Μουσειο…λόγος: "Μουσεία και πολιτιστική διπλωματία: Η προβολή της εθνικής ταυτότητας μέσω των μουσείων"
Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα
Μουσειολόγος - Επιμελήτρια Εκθέσεων - Υπ. Διδάκτωρ Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης
Είναι γνωστό ότι τα μουσεία αποτελούν σημαντικούς φορείς πολιτιστικής διπλωματίας, αφού αναδεικνύουν και διατηρούν την εθνική ταυτότητα και κληρονομιά μιας χώρας. Μέσω των μουσείων, μπορούμε να εξερευνήσουμε την ιστορία, τη τέχνη και τον πολιτισμό μιας κοινότητας και να μάθουμε για το παρελθόν και τις ρίζες μας. Πέρα από την «απλή» παρουσίαση και προβολή της ιστορίας, της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, τα μουσεία αποτελούν και ένα χώρο συνάντησης και διαλόγου μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, ενισχύοντας έτσι την πολιτιστική διπλωματία.
Η βασική ιδέα της πολιτιστικής διπλωματίας αφορά την προώθηση και κατανόηση της ανταλλαγής απόψεων και διαλόγου μεταξύ των πολιτών διάφορων χωρών που έρχονται σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς και ανακαλύπτουν νέες προοπτικές. Οι ενέργειες αυτές μπορούν να ασκηθούν από το κράτος, δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, καθώς και από τον λαό.
Η πολιτιστική διπλωματία, στην ιστορία, παρουσιάζει την έντονη επιδίωξη των κρατών στο πλαίσιο της εξωτερικής τους πολιτικής να χρησιμοποιούν τον πολιτισμό ως ένα εργαλείο εντυπωσιασμού, γοήτρου και επιρροής. Από την αρχαιότητα ακόμη, με την ύπαρξη ακαδημιών, μεγάλων βιβλιοθηκών και σημαντικών αρχιτεκτονικών επιτευγμάτων έως τα σημερινά χρόνια στις πρωτεύουσες των ισχυρών πολιτικά και οικονομικά χωρών που τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι το μοντέρνο στοιχείο και η συνεχής ανάπτυξη, παρατηρείται ότι με την πολιτιστική διπλωματία είναι εφικτό να αλλάξει η συνολική εντύπωση που έχει κάποιος για μια χώρα και τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στα δρώμενα που αφορούν την παγκόσμια πολιτική.
Η ίδρυση μεγάλων μουσείων, κατάλληλα εξοπλισμένων που αποτελούν ορόσημα ως προς την μουσειολογική προσέγγιση και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του κτιρίου είναι μια σημαντική παράμετρος ανάπτυξης για τη χώρα. Όλα τα παραπάνω μπορούν να οδηγήσουν σε οικονομική ανάπτυξη, όπου μέσω της διαφήμισης των επιτευγμάτων της χώρας στο εξωτερικό και τη βελτίωση της ικανότητάς διαπραγμάτευσης σε ποικίλα πολιτικά και μη ζητήματα.
Η Ελλάδα, μια χώρα με πλούσια ιστορία και με πολιτισμό, έθεσε τις πολιτικές και κοινωνικές βάσεις του σύγχρονου δυτικού κόσμου και μελετάται στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο. Η δύναμη και η οικουμενικότητά του ελληνικού πνεύματος έχει τη δυνατότητα να αφομοιώνει και να επηρεάζει ξένους πολιτισμούς δημιουργώντας πολιτιστικές και κρατικές οντότητες πρωτοφανούς δυναμικής.
Γιατί είναι σημαντικό να στηρίξουμε το έργο των πολιτιστικών οργανισμών;
Τα οφέλη που προσφέρουν τα μουσεία στην κοινωνία είναι πολλαπλά! Ένα μουσείο μπορεί να είναι ένα «παράθυρο στον κόσμο» και να προβάλει την εθνική ταυτότητα μέσω των συλλογών του. Τα μουσεία συμβάλλουν στην πολιτιστική διπλωματία μιας χώρας μέσω των ειδικών εκθέσεων και των πολιτιστικών ανταλλαγών. Εκθέσεις με θέματα πολιτισμού και τέχνης μπορούν να προβάλλουν σε διεθνές επίπεδο τη χώρα, δημιουργώντας έτσι μια γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών.
Με τον τρόπο αυτό διευρύνεται ο πολιτιστικός διάλογος και ενισχύονται οι διπλωματικές σχέσεις ανάμεσα στις χώρες. Από τους σημαντικότερους στόχους του μουσείου είναι η διατήρηση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Επενδύοντας στα μουσεία, το κράτος βοηθά στη διατήρηση των ιστορικών κτιρίων, των αρχαιολογικών ευρημάτων και άλλων σημαντικών αντικειμένων που αντιπροσωπεύουν την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Επιπλέον, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση και την ενίσχυση της εθνικής συνείδησης.
Τα περισσότερα μουσεία λειτουργούν και ως εκπαιδευτικά κέντρα για τους νέους και τους επισκέπτες όλων των ηλικιών. Μέσα από εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και δραστηριότητες, τα μουσεία ενημερώνουν και εμπλουτίζουν τις γνώσεις των επισκεπτών για την ιστορία, την τέχνη και τον πολιτισμό της χώρας τους. Από αυτή τη διαδικασία, δημιουργείται η ευαισθητοποίηση για την πολιτιστική κληρονομιά και η ανάγκη διατήρησης και προστασίας.
Τα μουσεία του 21ου αιώνα αποτελούν μεταξύ άλλων έναν χώρο που ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, την έρευνα και την καινοτομία. Διάφορες ειδικότητες, όπως καλλιτέχνες, αρχαιολόγοι, ιστορικοί και ερευνητές μπορούν να αξιοποιήσουν τις συλλογές και τα αντικείμενα των μουσείων για την έρευνά τους, την ανάπτυξη νέων ιδεών, καθώς και την ανάπτυξη συνεργασιών. Η παρουσίαση με σύγχρονες μεθόδους έκθεσης και η οργάνωση ειδικών εκθέσεων με σύγχρονη θεματολογία ανανεώνουν την εικόνα των μουσείων, προσελκύσουν νέο κοινό και εμπνέουν τη νέα γενιά.
Ένα από τα σημαντικότερα θέματα που απασχολεί τη σύγχρονη κοινωνία είναι η οικονομική ανάπτυξη. Μπορούν τα μουσεία να συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτή; Φυσικά, τα μουσεία αποτελούν σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς, ενισχύοντας τον τουρισμό και την οικονομική ανάπτυξη μιας περιοχής με κάποιες προϋποθέσεις. Η ύπαρξη καλά οργανωμένων και προσβάσιμων μουσείων μπορεί να προσελκύσει τουρίστες από διάφορες περιοχές, προσφέροντας οφέλη στην τοπική οικονομία. Οι τουρίστες που επισκέπτονται μουσεία συχνά ξοδεύουν χρήματα σε ξενοδοχεία, εστιατόρια, τοπικά καταστήματα και άλλες τουριστικές εγκαταστάσεις, συνεισφέροντας έτσι στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
