ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ -1878.

Γράφει ο Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος

«…Περί αυτών εμάθομεν ότι ο εν Στυλίδι στρατός καταλιπών από της παρελθούσης νυκτός τας σκηνάς του βαδίζει προς την Σούρπην. Yπέθετον δε ότι ομοίως θα εκινείτο και ο εν Λαμία προς Δερβέν Φούρκα. Ελπίζοντες ότι θα πληρώσωμεν την ανήσυχον περιέργειαν ημών, και λυπούμενοι διότι αργά καταφθάνοντες, δεν θα ηδυνάμεθα να πορευθώμεν εις την πρώτην σύγκρουσιν ως εποθούμεν, απέβημεν εις Στυλίδα, και το πρώτον ημών βήμα ήτο προς το τηλεγραφείον. Αλλά και εκείθεν εξήλθομεν ουδέν μαθόντες, διότι εις τας επιμόνους ερωτήσεις ημών, το τηλεγραφείον Λαμίας, ησχολημμένον άλλως, απήντα δια σιγής. Αγνοούντες λοιπόν και μη ελπίζοντες να εύρωμεν λύσιν τινά των από πρωϊας αινιγμάτων εν Στυλίδι, απετάθημεν προς τας πόδας μας, οίτινες έφερον ημάς σπεύδοντες εις Λαμίαν… Η ημέρα εκείνη ήτο δια την Λαμίαν το πάσχα της Εθνικής τεσσαρακοστής, και ο λαός αυτής είδε να αναφθώσιν εις τα στήθη της αι δάδες της ελευθερίας και της ισότητος, εκ των οποίων προσεκαλούντο να μεταλάβωσιν οι δούλοι της Θεσσαλίας λαοί την ημέραν εκείνη είδεν ανατέλοντα τον ήλιον της εθνικής ενεργείας και επίστευσεν εις το μέλλον του έθνους και θα ίδη ίσως τελευταία την τελευταίαν. Μέχρις ου όμως λαμπρότεραι δια τον Ελληνισμόν ημέραι επισκιάσωσι την εικοστήν πρώτην ιανουαρίου οι πολίται της Λαμίας θα αναμιμνήσκονται μετά συγκινήσεως τους παλμούς της ημέρας εκείνης.

Η Λαμία μεταβληθείσα υπό του στρατού εις πόλιν στρατιωτικήν, είχε μεταβληθή την ημέραν εκείνην εις πόλιν πολέμου. Η πλατεία αυτής ήτο πλήρης ακόμη των χαρτίνων των φυσιγγίων περικαλυμμάτων και τα καφενεία έβριθον καπποφόρων ανδρών. Ήσαν δε ούτοι εκ του σχηματιζομένου σώματος του κ. Δ. Σούτσου, μη προφθάσαντες να εξέλθωσι την πρωϊαν μετ’ αυτού, οίτινες ητοιμάζοντο ν’ αναχωρήσωσι την πρωϊαν της επαύριον υπό τας διαταγάς του εξαδέλφου του Δ. Σούτσου του κυνηγού.

Μη ευρόντες τον αρχηγόν Σούτσον εν Λαμία, απετάθημεν προς τον Δημήτριον ζητούντες τ’ αναγκαία πολεμικάς εφόδια,μη προφθάνοντες δε και να συμπληρώσωμεν μέχρι της πρωϊας της επομένης τας αποsκευάς μας, απεφασίσαμεν να αναχωρήσωμεν ολίγας μετ’ αυτόν ώρας και ωρίσαμεν τόπον συναντήσεως το Νταουκλή. Εκοιμήθημεν δε την εσπέραν εκείνην, αφού εστρώσαμεν τας κάππας, υγράς ως εκ της βροχής, ήτις παρατεινομένη έμελλεν να προξενήση ημίν τόσας δυσχερείας βραδύτερον, επί κιβωτίων τινων πολεμοφοδίων, και αφού απηγορεύσαμεν αυστηρότητα το κάπνισμα.

Η επαύριον εύρε την Λαμίαν ουχί πλέον λουομένην, αλλά κολυμβώσαν εις την βροχήν, εν τούτοις δράξαντες στιγμής τινός ανακωχής της βροχής, ανήλθομεν εις το φρούριον μετά τινος αξιωματικού, όστις μετά πολλής φιλοφροσύνης και ευγενείας συνέδραμεν ημάς, εις την εκλογήν των όπλων μας και την συμπλήρωσιν των πολεμοφοδίων τα οποία παρελάβομεν αφήσαντες λεπτομερή περί τούτου απόδειξιν. Ιδού λοιπόν εντελώς εξωπλισμένοι,κατεβαίνοντες ή μάλλον κυλιόμενοι επί της υγράς, ένεκα της βροχής, κατωφερείας του φρουρίου. Συμπληρώσαντες τέλος και τη συνδρομή των εν Λαμία σαράτσηδων, οίτινες εδείχθεισαν άσπλαχνοι των ημετέρων βαλαντίων λησταί, τον πετσωματικόν οπλισμόν μας, και μετασχηματίσαντες μικρά τινα τραπεζικά γραμμάτια, εις άργυρον, δεν επεριμένομεν, ειμή την παύσιν της βροχής προς αναχώρησιν. Αύτη όμως ολιγώτερον ανυπόμονος παρέσχεν εις ημας ικανόν χρόνον, όπως επισκεφθώμεν τα σφαιριστήρια της Λαμίας, και γνωρίσωμεν την πόλιν, ην ουδέποτε εφανταζόμεθα ότι θα επανεβλέπομεν μετά οκτώ ημέρας. Την εσπέραν διήλθομεν προ τραπέζης, καμπτομένης υπό το βάρος αφθόνου οπτού κρέατος απλού τινος ξενοδοχείου,έχοντες συνδαιτυμόνα τον γνωστόν συντάκτην της γνωστοτέρας εφημερίδος η     Εύβοια, ον κατά τύχην συνηντήσαμεν εκεί… Η βροχή είχε παύσει και τερπνός ήλιος,εις τερπνάς εσκόρπιζεν τας ακτίνας του τοποθεσίας.Η χώρα της Λαμίας παριστά ωραίον εις τας όψεις θέαμα. Από των χιονοσκεπών κορυφών της Όθρυος καταβαίνων ο οφθαλμός μέχρι των χλοερών οχθών του Σπερχειού, συναντά ωραίας τοποθεσίας, μεγάλως απ’ αλλήλων διαφερούσας. Η φύσις πολύ πλουσίως έχυσε τα δώρα της εις χώραν, δια την οποίαν η ιστορία αφιέρωσε τας ενδοξοτέρας αυτής σελίδας, λαμπρύνουσι δε τα τρόπαια της Αλαμάνας και της Γραβιάς και κατέστησεν αθάνατον ο ηρωικός θάνατος των τριακοσίων της Σπάρτης υιών… Ηλπίζομεν ότι αι σφαίραι εκείναι έμελλον να χρησιμεύσωσιν, ως αφετηρία εις την λύσιν του ανατολικού ζητήματο, έμελλον να συνδέσωσιν επίσης ένδοξον το 1878 προς το 21. Ουδέποτε επιστεύομεν, ουδέ εφανταζόμεθα καν, ότι μετ’ ολίγας ημέρας η Ελληνική σημαία,ήτις απήντα την στιγμήν εκείνην δια περιφρονιτικής σιγής εις το φρούριον, θα υπεχώρει άπρακτος εις Λαμίαν, ημείς δε αγανακτούντες πλην υπακούοντες θα ηκολουθούμεν….

ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, Π.Γ. Πολίτου.
 ΑΘΗΝΗΣΙΝ, Εκ του τυπογραφείου Φ. Παπαλεξανδρή, 1879.

Στυλίδα. Άτακτη οπισθοχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων στον πόλεμο του 1897