European Newsroom: Η EFJ καλεί σε δράση καθώς η ελευθερία των ευρωπαϊκών μέσων ενημέρωσης αντιμετωπίζει αυξανόμενες απειλές

Το κείμενο του European Newsroom, απόσπασμα του οποίου ακολουθεί, συντάχθηκε από κοινού από τα ευρωπαϊκά πρακτορεία ειδήσεων που συμμετέχουν στο enr.

Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (EFJ) εξέδωσε επείγουσα έκκληση για δράση με στόχο να προστατευθεί η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης σε όλη την Ευρώπη, επικαλούμενη επίμονες απειλές από πολιτικές επεμβάσεις, νομική παρενόχληση μέσω αγωγών SLAPP και απ' ευθείας επιθέσεις σε δημοσιογράφους.

Παρά το γεγονός ότι τέθηκε σε ισχύ ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης (EMFA) και υιοθετήθηκε η Οδηγία της ΕΕ για την αντιμετώπιση του φαινομένου των SLAPP (Στρατηγικές Αγωγές Κατά της Συμμετοχής του Κοινού), η εφαρμογή τους έχει κενά και νομικά παραθυράκια εξακολουθούν να αφήνουν τους δημοσιογράφους -κυρίως τους freelancers και αυτούς που εργάζονται σε περιβάλλοντα υψηλού κινδύνου- ευάλωτους, λέει η Μάγια Σεβέρ, η πρόεδρος της EFJ.

«Καλωσορίζουμε το γεγονός ότι τέθηκε σε ισχύ ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης, αλλά η εμπειρία των μελών μας σε όλη την Ευρώπη δείχνει ότι η εφαρμογή του στην πραγματική ζωή συναντά σοβαρά εμπόδια. Διαπιστώνουμε επίμονα κενά: κανονιστικές αρχές χωρίς πραγματική ανεξαρτησία και πόρους, καθώς και συνεχιζόμενη πολιτική επιρροή σε δημόσια μέσα ενημέρωσης», δήλωσε η Σεβέρ στο European Newsroom (enr). Υπογράμμισε ότι η EFJ έκανε αυτές τις επισημάνσεις σε πρόσφατη συνάντηση με τον επίτροπο της ΕΕ για τη Δημοκρατία, τη Δικαιοσύνη και το Κράτος Δικαίου Μάικλ Μακγκράθ.

Ο EMFA, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ τον Αύγουστο 2025, χαιρετίσθηκε ως μια κανονιστική ρύθμιση ορόσημο για την προστασία του πλουραλισμού στα μέσα ενημέρωσης, της δημοσιογραφικής ανεξαρτησίας και της διαφάνειας σε όλη την ΕΕ. Εντούτοις η εφαρμογή του παραπαίει, διαμαρτύρονται δημοσιογραφικές οργανώσεις, όπως οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF). Μερικά κράτη μέλη έχουν καθυστερήσει ή αρνούνται να ευθυγραμμίσουν τους εθνικούς νόμους με τις απαιτήσεις του EMFA, ιδιαίτερα όσον αφορά την ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης και την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών.

Σε μερικές περιπτώσεις, κράτη χρησιμοποιούν την εθνική νομοθεσία για να εντείνουν τον έλεγχο επί των μέσων ενημέρωσης. Η Ουγγαρία, για παράδειγμα, έχει αμφισβητήσει τη νομική βάση του EMFA ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Σεβέρ δήλωσε ότι, κατά την άποψή της, οι κύριες προκλήσεις σε εθνικό επίπεδο είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης, η αδυναμία επιβολής κανονιστικών ρυθμίσεων και ο ασαφής μηχανισμός των κυρώσεων, καθώς και οι ψηφιακές απειλές και η παρακολούθηση.

«Πιστεύουμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ορίσει σαφείς συνέπειες για τα κράτη μέλη που αποτυγχάνουν να εφαρμόσουν πλήρως και αυθεντικά τον EMFA, περιλαμβανομένων χρηματοοικονομικών και διαδικαστικών κυρώσεων, και θα πρέπει να καθιερώσει ένα επιχειρησιακό σχέδιο με χρονοδιαγράμματα, μετρήσιμους δείκτες και κλιμάκωση των μέτρων».

Οι αποκαλούμενες Στρατηγικές Αγωγές Κατά της Συμμετοχής του Κοινού (Strategic Lawsuits Against Public Participation, SLAPPs) χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για να εκφοβισθούν και να φιμωθούν δημοσιογράφοι, υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων και δημόσιες ελεγκτικές αρχές σε όλη την Ευρώπη.

Στις αξιοσημείωτες υποθέσεις SLAPP των περασμένων ετών περιλαμβάνονται η αγωγή για δυσφήμηση της Gaz System εναντίον πολωνών δημοσιογράφων, η πολύκροτη υπόθεση Realtid στη Σουηδία και η παρενόχληση δημοσιογράφων στη Μάλτα μετά τη δολοφονία της Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία.

Η EFJ και η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUC) ζητούν να επεκταθούν οι προστασίες κατά των SLAPP σε όλες τις υποθέσεις, όχι μόνο τις διασυνοριακές, με την καθιέρωση αποτελεσματικών συστημάτων για να απορρίπτονται νωρίς, αυστηρότερων κυρώσεων γι' αυτούς που τις καταθέτουν καταχρηστικά και ταμείων για τη νομική και οικονομική στήριξη των δημοσιογράφων - ειδικά των freelancers. «Αυτή τη στιγμή, η προστασία ισχύει κυρίως σε διασυνοριακές υποθέσεις, ενώ οι πιο καταχρηστικές αγωγές είναι καθαρά εγχώριες και παραμένουν εκτός της εμβέλειας της Οδηγίας».

Η Σεβέρ ποσθέτει ότι είναι σημαντικό να εκπαιδευθούν δικαστές και δικηγόροι ώστε να αναγνωρίζουν τις SLAPPS και να προστατεύουν τη δημοσιογραφία για το δημόσιο συμφέρον. Χωρίς ισχυρότερο νομοθετικό πλαίσιο και μηχανισμούς στήριξης στην πράξη, οι δημοσιογράφοι παραμένουν εκτεθειμένοι, προειδοποίησε η κροάτισσα πρόεδρος της EFJ. «Ως εκ τούτου καλούμε την ΕΕ και τα Κράτη Μέλη να καταστήσουν προτεραιότητα την πολιτική κατά των SLAPP και να διασφαλίσουν ότι η νομική παρενόχληση με στόχο τη φίμωση της ερευνητικής δημοσιογραφίας θα σταματήσει μια για πάντα».

ΠΗΓΗ:ΑΠΕ