Η Αταλάντη της Αντίστασης και της θυσίας στην πρώτη γραμμή του αγώνα για Μνήμη, Ειρήνη και Δικαιοσύνη!
Δρ. Αριστομένης Ι. Συγγελάκης,
Πανεπιστημιακός, Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα
Η Αταλάντη είχε συμμετοχή σε όλους τους εθνικούς και απελευθερωτικούς αγώνες πληρώνοντας βαρύ τίμημα.
Στην επανάσταση του 1821 η Αταλάντη εξεγέρθηκε από την πρώτη στιγμή και ήταν από τις πρώτες πόλεις που απελευθερώθηκαν στις 31 Μαρτίου 1821 από τον οπλαρχηγό Αντώνη Κοντοσόπουλο ή Γεράντωνο, που με 1.000 περίπου οπλισμένους Λοκρούς, πολιόρκησε τους Οθωμανούς. Καταλυτική η συμβολή του Λάμπρου Ελευθερίου, αρχηγού των Αταλαντινών, αλλά και η ομοψυχία και ομόνοια που έδειξαν πρόκριτοι, κάτοικοι και κλήρος της πόλης.
Όμως η πόλη μπήκε στο μάτι των Οθωμανών που την κατέστρεψαν πολλές φορές, το 1821, το 1822, το 1824. Η μάχη της Αταλάντης στις 5-9 Νοεμβρίου 1826, παρά τον ηρωισμό των Ελλήνων δεν ήταν νικηφόρα και η οριστική απελευθέρωση έμελλε να έλθει στις 6 Νοεμβρίου 1828, οπότε και ο Μήτρος Λιακόπουλος (από την Κάτω Μηλιά Πιερίας), επιτέθηκε αιφνιδιαστικά και απελευθέρωσε την πόλη.
Οι νέοι της Αταλάντης πολέμησαν στους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συμμετείχαν στη Μικρασιατική Εκστρατεία με αποτέλεσμα την περίοδο 1912-1922 να χάσουν τη ζωή τους 63 Αταλαντινοί στρατιώτες. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, της οποίας φέτος έχουμε την επέτειο των 100 χρόνων, η Αταλάντη υποδέχθηκε και ενσωμάτωσε αρμονικά μεγάλο για το μέγεθός της αριθμό προσφύγων, που εγκαταστάθηκαν κυρίως στην περιοχή «Συνοικισμός».
Ένας πραγματικός άθλος για τα δεδομένα της μικρής και φτωχής Ελλάδας ήταν η περίθαλψη, αποκατάσταση και ενσωμάτωση των προσφύγων στην μητέρα πατρίδα. Και οι πρόσφυγες αυτοί δούλεψαν με ζήλο και πέτυχαν, μαζί με ολόκληρο τον ελληνικό λαό, ένα μικρό θαύμα: πολύ γρήγορα η Ελλάδα ξεπέρασε τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες και άρχισε να αναπτύσσεται και να εκσυγχρονίζεται.
Ήταν, λοιπόν, λογικό, ο ελληνικός λαός να πει ομόθυμα και βροντερά το ΟΧΙ στον Μουσολίνι και τον Χίτλερ. Γιατί, όπως σημειώνει ο Καθηγητής Γιώργος Μαργαρίτης, υπερασπιζόταν τον τόπο του, το βιός του, τον ιδρώτα του!
Η Αταλάντη, η Φθιώτιδα, ολόκληρη η Ελλάδα αντιστάθηκε με ηρωισμό στις σιδερόφραχτες στρατιές του Άξονα. Και στη συνέχεια οι νέοι της Αταλάντης οργανώθηκαν στην Εθνική Αντίσταση και αγωνίστηκαν εναντίον των βάρβαρων κατακτητών.
Το πρωί της 29ης Μαΐου του 1943 στην πόλη έφτασαν Ιταλοί από τη Λιβαδειά. Κύκλωσαν την πόλη με σκοπό να προχωρήσουν σε τρομοκρατικές ενέργειες για να εκδικηθούν και να εκφοβίσουν τους πολίτες εκδίκησης για την αυξανόμενη δράση των αντιστασιακών στην περιοχή. Το ιταλικό τάγμα πυρπόλησε σπίτια και πυροβολούσε όσους προσπαθούσαν να διαφύγουν.
Οι πρώτοι νεκροί ήταν ο Ταξιάρχης Αγραδάς, ετών 27, και ο Νικόλαος Χυμευτός, ετών 34. Έπειτα συνέλαβαν άλλους οκτώ νέους της Αταλάντης. Οι πιο πολλοί ήταν οργανωμένοι στο ΕΑΜ ή στην ΕΠΟΝ.
Τα ονόματα των συλληφθέντων: Θεόδωρος Ζεκεντές (ετών 18), Σωτήρης Κατσαρός (19), Σπύρος Κοτσικόνας (22), Γιώργος Μανωλάκης (30), Δημήτρης Χασιώτης (33), Ηλίας Γιαννούκος (37), Βασίλης Λαπατσώρας (50), Θανάσης Τετριμέλης.
Ο Ιταλός συνταγματάρχης και ο πρώην φρούραρχος Αταλάντης υπολοχαγός Λιμπρίνο ξεγέλασαν τον Πρόεδρο της Αταλάντης Ηλία Καρδάρα, διαβεβαιώνοντας ότι, τάχα, οι συλληφθέντες θα ανακριθούν. Όμως κατά τη μεταφορά τους προς τη Λιβαδειά, στο δρόμο και λίγο έξω από την Αταλάντη, στη θέση «Περιβολάκια», εδώ ακριβώς που είμαστε τώρα, το καμιόνι σταμάτησε και τους κατέβασαν, όπου έγινε και η εκτέλεση. Μόνο ένας τους, ο Θανάσης Τετριμέλης, γλίτωσε, καθώς τα βλήματα που τον έριξαν κάτω, τον πήραν στη μέση και στην πλάτη.
Κυρίες και κύριοι, τιμούμε σήμερα την Αντίσταση και τη θυσία του λαού μας που κατέστησαν την Ελλάδα πρωτοπόρο στην Αντιφασιστική Νίκη των Λαών.
Τιμούμε και την Εκκλησία, που στήριξε τους αγώνες του λαού μας και αντιστάθηκε γενναία στους κατακτητές.
Τον Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο που αρνήθηκε να κάνει δοξολογία για την είσοδο της Βέρμαχτ στην Αθήνα, που του ζητούσαν επίμονα οι Ναζί και αρνήθηκε να ορκίσει τη δωσιλογική κυβέρνηση Τσολάκογλου.
Τον διάδοχό του Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, που οργάνωσε συσσίτια και προσπάθησε πολλές φορές και με κίνδυνο της ζωής του να σώσει πατριώτες από το εκτελεστικό απόσπασμα. Τις αγωνιώδεις προσπάθειές του να σώσει τους αδελφούς μας, Έλληνες Εβραίους, από το Άουσβιτς και το θάνατο στέλνοντας δύο ιστορικής σημασίας επιστολές στους Γερμανούς, με τις υπογραφές των εκπροσώπων των σημαντικότερων επιστημονικών, επαγγελματικών φορέων. Ιστορική θα μείνει η απάντησή του άλλωστε όταν ο Γερμανός Στρατηγός Στροπ τον απείλησε με τουφεκισμό όταν έλαβε την επιστολή: «Οι Ιεράρχες της Ελλάδος δεν τουφεκίζονται. Απαγχονίζονται. Σας παρακαλώ να σεβαστείτε την παράδοση».
Τιμούμε τον Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσόστομο που μαζί με τον δήμαρχο Λουκά Καρρέρ αντιμετώπισαν με ασύλληπτο θάρρος τους Ναζί και κατόρθωσαν να σώσουν όλους τους Εβραίους αδελφούς μας στη Ζάκυνθο.
Τους Μητροπολίτες του ΕΑΜ Ιωακείμ Κοζάνης, Αντιπροέδρου του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ και τον Μητροπολίτη Ηλείας Αντώνιο.
Τον τότε Γενικό Αρχιερατικό Επίτροπο και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ευγένιου Ψαλιδάκη και τον Επίσκοπο Πέτρας Διονύσιο Μαραγκουδάκη, που μεσολάβησαν μαζί με τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό και απελευθέρωσαν τους 300 ομήρους της Βιάννου, του τόπου μου, στις 25.9.1943 κι έτσι δεν θρηνήσαμε κι άλλα θύματα μετά την εν ψυχρώ δολοφονία των 401 αμάχων της επαρχίας Βιάννου.
Τον παπα Ανυπόμονο που πολέμησε στο πλευρό του Άρη, τον παππά στο Κομμένο που προέταξε τον σταυρό το πρωί της 16ης Αυγούστου 1943 και οι Γερμανοί τον εκτέλεσαν.
Τους ανώνυμους παππάδες σε όλη την Ελλάδα, που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν μαζί με τον υπόλοιπο λαό για την ελευθερία και την εθνική μας ανεξαρτησία.
Ο ελληνικός λαός πολέμησε με πείσμα τους εισβολείς και αντιστάθηκε γενναία, όσο ελάχιστοι λαοί. Και υπέφερε τα πάνδεινα κατά τη διάρκεια της Κατοχής: είδε τα παιδιά του να πεθαίνουν από την πείνα, τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις, είδε τα χωριά του και τα σπίτια του να καταστρέφονται, την περιουσία του να λεηλατείται.
Η έκταση της ληστείας του ελληνικού λαού ήταν τόσο μεγάλη, όπως και ο ανταγωνισμός των τριών κατοχικών δυνάμεων ποιος θα ωφεληθεί περισσότερο από το αίμα του ελληνικού λαού που ο Μουσολίνι παραπονιόταν ότι «ο Χίτλερ πήρε από τους Έλληνες ακόμη και τα κορδόνια των παπουτσιών τους».
Στο στόχαστρο των αναθεωρητών η Αντίσταση και οι γερμανικές οφειλές
Το Γ’ Ράιχ ισοπέδωσε την Ελλάδα, όμως δικαιοσύνη για τα φοβερά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε στην Ελλάδα δεν αποδόθηκε. Επιπλέον, οι αναθεωρητές της Ιστορίας επιχειρούν να αποδομήσουν την ιστορική, ηθική, πολιτική και νομική βάση της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών.
Διότι αν επικρατήσει η αντίληψη ότι ο σφαγιασμός του ελληνικού λαού ήταν, τάχα, «αντίποινα» σε «απερίσκεπτες, μάταιες και καταδικαστέες πράξεις της Αντίστασης» η απόδοση των γερμανικών αποζημιώσεων δεν συνιστά εύλογη και δίκαιη πράξη αλλά υπερβολική αξίωση των «κακομαθημένων Ελλήνων».
Ματαιοπονούν! Δεν θα επιτρέψουμε τη λήθη και την παραχάραξη της Ιστορίας μας. Απέναντι στα κάθε λογής «ελληνογερμανικά ιδρύματα» και προγράμματα, που προωθούν μία κάλπικη «συμφιλίωση», που στηρίζεται στην εξάρτηση και την υποτέλεια, `εμείς αγωνιζόμαστε για την οικοδόμηση μιας στέρεας και ειλικρινούς φιλίας των δύο λαών με θεμέλια την ισότητα, την α-λήθεια και τη δικαιοσύνη! Και θα νικήσουμε!
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ
ΤΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ! ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ
ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΜΑΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ!
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΘΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ
ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ!
ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
ΓΙΑ ΕΙΡΗΝΗ, ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ!
Σημείωση:
Το κείμενο αποτελεί σύνοψη της ομιλίας μου στην τελετή μνήμης (27.5.2022)για τους Αταλαντινούς πατριώτες που δολοφόνησαν εν ψυχρώ οι Ιταλοί φασίστες κατακτητές. Οφείλω θερμές ευχαριστίες στον Δήμο Λοκρών και τον πάντα συνεπή σε θέματα ιστορικής μνήμης Δήμαρχο Θανάση Ζεκεντέ για την τιμητική τους πρόσκληση, καθώς και σε όσους συνέβαλαν ή συμμετείχαν στην επιτυχία της εκδήλωσης. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η παρουσία στην εκδήλωση του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Φθιώτιδας κ.κ. Συμεών και άξιος μνείας ο βαθυστόχαστος θεολογικός του λόγος.
