Συνεχίζεται η πολιτική κόντρα για την γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου

Συνεχίζονται οι αντιδράσεις σε πολιτικό και νομικό επίπεδο, μετά την γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου σχετικά με την υπόθεση των υποκλοπών, με την οποία αναφέρει πως η ΑΔΑΕ δεν έχει αρμοδιότητα να ενημερώνει πολίτες για τυχόν παρακολούθηση τους για λόγους εθνικής ασφάλειας, ούτε μπορεί να απευθύνεται σε τηλεφωνικούς παρόχους. Κόμματα και νομικοί επικρίνουν τον κ. Ντογιάκο ότι κινείται στη γραμμή της συγκάλυψης της υπόθεσης των υποκλοπών και επιχειρεί να αποτρέψει την έρευνα της ΑΔΑΕ στους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους για το ποιους παρακολουθούν με εντολή της ΕΥΠ.

Παρέμβαση 16 συνταγματολόγων
Την αντίθεση τους στην γνωμοδότηση Ντογιάκου εξέφρασαν και με επιστολή του 16 συνταγματολόγοι, τονίζοντας πως είναι “άτοπη” και παρουσιάζει “σειρά σοβαρών ατοπημάτων”. Παράλληλα τονίζουν ότι πως η “απειλή” του κ. Ντογιάκου για ενδεχόμενες ποινικές διώξεις εναντίον ακόμα και μελών της ΑΔΑΕ “δεν είναι σε καμιά περίπτωση ο προσήκων τρόπος για την υπέρβαση των διαφωνιών δύο άμεσων οργάνων του κράτους”.
Τη δήλωση υπογράφουν οι:
Νίκος Αλιβιζάτος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ευάγγελος Βενιζέλος (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γιώργος Δελλής (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιάννης Δρόσος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ακρίτας Καϊδατζής (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Ιφιγένεια Καμτσίδου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Αλέξανδρος Κεσσόπουλος (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Ξενοφών Κοντιάδης (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), Χαράλαμπος Κουρουνδής (Ανοιχτό Πανεπιστήμιο), Παναγιώτης Μαντζούφας (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), Λίνα Παπαδοπούλου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Νίκος Παπασπύρου (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Φίλιππος Σπυρόπουλος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιώργος Σωτηρέλης (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιάννης Τασόπουλος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Βασιλική Χρήστου (Πανεπιστήμιο Αθηνών).
Τι αναφέρουν οι καθηγητές:
Οι υπογραφόμενοι ομότιμοι καθηγητές, εν ενεργεία καθηγητές και λοιποί διδάσκοντες Συνταγματικό Δίκαιο στις δύο παλαιότερες νομικές σχολές και τα άλλα πανεπιστήμια της χώρας, εκφράζουμε τη ζωηρή μας ανησυχία για την υπ’ αριθμ. 1/2023 γνωμοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, σε ερώτημα τηλεπικοινωνιακού παρόχου. Και τούτο διότι η γνωμοδότηση αυτή υποπίπτει σε μια σειρά σοβαρών ατοπημάτων:
1. Ο κ. εισαγγελέας συγχέει αβασάνιστα το δικαίωμα ενημέρωσης των θιγομένων με την ελεγκτική αρμοδιότητα της ΑΔΑΕ. Το μεν πρώτο, μπορεί πράγματι να ρυθμιστεί από τον νομοθέτη, όπως έγινε πρόσφατα με τον ν. 5002/2022. Η ρύθμιση του τελευταίου και ειδικά η προβλεπόμενη τριετία, είναι προβληματική. Εν τούτοις, μέχρις ότου κριθεί αντισυνταγματική ή και αντίθετη με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ισχύει.
2. Τουναντίον, η ελεγκτική αρμοδιότητα της ΑΔΑΕ, απονέμεται σε αυτήν απευθείας από το Σύνταγμα (άρθρο 19§2) και η έκτασή της δεν μπορεί να περιοριστεί ουδ’ επ’ ελάχιστο από τον νομοθέτη. Αρμόδια κατά το Σύνταγμα να διασφαλίζει το απόρρητο, η ΑΔΑΕ δεν έχει απλώς τη δυνατότητα αλλά την υποχρέωση να ελέγχει την ΕΥΠ, τους παρόχους και κάθε άλλον εμπλεκόμενο παράγοντα για το αν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Και τούτο ανά πάσα στιγμή, αυτεπαγγέλτως, ή κατόπιν καταγγελίας και χωρίς να μπορεί να της αντιταχθεί οποιοδήποτε απόρρητο, ακόμη και για λόγους εθνικής ασφαλείας. Είναι άλλο η ενημέρωση του θιγομένου, ύστερα από αίτησή του, και άλλο ο έλεγχος της ΑΔΑΕ, ο οποίος αποβλέπει στην τήρηση της αντικειμενικής νομιμότητας. Αυτό θέλησε ο συνταγματικός νομοθέτης και η περί του αντιθέτου άποψη του κ. εισαγγελέα, ότι δηλαδή ο εκάστοτε νομοθέτης μπορεί να καθορίζει κατά το δοκούν την έκταση της ελεγκτικής αρμοδιότητας της ΑΔΑΕ, δεν έχει το παραμικρό έρεισμα.
3. Σε κάθε περίπτωση, ενόψει της εκκρεμούς δίκης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας για το δικαίωμα ενημέρωσης των θιγομένων, η έκδοση της ανωτέρω γνωμοδότησης ήταν άτοπη, διότι, όπως έχει αποφανθεί παλαιότερα η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, γνωμοδοτήσεις δεν εκδίδονται για υποθέσεις “επί των οποίων επελήφθησαν ήδη ή πρόκειται να επιληφθούν οι αρμόδιες δικαστικές αρχές”. Και τούτο, “προς αποφυγή επηρεασμού της κρίσης τους”. (ΓνωμΕισΑΠ 10/2018, 15/2021 και 3/2022). Για το ζήτημα άλλωστε του αθέμιτου επηρεασμού εκκρεμών δικών έχουν αποφανθεί από μακρού οι Ολομέλειες τόσο του Αρείου Πάγου όσο και του Συμβουλίου της Επικρατείας, κάθε φορά που η κυβερνώσα πλειοψηφία θέλησε να παρακάμψει την ετυμηγορία της Δικαιοσύνης [ΑΠ(Ολ.)40/1988, ΣτΕ(Ολ.) 542/1999, 677/2010].
4. Μια φράση, τέλος, όσον αφορά την αναφορά του κ. εισαγγελέα για πιθανή άσκηση ποινικής δίωξης εναντίον, μεταξύ άλλων, και μελών της ΑΔΑΕ, ακόμη και για κατασκοπεία (άρθρο 148 ΠΚ). Επισημαίνουμε ότι η δύσκολα αποκρυπτόμενη αυτή απειλή δεν είναι σε καμιά περίπτωση ο προσήκων τρόπος για την υπέρβαση των διαφωνιών δύο άμεσων οργάνων του κράτους.

Φ. Σπυρόπουλος: Δεν υπέγραψα τη δήλωση συνταγματολόγων για τον Ντογιάκο
Σε κατηγορηματική διάψευση ως προς το γεγονός ότι φέρεται να έχει  υπογράψει τη δήλωση συνταγματολόγων αναφορικά με τη Γνωμοδότηση Ντογιάκου προχώρησε ο καθηγητής Φίλιππος Σπυρόπουλος σημειώνοντας παράλληλα ότι ο ίδιος έχει αντίθετη άποψη προς τη δήλωση αυτή. Με επιστολή του στην Καθημερινή, ο καθηγητής ξεκαθαρίζει με σαφήνεια ότι δεν είναι μεταξύ αυτών που υπογράφουν τη δήλωση των συνταγματολόγων. Και όχι μόνο. Υπογραμμίζει πως «η άποψή μου για το ζήτημα είναι τελείως αντίθετη προς τη δήλωση των συναδέλφων καθηγητών».
Συγκεκριμένα στην επιστολή του σημειώνει ότι:
«Φέρομαι (“Κ” της 12.1.2023, σελ. 4) ότι συνυπέγραψα δήλωση με συναδέλφους καθηγητές του συνταγματικού δικαίου σε σχέση με τη γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου 1/2023 που αφορά το γνωστό ζήτημα των αρμοδιοτήτων της ΑΔΑΕ και της δικαστικής αρχής. Ουδέποτε συνυπέγραψα τη δημοσιευθείσα δήλωση. Σημειώνω δε ότι η άποψή μου για το ζήτημα είναι τελείως αντίθετη προς τη δήλωση των συναδέλφων καθηγητών.
Μετά τιμής Φίλιππος Κ. Σπυρόπουλος

Πώς σχολίασαν Βενιζέλος και Παυλόπουλος
Σε προηγούμενη του παρέμβαση, ο πρώην Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ευάγγελος Βενιζέλος, ζήτησε από τον κ. Ντογιάκο να επανεξετάσει την γνωμοδότηση που έδωσε, δηλώνοντας πως “οι Ανεξάρτητες Αρχές δεν εξαρτώνται από τις διακυμάνσεις και τις συγκυριακές επιλογές του κοινού νομοθέτη”.
Όπως αναφέρει ο κ. Βενιζέλος, “αυτό είναι το νόημα και η κανονιστική εισφορά της συνταγματικής κατοχύρωσής τους. Το ίδιο ισχύει και για τις προβλεπόμενες στο Δίκαιο της ΕΕ αρχές, συνήθως ρυθμιστικές όπως η ΕΕΤΤ και η ΡΑΕ, τις οποίες ο εθνικός νομοθέτης δεν μπορεί να ευνουχίσει ή να απογυμνώσει από τις αρμοδιότητές τους”
“Σφάλλει όταν θεωρεί ότι ο κοινός νομοθέτης μπορεί να αφαιρέσει ουσιώδεις ελεγκτικές αρμοδιότητες από την Ανεξάρτητη Αρχή ή πολύ περισσότερο να της απαγορεύσει και μάλιστα με απειλή ποινικών κυρώσεων να ασκεί τη συνταγματική αρμοδιότητά της” δήλωσε μεταξύ άλλων ο Ευάγγελος Βενιζέλος.
Από την πλευρά του, ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος άφησε επίσης αιχμές για την γνωμοδότηση Ντογιάκου, τονίζοντας ότι οι αρμοδιότητές της ΑΔΑΕ καθορίζονται συνταγματικά.
“…ειδικότερα δε η Δικαστική Εξουσία -με κύριο αποδέκτη αυτής της “προτροπής” τα δικαστικά όργανα της Ποινικής Δικαιοσύνης- πρέπει ν’ ασκεί την δικαιοδοσία της ελέγχοντας βεβαίως, σύμφωνα με τις κανονιστικές απαιτήσεις του Κράτους Δικαίου και της Αρχής της Νομιμότητας, την κάθε είδους δραστηριότητα και της ΑΔΑΕ, πλην όμως με αντίστοιχη πλήρη τήρηση των ορίων εκείνων, τα οποία “χαράσσει” και η υπό την έννοια που αναλύθηκε συνταγματική κατοχύρωση των αρμοδιοτήτων της” αναφέρει σχετικά ο κ. Παυλόπουλος.
Τις παρεμβάσεις των συνταγματολόγων σχολίασε και ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, εκφράζοντας για ακόμα μία φορά την αντίθεση του στην γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.

Γ. Κατρούγκαλος, Α. Λοβέρδος και Ν. Γιαννακοπούλου για τη γνωμοδότηση του Ισ. Ντογιάκου
Ως επιπλέον κόλαφο στην επιλογή της κυβέρνησης να συνεχίσει να ρίχνει σκοτάδι στην υπόθεση των παρακολουθήσεων χαρακτήρισε ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, Γιώργος Κατρούγκαλος, «την κοινή δήλωση 16 καθηγητών Συνταγματικού Δικαίου, μεταξύ των οποίων ο διατελέσας γενικός γραμματέας Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση του πατέρα Μητσοτάκη, με την οποία καταγγέλλεται ως αντισυνταγματική και άτοπη η γνωμοδότηση Ντογιάκου». Την ευθύνη για την προσπάθεια να κουκουλωθεί το θέμα πρέπει να την αποδώσουμε στον πρωθυπουργό, είπε ο κ. Κατρούγκαλος, στο πλαίσιο τοποθέτησής του επί της σύμβασης για μετάκληση εργατών γης από την Αίγυπτο.
Για το ίδιο θέμα, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής Ανδρέας Λοβέρδος σημείωσε ότι η γνωμοδότηση Ντογιάκου θέλει να καλύψει την απαγόρευση του ελέγχου. Όπως πρόσθεσε, με τη γνωμοδότηση δεν δεσμεύεται κανείς, και οι ανεξάρτητες Αρχές έχουν τη δυνατότητα, κατά την απόλυτα ορθή νομική κρίση τους, να αποφασίσουν αυτά που είναι να αποφασίσουν, όπως ο νόμος τα ορίζει, το Σύνταγμα τα καθορίζει και οι ίδιοι ερμηνεύουν το Σύνταγμα και τον νόμο. Αναφερόμενος, ειδικότερα, στα δημοσιεύματα που τον έφεραν παρακολουθούμενο, τόνισε ότι απευθύνθηκε στην ΑΔΑΕ. «Επειδή η δική μου περίπτωση, αφορά περιόδους προγενέστερες της ψήφισης του νόμου το 2022 [..] ο έλεγχος πρέπει να γίνει. Ας μη μου το πουν (το αποτέλεσμα), αλλά να έχει γίνει έλεγχος και μετά από 3 χρόνια να το μάθω, αφού ο νόμος σας έτσι πια ορίζει», πρόσθεσε ο κ. Λοβέρδος.
Τέλος, η κοινοβουλευτική εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, Νάντια Γιαννακοπούλου, επεσήμανε ότι η γνωμοδότηση Ντογιάκου ήταν και θεσμικά άστοχη και νομικά εσφαλμένη, κατά τη συντριπτική πλειοψηφία του νομικού κόσμου της χώρας. Όπως υπογράμμισε, «μπορεί να εκληφθεί ως προσπάθεια επηρεασμού». Σύμφωνα με την κ. Γιαννακοπούλου, προστίθεται άλλος ένα κρίκος στην αλυσίδα πρωτοβουλιών, γεγονότων, κινήσεων και πρακτικών που καταλήγουν να συντηρούν τη αδιαφάνεια και το σκοτάδι, για τη συνειδητή συγκάλυψη του σκανδάλου των παρακολουθήσεων από τη μεριά της κυβέρνησης. «Αυτή η προβληματική αντίληψη σας εκθέτει ανεπανόρθωτα, πλήττει τη θεσμικότητα του ρόλου του πρωθυπουργού και δημιουργεί προβλήματα στο πολιτικό κλίμα και στην πορεία προς τις εκλογές», σημείωσε η κ. Γιαννακοπούλου.

ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ: Αναγνωρίζει ο κ. Μητσοτάκης το συνταγματικό ρόλο της ΑΔΑΕ
«Εδώ και δύο ημέρες το σύνολο των νομικών επιστημόνων και συνταγματολόγων της χώρας έχουν αποδομήσει λέξη προς λέξη την πρωτοφανή γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. Ντογιάκου και το επιχειρούμενο μπλόκο στο έργο διερεύνησης του σκανδάλου των υποκλοπών από την κατά το Σύνταγμα μοναδική αρμόδια ΑΔΑΕ», υπογραμμίζει σε ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. «Το ερώτημα λοιπόν είναι απλό: Θα αποδεχθεί δημόσια ο κ. Μητσοτάκης ότι η ΑΔΑΕ έχει το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα να ερευνήσει ποιοι είχαν τεθεί υπό παρακολούθηση από την ΕΥΠ με πρόσχημα την «εθνική ασφάλεια» ή θα μείνει ως ένοχος, μόνος του με τον κ. Ντογιάκο να κρύβεται πίσω από μία βολική μεν, κατάφωρα αντισυνταγματική δε, γνωμοδότηση για να κρύψει τις ευθύνες του;», καταλήγει η εν λόγω ανακοίνωση.

Γ. Οικονόμου: Η Δικαιοσύνη πρέπει να προστατεύεται και να στηρίζεται απροϋπόθετα προκειμένου να κάνει τη δουλειά της
«Η κυβέρνησή μας ξεκίνησε το έργο της, παραλαμβάνοντας μια Ελλάδα σε θέση μειονεξίας και υστέρησης σε κάθε τομέα, εξαιτίας της κρίσης των μνημονίων. Σχεδόν αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων μας ξέσπασαν ακόμα μεγαλύτερες κρίσεις -μεταναστευτική εισβολή, πανδημία, ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ενεργειακή κρίση- οι οποίες δεν είχαν όμοιό τους μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θα περίμενε κανείς μια χώρα σαν την Ελλάδα, με εμφανείς αδυναμίες και ελλείψεις, να πέσει στο καναβάτσο, να πετάξει λευκή πετσέτα, και να μείνει για χρόνια δέσμια στο φαύλο κύκλο της υστέρησης. Σήμερα, τριάμισι χρόνια μετά, οι πολίτες ξέρουν άριστα, με αποδείξεις που έχουν βιώσει στην προσωπική τους ζωή, ότι πετύχαμε πολλά, ώστε όχι μόνο να μην βυθιστεί η Ελλάδα, αλλά να ανταπεξέλθει στα προβλήματα με τρόπο πολύ καλύτερο από αρκετές χώρες της ΕΕ. Οι κρίσεις μας έπληξαν σφοδρά, μας επηρέασαν έντονα, μας δημιούργησαν πολλαπλά προβλήματα, μας στεναχώρησαν, μας έκαναν αρκετές φορές απαισιόδοξους. Αλλά δεν μας έριξαν στο καναβάτσο σε καμιά περίπτωση. Δεν παραδοθήκαμε.
Αντίθετα, πετύχαμε να σταθούμε όρθιοι αρχικά και στη συνέχεια να σημειώσουμε επιδόσεις που μας κατατάσσουν σήμερα στην πανευρωπαϊκή πρωτοπορία, στην ανάπτυξη της οικονομίας, στην κοινωνική προστασία και στήριξη, στον εκσυγχρονισμό της χώρας.
Τα κοινωνικά προβλήματα, όμως, είναι εδώ και παραμένουν και η κοινωνία περιμένει από εμάς. Με ανανεωμένη εντολή συνέχειας, συνέπειας, σταθερότητας θα πάμε καλύτερα, δίνοντας έμπρακτες λύσεις στις αγωνίες και στα προβλήματα της κοινωνίας και ανοίγοντας νέες προοπτικές και νέες ευκαιρίες για όλους και κυρίως για τους νέους ανθρώπους.
Στην προσπάθεια αυτή, κι όσο πλησιάζουν οι εκλογές, η Αντιπολίτευση η αντιπολίτευση έχει να αντιτάξει ένα συντονισμένο σχέδιο φθοράς, ένα συντονισμένο πόλεμο φθοράς, ο οποίος δεν είναι πολιτικός. Και υποστηρίζω ότι δεν είναι πολιτικός γιατί τα μέσα που χρησιμοποιούνται δεν έχουν καμιά σχέση με την πολιτική, όπως τον αντιλαμβάνεται και η κυβέρνηση και η κοινωνία. Με ψέματα, με υποκριτικές κραυγές, με αλαλαγμούς, με σκανδαλολογία, με τοξικότητα, με μικροπολιτική, δεν υποστηρίζονται τα συμφέροντα της πατρίδας και της κοινωνίας. Εξυπηρετούνται μόνο κομματικά συμφέροντα, παρέες και μειοψηφίες που βάζουν το ατομικό πάνω από το συλλογικό και το πατριωτικό. Τελευταίο εγχείρημα είναι η εκ νέου υπονόμευση της ανεξάρτητης Δικαιοσύνης. Δικαιοσύνη που κάποιοι την θέλουν αλά καρτ. Την επαινούν και την στηρίζουν αν οι αποφάσεις της και οι ενέργειές της εξυπηρετούν τις προσωπικές και κομματικές τους επιδιώξεις. Την κατηγορούν και την μάχονται σε αντίθετη κατεύθυνση. Αυτή η συμπεριφορά απάδει προς τη θεσμικότητα. Η Δικαιοσύνη πρέπει να προστατεύεται και να στηρίζεται απροϋπόθετα, προκειμένου να κάνει τη δουλειά της. Και για να γίνω ακόμη πιο συγκεκριμένος, θέλω να ξεκαθαρίσω ότι η κυβέρνηση δεν υπαγορεύει τις απόψεις και του ρόλο, ούτε της Δικαιοσύνης, ούτε των ανεξάρτητων αρχών. Δεν πολιτικοποιεί και πολύ περισσότερο δεν κομματικοποιεί το ρόλο τους. 'Αλλοι είναι εκείνοι που πολιτικοποιούν την λειτουργία, προσεγγίζοντας πολύ τελευταία, τις ανεξάρτητες αρχές. Οι ίδιοι που πολλές φορές κατά το παρελθόν είχαν χαρακτηρίσει τις ανεξάρτητες αρχές «μπούρδες» και ισχυρίζονταν δημοσίως ότι πρέπει να επανέλθουν σε πολιτικό έλεγχο. Σήμερα, αυτοί οι ίδιοι προσεγγίζοντας, επαναλαμβάνω, στενότατα κάποιες ανεξάρτητες αρχές προσπαθούν μας πείσουν ότι κόπτονται για την ανεξαρτησία τους.
Η κυβέρνησή μας είναι πόλος θεσμικότητας και επιμένει σταθερά στη θεσμική λειτουργία των αρχών. Η αμφισβήτηση των νόμων, η παρότρυνση σε ανυπακοή, οι επιθέσεις στους εκπροσώπους της Δικαιοσύνης -πολλές φορές και στη Δικαιοσύνη την ίδια- οι θεατρινισμοί, οι μεγαλοστομίες είναι επικίνδυνα μονοπάτια και καλό θα κάνουν οι πολιτικοί κυρίως παράγοντες να αναλογιστούν σοβαρά τη στάση τους αυτή.