56. ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Η ΛΑΜΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1888.
56. Θ Ε Μ Α Τ Α Τ Ο Π Ι Κ Η Σ Ι Σ ΤΟ Ρ Ι Α Σ.
Γράφει ο Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος.
Η Λ Α Μ Ι Α Τ Ο Ε Τ Ο Σ 1888.
Ο Gaston Deschamps (Γκαστόν Ντεσάν) γεννήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1861 στη γαλλική πόλη Μελ και απεβίωσε στο Παρίσι το 1931.Μετά τις σπουδές του στην Εcole Normale Syperieure, διορίστηκε στη Γαλλική Σχολή Αθηνών, όπου εργάστηκε από το 1885 έως το 1888 και συμμετείχε σε αρχαιολογικές αποστολές στη Μικρά Ασία, στην Αμουργό και στην κοιλάδα του Σπερχειού. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ως πρόεδρος επιτροπών Παιδείας και Καλών Τεχνών. Μεγάλο το συγγραφικό του έργο. Για το βιβλίο του : H Eλλάδα του Χαριλάου Τρικούπη (1892)βραβεύτηκε από τη Γαλλική Ακαδημία. Στη διάρκεια της παραμονής του στην περιοχή μας θα γράψει διεξοδικά για τη Λαμία, την Υπάτη, την Μονή Αντινίτσης, τον Αχινό και το Αχλάδι. Στο σημερινό μας άρθρο θα αναφερθούμε στη Λαμία και σε προσεχή άρθρα στις πιο πάνω περιοχές και κοινότητες.
ΛΑΜΙΑ, 7 Ιουλίου 1888.
Στην Ελλάδα, το παρελθόν είναι τόσο μπερδεμένομε το παρόν, που πρέπει να κάνεις μια προσπάθεια να απομονώσεις το ένα από το άλλο και να τα ξεχωρίσεις. Από το τραπέζι όπου γράφω, βλέπω, μέσα από το πλαίσιο του παραθύρου, τον τεράστιο όγκο της Οίτης, σκοτεινό, ολόμαυρο από τα δάση, την πεδιάδα του Σπερχειού, μεγάλη και κιτρινωπή, με τις διάσπαρτες συστάδες από σχοίνους, μια άγονη έρημος, όπου η οφιοειδής ροή του ποταμού και οι λάκκοι από τα έλη που προκαλούν πυρετό εκπέμπουν μια δυσάρεστη λάμψη. Πιο πέρα το ψηλό τείχος των βουνών, που κλείνει τον ορίζοντα σαν οχύρωση χτισμένη κάθετα, αππό τον Καλλίδρομο και τις Θερμοπύλες μέχρι τους μεγάλους βράχους του Τυμφρηστού. Έπειτα, στο άνοιγμα του Μαλιακού Κόλπου, τη θάλασσα, μπλέ σαν το ζαφείρι, καθώς και το ψηλό περίγραμμα της Εύβοιας… είμαι υποχρεωμένος να σας μιλήσω για τη Λαμία, που οι Τούρκοι ονόμαζαν Ζητούνι,και έγινε, ξαναβρίσκοντας το αρχαίο της όνομα, η πρωτεύουσα του νομού Φθιώτιδας και Φωκίδας.
Οι ταξιδιώτες που, στηριζόμενοι στα λεγόμενα του ξεναγού, έχουν την προσδοκία να δουν στη Λαμία μια τούρκικη πόλη, με ψηλούς μιναρέδες, στρωμένη με μυτερά χαλίκια, με δρόμους ανηφορικούς όπου βουίζει ένα πολύχρωμο πλήθος, θα απογοητευτούν οικτρά. Ο καλός ταξιδιώτης Πωλ Λουκάς, που την επισκέφτηκε τον 17ο αιώνα, είδε να υπάρχουν ακόμη «απομεινάρια από κτίσματα και πολλά οικοδομικά υλικά» Ο Πουκεβίλ την παρουσιάζει σαν ένα «γραφικό σύνολο από εξακόσια σπίτια, χτισμένα σε επίπεδα, μπερδεμένα με τζαμιά και τα κυπαρίσια». … Τώρα η ανάμνηση των σταυροφόρων Φράγκων έχει σβήσει και τα ίχνη των Τούρκων έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Οι πλατείες είναι τετράγωνες, οι δρόμοι είναι ευθείς σαν διάδρομοι. Τα σπίτια είναι χτισμένα από πέτρα και δείχνουν καθαρά και άνετα. Η πόλη είναι εύπορη πια, χωρίς τίποτα το γραφικό. Υπάρχει μόνο ένα παλιό και εγκαταλειμμένο τζαμί που είναι έτοιμο να πέσει μαζί με τον κουτσουρεμένο μιναρέ του, πλάι σε ένα κυπαρίσσι. Είναι δύσκολο να βρούμε, σε αυτή τη νέα πόλη, ένα απομεινάρι ιστορίας, εκτός από μια μικρή πλατεία που οι Λαμιώτες την έχουν για καμάρι. Είναι εκεί που πέθανε ο Διάκος...
Η ζέση για ανανέωση που έριξε τόσο γρήγορα κάτω τα τζαμιά και τα χαμάμ, που αντικατέστησε τη νωθρότητα των καϊμακάμηδων με τον ζωηρό και μερικές φορές ταραχώδη ζήλο των Ελλήνων υπαλλήλων, η καλή διάθεση και ο ενθουσιασμός με τον οποίο χτίζονται τα καινούρια οικήματα, δείχνουν τη χαρά ενός λαού που ξανάνιωσε… η γενική εικόνα της Λαμίας είναι ευχάριστη, δίνει την αίσθηση της καλής διάθεσης, της ευζωίας, της εύκολης και καλής ζωής με μεγάλη πίστη στο μέλλον. .. η πόλη απλώνεται από μέρα σε μέρα, γύρω από την παλιά ακρόπολη, στους πρόποδες των δυο λόφων όπου ακουμπάει. Στα καφενεία οι άνθρωποι συζητούν ζωηρά για τα τελευταία πολιτικά γεγονότα, πίνοντας , πίνοντας μερικές γουλιές , κρύο νερό με λίγες σταγόνες ρακί της Χίου. Το βράδυ, η Πλατεία της Ελευθερίας είναι το σημείο συνάντησης των αργόσχολων και των τεμπέληδων. ΟΙ πιο επιφανείς, με εθνική φορεσιά, κάνουν βόλτα με τους αξιωματικούς που φορούν πηλήκιο και κάπα. Παρέες παίζουν χαρτιά, έξω στο ύπαιθρο. Οι πιο πλούσιοι τρώνε σορμπέ στο μεγάλο καφενείο της πόλης…. Εξαιτίας της μεγάλης ζέστης, το κεντρικό εστιατόριο της Λαμίας έβγαλε τα τραπέζια του έξω, κάτω από έναν θόλο από αναρριχώμενες κληματαριές, τρώγοντας πιλάφι και αρνί κάτω από μια γιρλάντα από φωτεινούς γλόμπους… όσο για τη μεγάλη απλότητα των ηθών : μου δείχνουν το δήμαρχο που πηγαίνει από παρέα σε παρέα μοιράζοντας χειραψίες με ύφος καλοσυνάτο. Ο κύριος νομάρχης κάθεται φιλικά με τους πολίτες που διοικεί. Γύρω στις εννέα, οι σάλπιγγες της φρουράς σημαίνουν το γαλλικό σιωπητήριο… Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό, τρείς πλανόδιοι μουσικοί τραγουδούν, με συνοδεία κάποιες πρωτόγονες βιόλες, μελαγχολικά τραγούδια της Μικράς Ασίας…Ένα σοβαρό μειονέκτημα μπορεί να είναι μελλοντικά επιζήμιο για τη Λαμία. Το κλίμα της πόλης είναι ανθυγιεινό. Το καλοκαίρι ο πυρετός έχει πολλά θύματα, κυρίως παιδιά. Το κινίνο είναι το απαραίτητο εφόδιο των ταξιδιωτών. Τις πρώτες ημέρες του Σεπτεμβρίου του 1882, ένας νεαρός λόγιος, φέρελπις, ο κύριος Μπιλκό, μέλος της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, πέθανε στη Λαμία, μέσα σε λίγες μέρες, από τον πυρετό. Ο Σπερχειός, όπως είναι σήμερα, αποτελεί μάστιγα για τον τόπο το φθινόπωρο, ενώ τον χειμώνα πλημυρίζει, με αποτέλεσμα η καλλιέργεια να είναι αδύνατη. Οι ιδιοκτήτες των χωραφιών κοντά στις όχθες του προσπαθούν να φτιάξουν φράγματα για να ανακόψουν την υπερχείλιση, ενώ το κράτος τους αποζημιώνει για τη δαπάνη αυτή. Ωστόσο, η αποζημίωση αυτή τους ελαφρύνει ελάχιστα από τα έξοδά τους. Τα φράγματα που κατασκευάζονται βιαστικά, είναι σχεδόν πάντα ανεπαρκή και αναποτελεσματικά. Το καλοκαίρι, τα στάσιμα νερά συγκεντρώνονται μέσα σε λάκκους και οι κάτοικοι της πεδιάδας είναι υποχρεωμένοι να μεταναστεύουν. Σκέφτηκαν μερικές φορές να σκάψουν μια καινούρια κοίτη , το θέμα μελετήθηκε επί υπουργίας Δεληγιώργη και η δαπάνη εκτιμήθηκε στις 400.000 δραχμές. Το ποσό αυτό φαίνεται πολύ μικρό για ένα τόσο μεγάλο έργο. Πηγές:
Η Ελλάδα του Χαρίλου Τρτικούπη (1892) του Γ. Ντεσάν, Μεταίχμιο, 2022.
Voyage du sieur Paul Lucas dans la Grece, l’ Asie Mineure, la Macedoine et l’ Afrique, Παίσι 1712.
Φρανσουά Πουκεβίλ ( 1770-1838)
Σημ: Ζητούνι το όνομα της Λαμίας από τον 9ο αιώνα μ.Χ μέχρι της 20 Ιουνίου 1836.
Μέρος του χώρου όπου υπήρχε το Τζαμί. Σήμερα εδώ υπάρχει το 6ο Γυμνάσιο, το «Πέτρινο».
