ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897

Γράφει ο Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος

Μιχαήλ Μελάν

Αθήνας.

Δομοκός, Τετάρτη 30 Απριλίου 1897

Δύο λέξεις για να σας είπω ότι είμαι δυστυχώς πολύ καλά. Ευτυχείς εκείνοι οι οποίοι δεν ζουν και δεν βλέπουν τας αλλεπαλλήλους ατιμίας των διαφόρων πολιτικών και στρατιωτικών… Ενώ δυνάμεθα κάλλιστα ακόμη να ενεργήσωμεν κάτι γενναίον, όπως εξαλείψωμεν την ατιμίαν μας, οι κυβερνώντες δεν σκέπτονται παρά πώς να τελειώσουν όπως όπως τα πράγματα…

Από 23 ημερών ουδεμίαν επιστολήν έλαβα.

Μιχαήλ Μελάν

Αθήνας

Δομοκός, Παρασκευή 2 Μαίου 1897.

Έλαβα επί τέλους χθες 2 επιστολάς, την μίαν της μαμάς και την άλλην της Ναταλίας. Η Νάτα με λέγει ότι μου έστειλε χρήματα και φωτογραφίας. Αλλ’ ουδέν έλαβα, δεν με πειράζει δια τα χρήματα, διότι δεν έχω την ευκαιρίαν να εξοδεύσω ούτε λεπτόν χάριν εμού.

Είμεθα κατηυλισμένοι έξω του Δομοκού, τρώγομεν από το σισσίτιον των αξιωματικών και επομένως ουδέν έξοδον έχω εις την πόλιν, όπου μόνον οι τοίχοι των οικιών έχουν μείνει. Παν ότι μου περισσεύει από τον μισθόν μου, το διανέμω εις τα δυστυχισμένα θύματά μας.

Ολόκληροι καταστραφείσαι οικογένειαι μένουν με μικρά παιδιά εις το ύπαιθρον, μ’ όλας τας συνεχείς βροχάς τας οποίας υφιστάμεθα αυτάς τας ημέρας.

Τα εν Δομοκώ εγώ δεν βλέπω με τόσην απογοήτευσσιν.

Όσοι έχομεν ολίγον φιλότιμον και φιλοπατρίαν, εγίναμεν χίλια κομμάτια δια να τακτοποιήσωμεν και ενθαρρύνωμεν τον στρατόν μας, και σας βεβαιώ ότι οι ταπεινοί και ασήμαντοι ανθυπολοχαγοί, κατώρθωσαν προς τούτον τον σκοπόν, πολύ περισσότερα από τους λιπόψυχους και αναλγήτους αρχηγούς των. Είμεθα περίπου 40.000 άνδρες… το ηθικόν και πάλιν εξαίρετον  μέχρι του βαθμού του λοχαγού, ώστε με ολίγην απόφασιν των ανωτέρων θ’ αποπλύνωμεν το αίσχος.

Εγώ δεν απελπίζομαι ακόμη. Μη με παίρνεται δια τρελόν, δεν εννοώ βεβαίως ότι θα ανακτήσωμεν παν ό,τι απωλέσαμεν, αλλ’ έχω την πεποίθησιν ότι, με ολίγον θάρρος και ολίγην φιλοπατρίαν, δυνάμεθα πολλά ακόμη να πράξωμεν όπως ολιγοστεύσωμεν την ατιμίαν της πατρίδος.

Σας ασπάζομαι όλους, ολοψύχως

Ο υιός σας, Παύλος.

Στις 7 Μαίου εστρατοπέδευσε το 3. Σύνταγμα στην Αλαμάνα-« κατόπιν της εκ Δομοκού γενναίας φυγής μας».

6 Μαίου. Εν Λαμία μετά την μάχην του Δομοκού.

… Συνάντησα τον Παύλον εις τον καταυλισμόν. Δεν είχε κοιμηθή καθ’ όλην την νύκτα, περιμένων τον νεκρόν του φίλου του λοχαγού Βαρατάση ( διοικητού του Λεγεώνος των Ξένων), ο οποίος έπεσεν εν Δομοκώ. Εκτός τούτου συνενοείτο τηλεγραφικώς με Αγίαν Μαρίναν δια να σταλή αμαξοστοιχία εις Λαμίαν να παραλάβη τους τραυματίας και να τους μεταφέρη εις τον λιμένα. Εφρόντιζεν επίσης δια τας Ελληνίδας και ξένας νοσοκόμους  του Ερυθρού Σταυρού. Ο φίλος μου πάντα σκέπτεται τους άλλους και κατόπιν τον εαυτόν του, ως και την νύκτα αυτήν ακόμη, όπου όλοι σχεδόν απέθνησκαν από την εξάντλησιν.

«Απόσπασμα ημερολογίου του υπολοχαγού Κλέεν
ΝΑΤΑΛΙΑ  ΜΕΛΑ, «ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ-ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΕΚΔ. «ΔΩΔΩΝΗ 1926.

Το τραίνο στο Σταθμό  της Λαμίας έτοιμο για την αναχώριση, αφού επάνω του έχουν στυβαχτεί εκατοντάδες στρατιώτες, πληγωμένοι και ρακένδυτοι.
Σε απόσταση αναπνοής είναι οι Τούρκοι που τους πήραν στο κυνηγητό.