Μουσειο…λόγος: «75 ξεχωριστά Μουσεία»
Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα
Μουσειολόγος, Σύμβουλος Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Το 1989, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, την οποία υπέγραψαν 191 χώρες και από την χρονιά αυτή ξεκινά να εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού κάθε χρόνο στις 20 Νοεμβρίου. Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο τα δικαιώματα των παιδιών καταπατώνται. Τα δικαιώματα των παιδιών αναλύονται σε 54 άρθρα της Σύμβασης και οι τομείς που καλύπτουν είναι της Επιβίωσης, της Ανάπτυξης, της Προστασίας και της Συμμετοχής. Στον τελευταίο τομέα περιλαμβάνονται τα δικαιώματα στην εκπαίδευση, στο παιχνίδι, στην ελευθερία της σκέψης, της έκφρασης, της θρησκείας και στον πολιτισμό.
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα του παιδιού παρουσιάζουμε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα Μουσειακής Αγωγής που σχεδιάστηκε, υλοποιήθηκε και εντάχθηκε για πρώτη φορά στο πρόγραμμα των Κέντρων Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών του Δήμου Λαμιέωντο εκπαιδευτικό έτος 2017-2018. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε εβδομαδιαίες συναντήσεις με τους μαθητές από τον Σεπτέμβριο του 2017 έως τον Ιούλιο του 2018 και σχεδιάστηκε σύμφωνα με τις αρχές της σύγχρονης μουσειολογίας και εκπαίδευσης. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα σχεδιάστηκε με σκοπό τη γνωριμία των μαθητών με την έννοια «μουσείο», με τα τοπικά μουσεία και τη σύνδεσή τους με την ελληνική ιστορία. Οι εκπαιδευτικοί στόχοι του προγράμματος ήταν η βιωματική και ενεργητική μάθηση, η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, παρατήρηση, εξερεύνηση, ανακάλυψη, καλλιέργεια της κριτικής σκέψης σε σχέση με την αντίληψη των μαθητών για τα μουσεία της περιοχής και την τοπική ιστορία. Σύμφωνα με τη σύγχρονη μουσειολογική αντίληψη μέσω του προγράμματος επιδιώξαμε την πολύπλευρη ερμηνεία σημαντικών εκθεμάτων των μουσείων της περιοχής μας, ώστε να προκαλέσουν το παιδί να «επικοινωνήσει», να «συνομιλήσει» με τα αντικείμενα και να συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία μέσω εργαστηρίων και επισκέψεων στους μουσειακούς χώρους.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η μουσειακή εκπαίδευση ορίζεται ως «η πρακτική που εφαρμόζεται σε συνδυασμό με την σχολική εκπαίδευση σε αίθουσες των μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων, σε αρχαιολογικούς τόπους, μνημεία, καθώς και κοινωνικούς θεσμούς ή καταστάσεις που άμεσα ή έμμεσα ασκούν αγωγή, το παράλληλο σχολείο, η δια βίου εκπαίδευση, οι χώροι άτυπης εκπαίδευσης». Η μουσειακή εκπαίδευση αποτελεί τον συνδετικό κρίκο που «φέρνει σε επαφή» την αγωγή με το πολιτισμικό υπόβαθρο των μουσείων. Ενώνει τη θεωρία με την πράξη επιτυγχάνοντας τη μάθηση, με τρόπο βιωματικό, εμπειρικό και ψυχαγωγικό.
Η μεθοδολογία που ακολουθήσαμε για τον σχεδιασμό του προγράμματος ήταν η χρήση ερωματολογίων, συνεντεύξεων, καθώς και η παρατήρηση της ομάδας κατά τη διάρκεια των συναντήσεων στην αίθουσα των δραστηριοτήτων και των επισκέψεων στα μουσεία. Οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν σε τρεις φάσεις, με τη συμμετοχή 107 μαθητών ηλικίας από 5 έως 12 ετών, στην αρχή του εκπαιδευτικού έτους για τη κατανόηση των γνώσεων της ομάδας για τα μουσεία της περιοχής, κατά τη διάρκεια του προγράμματος για την αξιολόγηση της πορείας του προγράμματος και στο τέλος για την αξιολόγηση του συνολικού προγράμματος. Το πρόγραμμα διαμορφώθηκε κατάλληλα για να γνωρίσουν οι μαθητές την έννοια «μουσείο», τα μουσεία σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, τη σύνδεση τους με την ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν βιωματικές και διαδραστικές επισκέψεις στα μουσεία της πόλης μας. Για την υλοποίηση του προγράμματος χρησιμοποιήθηκαν μουσειακά εκθέματα, πίνακες, πορτρέτα, γραπτές πηγές, οπτικοακουστικό υλικό. Η διδασκαλία ήταν μαθητοκεντρική, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μέθοδο ο μαθητής είναι το κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και ο εκπαιδευτικός έχει ρόλο βοηθητικό και συμβουλευτικό. Έτσι, οι μαθητές/τριες του προγράμματος συζητώντας σε ομάδες και συμμετέχοντας σε εργαστήρια τεχνών, όπως η δημιουργία έργων τέχνης, η δραματοποίηση, η παραγωγή πολιτιστικών θεμάτων μέσω της συγγραφής κειμένων, γνώρισαν την πλούσια ιστορία της περιοχής μας.
Η πρώιμη επαφή με τα πολιτιστικά εκθέματα, συντελεί και στην μετέπειτα πορεία της σχέσης των παιδιών με τα μουσεία. Η ευαισθητοποίηση σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, η επαφή με τον πολιτισμό, την τέχνη μπορούν να επιτευχθούν με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται και φέρουν παιγνιώδη μορφή οδηγούν το παιδί στη μάθηση ακούραστα και ευχάριστα.Όταν ολοκληρώθηκε το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα, παροτρύναμε τους μαθητές να δημιουργήσουν ένα έργο με τίτλο το «Δικό μου Μουσείο» και να εκφραστούν μέσω της ζωγραφικής τέχνης.
Η συλλογή των «75 ξεχωριστών μουσείων» που δημιουργήθηκε, μας εντυπωσίασε, αντανακλώντας την αγάπη των μαθητών για το μουσείο, όταν πια δεν αποτελεί κάτι ξένο για τα μάτια τους αλλά μία εμπειρία, μία όμορφη ανάμνηση που θα θυμούνται και θα διηγούνται με χαρά. Όλα τα έργα των μαθητών εστιάζουν σε ένα συγκεκριμένο γεγονός, αγαπημένο αντικείμενο, ανάμνηση και αποτέλεσαν το έναυσμα για τη δημιουργία του δικού τους μουσείου. Αξιοσημείωτη είναι δε, η άποψη των μαθητών ότι «το μουσείο είναι για πάντα», όπως χαρακτηριστικά μας απάντησαν στο ερωτηματολόγιο, αναδεικνύοντας το μόνιμο χαρακτήρα του και παρουσιάζοντας το μουσείο ως σημείο αναφοράς για την περιοχή. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί η περαιτέρω ανάλυση, μελέτη, εμβάθυνση και ερμηνεία όλων των σχεδίων που δεν είναι εφικτό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο. Σας παρουσιάζουμε ενδεικτικά πέντε έργα μαθητών: το «Μουσείο Διάκου» του μαθητή Σ.Τ., το «Μουσείο Π.Α.Σ Λαμία» του μαθητή Χ. Π., το «Μουσείο Εικόνων» της μαθήτριας Χ. Α., το «Μουσείο Χρωμάτων» της μαθήτριας Ε. Α. και το «Μουσείο Καπέλου» του μαθητή Θ. Μ.
Το ολοκληρωμένο πρόγραμμα αναδεικνύει τη σημαντική σχέση μουσείου –σχολείου για τη περιοχή της Φθιώτιδας και οι προοπτικές που δημιουργούνται και επηρεάζουν τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα. Η σύγχρονη μουσειολογία εστιάζει το ενδιαφέρον της τόσο στην επικοινωνιακή όσο και την εκπαιδευτική διάσταση των μουσείων, διαμορφώνοντας ένα νέο και ανοικτό πλαίσιο για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή εναλλακτικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε μουσειακούς και ευρύτερους χώρους πολιτισμικής αναφοράς, για διαφορετικές ομάδες κοινού.
Για περισσότερες πληροφορίες, προτάσεις, σχόλια μπορείτε να μας στείλετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση iliana_zioga@hotmail.com