλλά ποτέ χάθηκε.
Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, οι υπεύθυνοι του Ιστορικού Αρχείου αναζήτησαν τους επιζώντες για να καταγράψουν τις ιστορίες τους, να παρατηρήσουν τις συλλογές τους και να αξιοποιήσουν το υλικό που είχαν στα συρτάρια τους. Επιπλέον, σημαντικό υλικό αποκτήθηκε μέσω δημοπρασιών και παζαριών και έτσι σήμερα, διαθέτει μια μεγάλη συλλογή διαφορετικών ειδών που παρουσιάζουν τη ζωή των προσκόπων στο χρόνο.
Το Ιστορικό Αρχείο Προσκόπων ιδρύθηκε το 2020 στην έδρα του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων. Είναι προσβάσιμο κυρίως κατά τη διάρκεια εργασιών του Αρχείου, και οι ξεναγήσεις πραγματοποιούνται κατόπιν συνεννοήσεως κατά τις Δευτέρες και Τετάρτες. Το Ιστορικό Αρχείο είναι μια πολύτιμη συλλογή, περιλαμβάνοντας το αρχείο της κεντρικής διοίκησης, έγγραφα και ένα ψηφιοποιημένο φωτογραφικό αρχείο που είναι προσβάσιμο μέσω της ιστοσελίδας του Σώματος. Επιπλέον, διαθέτει μια οργανωμένη βιβλιοθήκη με χιλιάδες προσκοπικά βιβλία και περιοδικά από το 1914 έως σήμερα.
Μια σημαντική δραστηριότητα του αρχείου είναι η έρευνα, συλλογή και ψηφιοποίηση ιστορικών κινηματογραφικών παραγωγών, με 300 παραγωγές που βρίσκονται κατά το στάδιο της ψηφιοποίησης. Επίσης, περιλαμβάνει ταινίες, αποσπάσματα από ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, συλλογές προσκοπικών γραμματοσήμων, καρτ-ποστάλ, ενθυμήματα, καθώς και τη στολή και προσωπικά αντικείμενα του ιδρυτή του ελληνικού προσκοπισμού, Λευκαδίτη Αθανασίου.
Ο Αθανάσιος Λευκαδίτης (1877-1958) υπήρξε Έλληνας πρόσκοπος και ο ιδρυτής του ελληνικού προσκοπικού τμήματος. Γεννημένος στη Λευκάδα, γνώρισε τον προσκοπισμό κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αγγλία το 1908. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ιδρύει το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων το 1910, κάνοντας ένα από τα πρώτα εθνικά προσκοπικά σωματεία στον κόσμο. Ο Λευκαδίτης ενέπνευσε τους νέους να υιοθετήσουν τις αξίες του προσκοπισμού, προωθώντας την ανάπτυξη της αλληλεγγύης και της κοινωνικής βοήθειας.
Ο Λευκαδίτης αφιέρωσε τη ζωή του στον προσκοπισμό, συμβάλλοντας σημαντικά στη διαμόρφωση του προσκοπισμού στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Αξίζει να αναφέρουμε προσωπικότητες που έχουν βαδίσει το προσκοπικό μονοπάτι (σύμφωνα με λίστα του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων - ΣΕΠ): Αντώνης Μπενάκης, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Κωστής Στεφανόπουλος, Βαρδής Βαρδινογιάννης, Ιωάννης Κωστόπουλος, Δημήτρης Μαρινόπουλος, Φρέντυ Κάραμποττ, Απόστολος Δοξιάδης, Κώστας Κουτσομύτης, Παναγιώτης Βουρλούμης, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Ευάγγελος Βενιζέλος, Διονύσης Σαββόπουλος, Διονύσης Σιμόπουλος, Γιάννης Σμαραγδής, Διονύσης Φωτόπουλος κ.ά.
