Ελάχιστος παγκόσμιος εταιρικός φόρος
Μετά από σχεδόν μία δεκαετία συζητήσεων στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ, οι χώρες G7 (Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, ΗΠΑ, Καναδάς, Ιαπωνία) συμφώνησαν σε έναν ελάχιστο παγκόσμιο εταιρικό φόρο 15% στις αρχές Ιουνίου του 2021, ενώ τον Ιούλιο στη Βενετία επικυρώθηκε κι από τους υπουργούς Οικονομικών της ομάδας της G20. Λεπτομερές σχέδιο για την εφαρμογή των δύο πυλώνων της συμφωνίας αναμένεται να παρουσιαστεί μέχρι την επόμενη σύνοδο της G20, τον Οκτώβριο, κι οι αλλαγές να εφαρμοστούν έως το 2023. Οι χώρες G20 αντιπροσωπεύουν το 80% του παγκόσμιου ΑΕΠ και τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ τη συμφωνία υπέγραψαν 131 από τα 139 μέλη της ομάδας.
Το σχέδιο έχει δύο βασικούς πυλώνες, όπως τους ονομάζει ο ΟΟΣΑ. Με βάση τον πρώτο πυλώνα, που θα επιδιωχθεί να εφαρμοστεί πιο άμεσα, θα διασφαλιστεί ότι θα μεταφερθούν ορισμένα φορολογικά δικαιώματα από τις χώρες που δηλώνουν πολυεθνικές ως έδρα, στις χώρες όπου οι εταιρείες αυτές έχουν πραγματική επιχειρηματική δραστηριότητα και αποκτούν κέρδη, ανεξάρτητα από το αν οι εν λόγω επιχειρήσεις έχουν φυσική παρουσία εκεί. Ο φόρος δεν θα καταβάλλεται συνεπώς πλέον αποκλειστικά εκεί όπου οι εταιρείες έχουν εγκαταστήσει τις έδρες τους. Ο στόχος είναι, οι πολυεθνικές, και κυρίως οι GAFA (ακρωνύμιο για τις γιγάντιες εταιρείες Google, Amazon, Facebook και Apple), να μη μεταφέρουν τα κέρδη που αποκτώνται σε μια χώρα στη φορολογική τους έδρα και να πληρώνουν το δίκαιο μερίδιο του φόρου τους παντού.1 Η εφαρμογή του πυλώνα 1 θα αφορά επιχειρήσεις που πραγματοποιούν παγκόσμιο τζίρο άνω των 20 δισ. ευρώ και κερδοφορία άνω του 10% (δηλαδή κέρδος προ φόρων / εσόδων). Το όριο του κύκλου εργασιών προτίθεται να μειωθεί σε 10 δισεκατομμύρια ευρώ σε επτά χρόνια, ανάλογα με την επιτυχή εφαρμογή του μέτρου.
Ο δεύτερος πυλώνας επιδιώκει να θέσει όριο στη φορολογία μέσω της καθιέρωσης ενός παγκόσμιου ελάχιστου συντελεστή φόρου εταιρειών που οι χώρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν για την προστασία των φορολογικών τους βάσεων. Το ποσοστό αυτό ορίζεται τώρα στο 15%, όπως αναφέρει ο ΟΟΣΑ. Ένα κράτος θα μπορεί, λοιπόν, να φορολογεί τα κέρδη εξωτερικού μιας από τις εθνικές επιχειρήσεις του, τα οποία έχουν φορολογηθεί στο εξωτερικό με ποσοστό κατώτερο αυτού του ελάχιστου ποσοστού, ώστε να αντισταθμίσει τη διαφορά. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι αν μία αμερικανική εταιρεία δραστηριοποιείται στην Ιρλανδία, με φορολογικό συντελεστή 12,5%, τότε οι ΗΠΑ θα μπορούν να επιβάλουν πρόσθετο φόρο 2,5% στα κέρδη που πραγματοποιήθηκαν στην Ιρλανδία, ώστε η εταιρεία να πληρώσει τελικά 15%.
Ο ΟΟΣΑ τονίζει ότι οι δύο πυλώνες θα στηρίξουν τις κυβερνήσεις για να αυξήσουν τα απαραίτητα φορολογικά έσοδα για την ενίσχυση των προϋπολογισμών τους, επενδύοντας σε βασικές δημόσιες υπηρεσίες, υποδομές και τα απαραίτητα μέτρα για τη βελτιστοποίηση της ποιότητας ζωής στη μετά Covid ανάκαμψη. Σύμφωνα με την εκτίμηση του ΟΟΣΑ, τα συνολικά έσοδα θα ανέλθουν σε 5-12 δισ. δολάρια από τον πρώτο πυλώνα, και σε 42-70 δισ. δολάρια από τον δεύτερο πυλώνα.2
Ειδικότερα,3 ο πυλώνας 1 περιέχει το «Ποσό Α», που στην ουσία θα επιτρέπει τη μερική ανακατανομή των φορολογικών εσόδων από χώρες που επί του παρόντος φορολογούν μεγάλες πολυεθνικές με βάση την τοποθεσία της έδρας και των δραστηριοτήτων τους σε χώρες όπου αυτές οι εταιρείες έχουν τις πωλήσεις τους. Οι εταιρείες των ΗΠΑ είναι πιθανό να αποτελούν μεγάλο μερίδιο των εταιρειών στο πεδίο εφαρμογής αυτής της πολιτικής. Επίσης, το «Ποσό Β» θα παρέχει μια απλούστερη μέθοδο για τις εταιρείες να υπολογίζουν τους φόρους που οφείλουν σε ξένες δραστηριότητες, όπως το μάρκετινγκ και η διανομή, και το περίγραμμα θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2022.
Ο πυλώνας 2 είναι ο παγκόσμιος ελάχιστος φόρος. Περιλαμβάνει δύο βασικούς κανόνες και στη συνέχεια έναν τρίτο κανόνα για τις φορολογικές συνθήκες. Αυτοί οι κανόνες προορίζονται να εφαρμοστούν σε εταιρείες με έσοδα άνω των 750 εκατομμυρίων ευρώ. Ο πρώτος κανόνας είναι ένας «κανόνας συμπερίληψης εισοδήματος» (income inclusion rule), ο οποίος καθορίζει πότε το ξένο εισόδημα μιας εταιρείας πρέπει να συμπεριληφθεί στο φορολογητέο εισόδημα της μητρικής εταιρείας. Ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 15%, διαφορετικά θα απαιτηθούν επιπλέον φόροι στη δικαιοδοσία της εταιρείας. Ο κανόνας συμπερίληψης εισοδήματος θα ισχύει για τα ξένα κέρδη μετά την αφαίρεση του 7,5% της αξίας των ενσώματων περιουσιακών στοιχείων (όπως εξοπλισμός και εγκαταστάσεις) και το κόστος μισθοδοσίας. Μετά από μια πενταετή μεταβατική περίοδο, η έκπτωση θα μειωθεί στο 5%. Όπως και άλλοι κανόνες που φορολογούν τα ξένα κέρδη, ο κανόνας για τη συμπερίληψη των εσόδων ίσως να αυξήσει το φορολογικό κόστος των διασυνοριακών επενδύσεων και θα επηρεάσει τις επιχειρηματικές αποφάσεις σχετικά με το πού θα προσλάβουν και θα επενδύσουν σε όλο τον κόσμο –συμπεριλαμβανομένων των εγχώριων δραστηριοτήτων. Ο δεύτερος κανόνας στον Πυλώνα 2 είναι ο «κανόνας πληρωμών κάτω από τη φορολογία» (under-taxed payments rule), ο οποίος θα επέτρεπε σε μια χώρα να αρνηθεί την έκπτωση ή να παρακρατήσει φόρο στις διασυνοριακές πληρωμές. Εάν μια εταιρεία σε μια χώρα πραγματοποιεί πληρωμές πίσω στη μητρική της οντότητα (η οποία βρίσκεται σε δικαιοδοσία χαμηλού φόρου), τότε θα μπορούσε να εφαρμοστεί ο κανόνας πληρωμών κάτω από τη φορολογία.
Σε συνδυασμό, αυτοί οι δύο κανόνες δημιουργούν έναν ελάχιστο φόρο τόσο σε εταιρείες που επενδύουν στο εξωτερικό όσο και σε εταιρείες του εξωτερικού που επενδύουν στο εσωτερικό. Και οι δύο συνδέονται με το ελάχιστο πραγματικό ποσοστό τουλάχιστον 15% και θα ισχύουν για κάθε δικαιοδοσία όπου λειτουργεί μια εταιρεία.
Ο τρίτος κανόνας του πυλώνα 2 είναι ο «υποκείμενο σε φορολογικό κανόνα» (subject to tax rule), που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί σε ένα πλαίσιο φορολογικής συνθήκης για να δώσει στις χώρες τη δυνατότητα φορολογικών πληρωμών, που διαφορετικά θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μόνο χαμηλό συντελεστή φόρου. Ο φορολογικός συντελεστής γι’ αυτόν τον κανόνα ορίζεται μεταξύ 7,5% και 9%.
Προβληματισμός στην εφαρμογή και επίδραση του παγκόσμιου φόρου
Η παγκόσμια συμφωνία για την καθιέρωση κατώτατου φορολογικού συντελεστή επιχειρήσεων 15% έχει ως στόχο τη διασφάλιση εσόδων, καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής και μείωση του υψηλού κόστους συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις που συναλλάσσονται διασυνοριακά στην ενιαία αγορά. Ωστόσο, για να λειτουργήσει αποτελεσματικά, οι χώρες θα πρέπει να υιοθετήσουν τους κανόνες του Πυλώνα 1 με τον ίδιο τρόπο. Αυτό θα αποτρέψει τις εταιρείες να αντιμετωπίσουν πολλαπλές προσεγγίσεις σε όλο τον κόσμο. Το σχέδιο αναφέρει ένα βελτιωμένο σύστημα που μπορεί να απαιτεί ένα είδος εκκαθάρισης για πληρωμές και πιστώσεις ποσού Α, παράλληλα με έναν μηχανισμό επίλυσης διαφορών. Ο πυλώνας 2 είναι πιο προαιρετικός, καθώς ορίζεται περισσότερο ως ένα πρότυπο και όχι ως απαίτηση για τις χώρες να υιοθετήσουν ακριβώς αυτό που περιγράφεται. Αν όμως αρκετές χώρες υιοθετήσουν τους κανόνες, τότε μεγάλο μέρος των εταιρικών κερδών σε ολόκληρο τον κόσμο θα αντιμετώπιζε τουλάχιστον 15% φορολογικό συντελεστή. Οι μεγάλες χώρες θα έχουν ουσιαστικά επιβάλει τη βούλησή τους στις μικρότερες, οι οποίες ενδέχεται να πληγούν. Σε βάθος χρόνου ίσως να αναζητήσουν τρόπους για να αντισταθμίσουν την αύξηση των φορολογικών συντελεστών μέσω φοροαπαλλαγών, εκτός αν ο ΟΟΣΑ επιχειρήσει να θέσει λεπτομερείς κανόνες εναρμόνισης και εκεί.
Για τις μικρές χώρες, όπως η Ιρλανδία, η Κύπρος, η Λετονία και διάφοροι «φορολογικοί παράδεισοι» (tax havens) στην Καραϊβική και αλλού, που έχουν υιοθετήσει φορολογικούς συντελεστές χαμηλότερους του 15%, το σχέδιο είναι ασύμφορο. Οι χώρες αυτές χρειάζονται χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές για να αντισταθμίσουν τα μειονεκτήματα της μικρής εσωτερικής αγοράς και της έλλειψης πρώτων υλών στην προσέλκυση επενδύσεων. Οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, οι νήσοι Κέυμαν, η Βερμούδα, η Ολλανδία, η Ελβετία και το Λουξεμβούργο κατατάσσονται στην κορυφή των χωρών που διευκολύνουν τις πολυεθνικές εταιρείες να ελαχιστοποιούν τον εταιρικό φόρο που πληρώνουν. Αντιδράσεις υφίσταντο και από τις αφρικανικές χώρες, όπου η συμμετοχή των εσόδων από εταιρικούς φόρους στα συνολικά φορολογικά έσοδα είναι διπλάσια απ’ ό,τι στις χώρες του ΟΟΣΑ (18,6% έναντι 9,3% σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ). Η Ιρλανδία επίσης, αντιστέκεται στην αύξηση του φορολογικού συντελεστή 12,5% που την βοήθησε να προσελκύσει τεράστιες ξένες επενδύσεις και να εισπράξει 11,8 δισ. ευρώ από εταιρικούς φόρους το 2020. Ενώ η Ελβετία αναζητά τρόπους να επιδοτήσει πολυεθνικές, μέσω φοροαπαλλαγών και επιχορηγήσεων για έρευνα, ώστε να αντισταθμίσει την αύξηση των φορολογικών συντελεστών.
Ο στόχος της συμφωνίας για υψηλότερα φορολογικά έσοδα ίσως οδηγήσει σε μια μείωση των παγκόσμιων επενδύσεων. Επιχειρήσεις, που επί του παρόντος χρησιμοποιούν δικαιοδοσίες χαμηλού φόρου για τη διευκόλυνση των διασυνοριακών επενδύσεων, θα έχουν σημαντική αύξηση του φόρου στα τρέχοντα έργα τους και θα βρεθούν αντιμέτωπες με ένα νέο φορολογικό πλαίσιο, αποτρεπτικό για μελλοντικά έργα. Σύμφωνα με τον αναλυτή Elke Asen4 σε μια πρόσφατη ανασκόπηση της υπάρχουσας ακαδημαϊκής βιβλιογραφίας, παρόμοιες πολιτικές δεν έχουν μόνο επιπτώσεις στα έσοδα αλλά αλλάζουν επίσης την επενδυτική συμπεριφορά των εταιρειών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, πολιτικές που αφορούν άμεση αύξηση φόρου σε θυγατρικές και εταιρείες του εξωτερικού, οδηγούν σε μείωση των επενδύσεων στις θυγατρικές που επηρεάζονται περισσότερο.5 Επίσης, μελέτη γερμανικών πολυεθνικών εταιρειών δείχνει ότι οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) μειώνονται κατά 2,5% εάν μια πολιτική περιορισμού της έκπτωσης των τόκων υιοθετηθεί από μια χώρα με άνω του μέσου συντελεστή φόρου εταιρειών.6
Το ενδεχόμενο αυτό δεν πρέπει, λοιπόν, να αγνοείται από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Η προτεραιότητά τους για φορολογικά έσοδα θα πρέπει να διασφαλίζει ότι δεν θα μειωθούν οι άμεσες ξένες επενδύσεις και δεν θα επιβραδυνθή παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Ειδικότερα σε μια περίοδο όπου η ανάπτυξη των παγκόσμιων ΑΞΕ έχει μειωθεί σημαντικά λόγω της πανδημίας (κατά 38% το 2020 και στο χαμηλότερο επίπεδο από το 20057).
Ένα σημαντικό μερίδιο των παγκόσμιων ΑΞΕ ρέει μέσω δικαιοδοσιών με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές εταιρειών, διευκολύνοντας επενδύσεις από εταιρείες τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η εξάλειψη των φορολογικών πλεονεκτημάτων της διάρθρωσης των επενδύσεων, μέσω αυτών των δικαιοδοσιών, θα επηρεάσει άμεσα επιχειρηματικά κίνητρα. Προκειμένου να μετριαστεί ο κίνδυνος συρρίκνωσης των διασυνοριακών επενδύσεων από την υιοθέτηση ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου, ο σχεδιασμός του φόρου πρέπει να εξαιρεί τις επιχειρηματικές δαπάνες, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών εκκίνησης, των εξόδων συνεχιζόμενης απασχόλησης και του κόστους επέκτασης και τις νέες προσλήψεις. Όταν τα έξοδα αυτά δεν απαλλάσσονται, το φορολογητέο εισόδημα διογκώνεται και οι επενδυτικές αποφάσεις αναστέλλονται. Μια πολιτική που απαλλάσσει πλήρως αυτά τα κόστη καταργεί τις στρεβλώσεις. Στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου, μια παρόμοια προσέγγιση προτάθηκε το 2013 από τους οικονομολόγους Harry Grubert και Rosanne Altshuler . Η σύστασή τους ήταν οι ΗΠΑ να υιοθετήσουν έναν ελάχιστο φόρο επί των αλλοδαπών κερδών εταιρειών των ΗΠΑ και για την πολιτική αυτή να απαλλάξει πλήρως το κόστος των νέων επενδύσεων. Χώρες όπως η Λετονία, η Εσθονία και η Γεωργία έχουν υιοθετήσει αυτόν τον τύπο φορολογικής πολιτικής εταιρειών όπου οι φόροι χρεώνονται μόνο όταν τα μετρητά (κέρδος) διανέμονται στους ιδιοκτήτες και δεν επανεπενδύονται. Γενικότερα, υποστηρίζεται η σύνδεση των επενδύσεων με τον φορολογικό σχεδιασμό,8 όπου η εξοικονόμηση ταμειακής ροής από χαμηλότερη φορολογική επιβάρυνση σχετίζεται με υψηλότερες επενδύσεις των επιχειρήσεων.
Σημειώνεται ότι το 33,3% της απασχόλησης των πολυεθνικών εταιρειών των ΗΠΑ, το οποίο αντιστοιχεί σε 14,4 εκατομμύρια εργαζόμενους για το 2018, αφορά χώρες στον υπόλοιπο κόσμο. Αντίστοιχα, οι δαπάνες για περιουσιακά στοιχεία, εγκαταστάσεις και εξοπλισμό των θυγατρικών τους στο εξωτερικό, σε 190,4 δισεκατομμύρια δολάρια κι οι δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης σε 58,2 δισεκατομμύρια δολάρια.9Αρκετές εταιρείες επιλέγουν να επενδύουν και να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό λαμβάνοντας υπόψη τους τη φορολογική ελάφρυνση, χρησιμοποιώντας συχνά δικαιοδοσίες χαμηλής φορολόγησης. Οι εταιρείες αυτές μπορεί να πιστεύουν ότι τα χρήματα που θα εξοικονομήσουν από τους φόρους θα αντισταθμίσουν το κόστος βελτίωσης της υποδομής χαμηλότερης ποιότητας μιας χώρας και στην κατάρτιση του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού, επιλέγοντας έτσι μια δικαιοδοσία χαμηλής φορολόγησης με χαμηλής ποιότητας υποδομές, αντί για μια ανεπτυγμένη χώρα υψηλών υποδομών και εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.
Ένας παγκόσμιος φόρος ενδέχεται να αλλάξει τις επενδυτικές αποφάσεις των εταιρειών αυτών, να αποτρέψει τυχόν σχέδια για περαιτέρω επέκταση των ξένων επενδύσεων, μειώνοντας παράλληλα τους ρόλους στη χώρα καταγωγής που υποστηρίζουν ξένες δραστηριότητες.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. «Μετά από χρόνια σκληρής δουλειάς και διαπραγματεύσεων, αυτό το ιστορικό πακέτο θα διασφαλίσει ότι οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες θα πληρώνουν το δίκαιο μερίδιο του φόρου τους παντού», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ Ματίας Κόρμαν.
2. For the global minimum tax, the OECD modeled multiple rates to estimate the global revenue impacts while excluding U.S.-based multinationals which are already facing a form of a minimum tax. The revenue estimates range from about $20 billion for a 7.5 percent minimum tax rate to $87.5 billion for a 17.5 percent minimum tax rate. The OECD reports the revenue increase as a share of global corporate income tax revenues in Table 3.13 in OECD, “Tax Challenges Arising from Digitalisation – Economic Impact Assessment,” Oct. 12, 2020, https://www.oecd-ilibrary.org/content/publication/0e3cc2d4-en.
3. OECD/G20 Base Erosion and Profit Shifting Project-1 July 2021.
4. Elke Asen, “What We Know: Reviewing the Academic Literature on Profit Shifting,” Tax Notes International 102 (May 24, 2021), https://www.taxnotes.com/
tax-notes-international/base-erosion-and-profit-shifting-beps/what-we-know-reviewing-academic-literature-profit-shifting/2021/05/24/60lj4.
5. Ruud de Mooij and Li Liu, “At a Cost: The Real Effects of Transfer Pricing Regulations,” IMF Economic Review 68:1 (March 2020): 268–306, https://doi.
org/10.1057/s41308-019-00105-0.
6. Thiess Buettner, Michael Overesch, and Georg Wamser, “Anti Profit-Shifting Rules and Foreign Direct Investment,” International Tax and Public Finance 25:3
(June 2017): 553–580, https://doi.org/10.1007/s10797-017-9457-0.
7. OECD, “Foreign Direct Investment in Figures,” accessed June 2, 2021, https://www.oecd.org/daf/inv/investment-policy/investmentnews.htm.
8. Fazarri, Hubbard, Peterson, 1988; Kaplan and Zingales, 1997; Biddle and Hilary, 2006, Harford, 1999; Faulkender and Wang, 2006; Acharya, Davydenko, and Strebulaev, 2012
9. Bureau of Economic Analysis, “Activities of U.S. Multinational Enterprises, 2018,” Aug. 21, 2020, https://www.bea.gov/news/2020/activities-us-multinational-enterprises-2018.
ΠΗΓΗ:ACCOUNTANCYGREECE.GR
