Η απόφαση για επένδυση σε δημόσιο έργο είναι πάντα επιτυχής ;

Γράφει ο Κωνσταντίνος Τσαμαδιάς
Ομότιμος Καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Για τον πολυδιάστατο ρόλο των δημόσιων έργων, μεγάλων και μικρών, έχουν συζητηθεί αρκετά, από παλαιά, τόσο στο πεδίο της οικονομικής επιστήμης, όσο και σε αυτό της εφαρμοσμένης πολιτικής.

Τα έργα αυτά, σε κάθε περίπτωση, υλοποιούνται με πόρους από τους περιορισμένους, σε σχέση με τους "απεριόριστους" στόχους / ανάγκες και ανταγωνιστικά διεκδικούμενους.

Πόροι από το πουθενά δεν προκύπτουν.

Ως εκ τούτων επιτακτικά τίθεται το στοιχείο της επιλογής μεταξύ εναλλακτικών σχεδίων.

Τα δημόσια έργα οφείλουν να έχουν, πρωτίστως, επενδυτικό χαρακτήρα.

Κάθε έργο έχει κόστος και παράγει οφέλη, αποτελέσματα, εξωτερικότητες και διαχυτικές επιδράσεις.

Από αυτά, εκτός του κόστους που μετράται σε χρηματικούς πόρους, από τα οφέλη άλλα μετρώνται σε χρηματικούς πόρους και άλλα όχι.

Σε κάθε χώρα, περιφέρεια, τόπο ορθολογική επιδίωξη (επιστημονική, κοινωνική και πολιτική) είναι η συγκριτική αξιολόγηση των δύο μεγεθών: κόστους και οφελών, αφού αυτά με μαθηματική ανάλυση μετατραπούν σε όρους παρούσας αξίας.

Κάθε έργο για να είναι συμφέρον από οικονομικής απόψεως, θα πρέπει η παρούσα αξία των οφελών του να είναι μεγαλύτερη από την παρούσα αξία του κόστους του.

Για την αξιολόγηση του έργου από κοινωνικής απόψεως απαιτούνται και άλλες μεθοδολογίες ανάλυσης.

Από όσα εντελώς συνοπτικά ανέφερα ανακύπτει ότι το βασικό κριτήριο για την υλοποίηση μικρών ή μεγάλων δημόσιων έργων αποτελεί το θετικόν της καθαρής παρούσης αξίας ή η υψηλότερη δυνατή αποδοτικότητα, συν τις αξιολογούμενες ως θετικές εξωτερικότητες, διαχυτικές και κοινωνικές επιδράσεις.

Μόνο έτσι το έργο συμβάλλει στη μεγέθυνση της τοπικής, περιφερειακής και εθνικής οικονομίας.

Συμπερασματικά, να καταστεί σαφές ότι:

1. το ύψος των πόρων, που εξασφαλίζονται και δαπανώνται για την υλοποίηση ενός έργου, δεν αποτελεί κριτήριο για θριαμβολογίες.
Μπορεί, διαχρονικά, έργο, οσοδήποτε μεγάλο και υψηλά χρηματοδοτούμενο, να αποβεί σε τελική ανάλυση ζημιογόνο και μη βιώσιμο.
Να αποτελεί διαχρονικό βάρος και άρα δεν πρέπει να υλοποιηθεί.
Σε τελική ανάλυση το κριτήριο απόφασης είναι η εκτίμηση της σχέσης της παρούσας αξίας της διαφοράς οφελών - κόστους, κλπ.

2. Εναλλακτικά και πληρέστερα, εκείνο που πρέπει να ενδιαφέρει, αποτελεί η οικονομική και κοινωνική αξιολόγηση της αποδοτικότητας του έργου (εκ των προτέρων στο στάδιο του σχεδιασμού, κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου, και εκ των υστέρων με την ολοκλήρωσή του).

3. Η επιλογή μεταξύ εναλλακτικών επενδυτικών σχεδίων πρέπει να οδηγεί σε εκείνο που επιτυγχάνει την υψηλότερη αποδοτικότητα.
Δηλαδή, να κατανοηθεί ότι κάθε δημόσιο έργο, δεν είναι μακροχρονίως, οικονομικά και κοινωνικά συμφέρον / επωφελές.
Όσο υψηλότερου κόστους είναι, αν δεν παράγει ακόμη υψηλότερα οφέλη από το κόστος, τόσο πιο ασύμφορο / ζημιογόνο μπορεί να αποβεί.
Λοιπόν, ΠΡΟΣΟΧΗ από όλους στη μη αποδοτική αξιοποίηση των πόρων και κυρίως στην αδιαφανή σπατάλη τους.