Σαρακοστή: Νηστίσιμα φαγητά και συνταγές

Η σαρακοστιανή νηστεία είναι η αποχή από συγκεκριμένες τροφές, με σκοπό τη σωματική αλλά και πνευματική άσκηση του ατόμου.
Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, η σαρανταήμερη νηστεία πριν από το Πάσχα, δεν είναι αυτοσκοπός ούτε βεβαίως μέσο για να… χάσουμε κιλά, αλλά είναι ένας τρόπος για την κάθαρση του σώματος και της ψυχής και την ενδυνάμωση της θέλησης.
Για οποιοδήποτε λόγο όμως κι αν αποφασίσουμε να την ακολουθήσουμε, τα αποτελέσματά της στην υγεία μας αλλά και στον… ουρανίσκο μας κάθε άλλο παρά ασήμαντα θα είναι.
Αν θέλουμε να ακολουθήσουμε αυστηρά τη Σαρακοστή, θα πρέπει να αποχωριστούμε όλα τα ζωικά προϊόντα: γαλακτοκομικά, κρέας, ψάρι, αβγό, με την εξαίρεση των οστρακοειδών (κυδώνια, μύδια, γυαλιστερές), τα μαλάκια (χταπόδι, καλαμάρι, σουπιές) και οστροκόδερμα (γαρίδες, καραβίδες, αστακός). Επιτρέπονται τα φρούτα, τα λαχανικά, τα ζυμαρικά, τα όσπρια, το ψωμί, το λάδι και οι ελιές. Με άλλα λόγια, οι κανόνες της νηστείας καθιερώνουν ένα διατροφικό μοντέλο που μοιάζει αρκετά με το διατροφικό μοντέλο της Κρητικής Διατροφής, έναν από τους πιο υγιεινούς τύπους διατροφής στον κόσμο. Από την άλλη πλευρά, όμως, όταν απέχει κάποιος για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα από τα γαλακτοκομικά, το κρέας και το ψάρι, είναι απαραίτητα κάποια «κόλπα», ώστε να παραμείνει υγιής, αλλά και να νιώθει χορτάτος.

Πρωτεΐνες: Εκτός από τα θαλασσινά, που περιέχουν όλα πρωτεΐνες, όσο περίεργο κι αν φαίνεται, αν βάλουμε στο ίδιο πιάτο όσπρια και ρύζι, ή δημητριακά και ξερούς καρπούς, ή όσπρια και χαλβά, από διατροφική άποψη η πρωτεΐνη που παίρνουμε είναι το ίδιο πράγμα με μια μπριζόλα! Αν φάμε, λοιπόν, φακόρυζο ή ρεβιθόρυζο ή καλό ψωμί μαζί με χαλβά ή ρύζι μαζί με ξηρούς καρπούς, ή συνοδεύσουμε τα όσπρια και το πιλάφι μας με καλό ψωμί, δεν θα έχουμε κανένα πρόβλημα σε σχέση με τις πρωτεΐνες που χρειαζόμαστε.
Σίδηρος και βιταμίνη Β12: Τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, τα οστρακοειδή, το ταχίνι, το σπανάκι, έχουν άφθονο σίδηρο. Το πρόβλημα είναι πως ο φυτικός σίδηρος, απορροφάται σε πολύ μικρότερο βαθμό από τον οργανισμό σε σχέση με τον ζωικό σίδηρο. Η λύση για να αυξήσουμε την απορρόφηση του φυτικού σιδήρου είναι να τρώμε τρόφιμα που είναι πλούσια σε σίδηρο, μαζί με βιταμίνη C. Πολλές παραδοσιακές συνταγές προσφέρουν αυτόν το συνδυασμό, όπως για παράδειγμα το σπανακόρυζο, που συνδυάζει το σπανάκι, ένα λαχανικό πλούσιο σε σίδηρο, με το λεμόνι, που περιέχει άφθονη βιταμίνη C. Μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C έχουν η ντομάτα, οι φράουλες, το ακτινίδιο -για πρωινό-, η πιπεριά, ο μαϊντανός, το μπρόκολο, το κουνουπίδι. Οπότε μια ντοματοσαλάτα δίπλα σε ένα πιάτο φακή, μια χούφτα ξηροί καρποί μαζί με φράουλες, μπρόκολο με σάλτσα από ταχίνι και λεμόνι, είναι ό,τι πρέπει. Η βιταμίνη Β12 δεν αποτελεί πρόβλημα, αφού βρίσκεται σε αρκετή ποσότητα στα οστρακοειδή, στα οστρακόδερμα (γαρίδες, καραβίδες) και στα μαλάκια (κυδώνια, μύδια, χταπόδι, καλαμάρι κ.λπ).
Ασβέστιο: Τρόφιμα με μεγάλη ποσότητα ασβεστίου είναι οι ξηροί καρποί, το μπρόκολο, ο χαλβάς, το σουσάμι, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μαρούλι, σέσκουλο, λάπαθο κ.λπ), αλλά και το πορτοκάλι! Ένα παστέλι με σουσάμι, λοιπόν, μια μαρουλοσαλάτα ή μια χορτόπιτα, μας καλύπτουν θαυμάσια σε σχέση με το ασβέστιο που χρειαζόμαστε.

Τα εδέσματα της σαρακοστής
ΛΑΓΑΝΑ: Παραδοσιακό προϊόν της Καθαρής Δευτέρας, με πρωταγωνιστικό ρόλο στις αγορές μας. Λόγω της μεγάλης ζήτησης που έχει την Καθαρή Δευτέρα, συνιστάται στους καταναλωτές να προσέχουν ιδιαίτερα το ψήσιμό της. Γιατί μια άψητη και όχι καλής κατεργασίας λαγάνα, προκαλεί στομαχικές διαταραχές, Επίσης θα πρέπει να γίνει έρευνα αγοράς, καθώς η τιμή παίζεται από Αρτοποιείο και Πρατήρια ΄Αρτου, αλλά και Ζαχαροπλαστεία ή Σούπερ Μάρκετ. Θα πρέπει να αγοράζουμε την ποσότητα που χρειαζόμαστε, καθώς η τιμή της είναι υψηλή.

ΤΟΥΡΣΙΑ: Είναι λαχανικά διατηρημένα σε λάδι, ξύδι και άλμη. Κατά προτίμηση στα τυποποιημένα όπου αναγράφεται ο τρόπος συντήρησης, το βάρος και η κατηγορία του λαχανικού.
ΧΑΛΒΑΣ: Προσέχουμε η ημερομηνία ανάλωσης. τις ενδείξεις επί της συσκευασίας, α) τα συστατικά του (ταχίνι, ζάχαρη, σοκολάτα, βανίλια, κακάο, ξηροί καρποί κ.λ.π.) β) την τιμή πώλησης, γ) ημερομηνία ανάλωσης.
ΤΑΡΑΜΑΣ: Στην αγορά διατίθεται χύμα ή τυποποιημένος. Προσέχουμε ώστε η γεύση του να είναι ευχάριστη και όχι ξινή και να μη προκαλεί δυσοσμία. Μπορούμε να φτιάξουμε σπιτική ταραμοσαλάτα η οποία και ασφάλεια μας παρέχει, αλλά θα είναι φτιαγμένη και με τις δικές μας διατροφικές ανάγκες.
ΕΛΙΕΣ: Κυκλοφορούν χύμα ή συσκευασμένες σε διάφορα είδη όπως τσακιστές, θρούμπες, Αμφίσσης, Καλαμών κ.α.. Απαγορεύεται η ανάμιξη ελιών διαφόρου είδους. Διατηρούνται σε άλμη, ξύδι ή σε λάδι. Αν αγοράσουμε χύμα θα πρέπει να πλυθούν καλά.
ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ: Σ΄αυτή την κατηγορία αναφερόμαστε κυρίως σε χταπόδι, καλαμαράκια, μαλακόστρακα και οστρακοειδή.
• ΧΤΑΠΟΔΙ: Κυκλοφορεί σε δύο (2) τύπους. Το μοσχοχτάποδο ή μελιδόνα και το χταπόδι που είναι καλύτερο ποιοτικά. Η μελιδόνα ή μοσχοχτάποδο έχει μια σειρά βεντούζες σε κάθε πλοκάμι ενώ το χταπόδι δύο. Τα φρέσκα χταπόδια έχουν ωραίο σκληρό και υγρό δέρμα και η μυρωδιά τους είναι ευχάριστη. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στο ψήσιμο

• ΚΑΛΑΜΑΡΑΚΙΑ: Στην αγορά κυκλοφορούν διάφορα είδη όπως τα θράψαλα, σουπιδάκια κ.α. που μοιάζουν με καλαμαράκια. Το πραγματικό καλαμάρι έχει χρώμα λευκό που ροδίζει. Τα πτερύγια πιάνουν τα 2/3 περίπου του σώματος το οποίο είναι κυλινδρικό. Ενώ τα θράψαλα έχουν χρώμα περισσότερο προς το μπλε και τα πτερύγιά τους είναι μικρότερα. Τα καλαμαράκια και το χταπόδι κυκλοφορούν στην αγορά σε νωπή και κατεψυγμένη μορφή.

• ΟΣΤΡΑΚΟΕΙΔΗ: Μύδια, στρείδια, κυδώνια, αχινοί, αχιβάδες κ.α. Το όστρακο πρέπει να είναι καλά κλεισμένο. Στα πολύ φρέσκα όταν είναι λίγο ανοιχτό με το άγγιγμα αντιδρούν και κλείνουν. Η μυρωδιά να είναι αυτή του ιωδίου της θάλασσας. Να αποφεύγεται η συλλογή οστρακοειδών από περιοχές για τις οποίες δεν είναι βέβαιη η καθαριότητά τους.

• ΜΑΛΑΚΟΣΤΡΑΤΑ: Γαρίδες, καραβίδες, καβούρια, αστακοί. Τα μαλακόστρατα ανήκουν στην κατηγορία των θαλασσινών που χαλάνε πολύ γρήγορα. Τα φρέσκα διακρίνονται από ζωηράδα σε μάτια και χρώμα και είναι σφικτά.
ΣΑΛΑΤΕΣ: Από φρέσκα λαχανικά, τα οποία μπορούμε να τα προμηθευτούμε από τις Λαϊκές Αγορές που λειτουργούν στην πόλη μας, ενισχύοντας οικονομικά τους αγρότες μας.

Παραδοσιακή ταραμοσαλάτα με λευκό ταραμά και ψωμί
Συστατικά:
500 γρ. ζυμωτό ψωμί προζυμένιο
200 γρ. λευκό ταραμά
2 μικρά ξερά κρεμμύδια
250-300 ml ελαιόλαδο
χυμός από 2 λεμόνια
Οδηγίες:
Καθαρίζουμε το ψωμί μας από την κόρα και το μουσκεύουμε καλά σε ένα μπολ.
Μετά από 5-6 λεπτά το στύβουμε καλά και το ρίχνουμε στο μπλέντερ.
Προσθέτουμε τον ταραμά, το χυμό από το λεμόνι και το κρεμμύδι.
Χτυπάμε καλά μέχρι να πάρουμε μία λεπτοκομμένη  κρέμα.
Εάν το μείγμα είναι σφιχτό το αραιώνουμε με λίγο νερό.
Στην συνέχεια και συνεχίζοντας να χτυπάμε το μείγμα ρίχνουμε το ελαιόλαδο σιγά σιγά με λεπτή ροή μέχρι να πάρουμε μία λεία σφιχτή κρέμα.
Δοκιμάζουμε και εάν χρειάζεται διορθώνουμε την γεύση με λίγο ακόμα λεμόνι ή περισσότερο ψωμί.
Αποθηκεύουμε την ταραμοσαλάτα σε γυάλινο τάπερ στο ψυγείο ρίχνοντας λίγο λάδι από πάνω.
Σερβίρουμε με λίγο ελαιόλαδο.

Χταπόδι μαρινάτο στα κάρβουνα, με σαλάτα
Συστατικά:
1 χταπόδι μεγάλο κομμένο
Για τη Μαρινάδα
3-4 σκελίδες σκόρδο, ψιλοκομμένο
1/2 φλιτζάνι ελαιόλαδο
2/3 φλιτζανιού κόκκινο κρασί
Μπόλικο φρεσκοτριμμένο πιπέρι
2 κουτ. σούπας ξερό θυμάρι ή ρίγανη
Σαλατικά (όλα πλυμένα και καλά στραγγισμένα)
Καρδία από 1 μικρό μαρούλι
Καρδιά από 2 αντίδια
2 φρέσκα κρεμμυδάκια
1 ματσάκι ρόκα
3-4 κλωνάρια άνηθο ή μάραθο
Οδηγίες:
Βάλτε το χταπόδι σε απλωτή κατσαρόλα, σε μέτρια φωτιά. Αν είναι παγωμένο μην το ξεπαγώσετε.
Αφήστε να αρχίσει να κοκκινίζει και να βγάζει τα υγρά του, καθώς με μεγάλη πηρούνα θα το γυρίζετε τα πάνω κάτω, 2-3 φορές.
Μόλις αρχίσει να σφίγγει το χταπόδι, κόψτε ένα-ένα τα πλοκάμια. Γυρίστε ανάποδα τη φούσκα, πετάξτε τα σκληρά μέρη και κόψτε τη σε λουρίδες.
Φτιάξτε μαρινάδα με το σκόρδο, το ελαιόλαδο, το κρασί, το πιπέρι και το θυμάρι ή τη ρίγανη.
Βάλτε τα πλοκάμια στη μαρινάδα και γυρίστε τα να αλειφτούν από παντού.
Σκεπάστε και διατηρήστε το χταπόδι στο ψυγείο μια νύχτα, και μέχρι 3 μέρες.
 Όταν πρόκειται να σερβίρετε, ετοιμάστε τα κάρβουνα στην ψησταριά, ή προθερμάνετε καλά το γκρίλ.
Στραγγίστε τα πλοκάμια και ψήστε τα στη σχάρα, 8-10 λεπτά από την κάθε μεριά, μέχρι να ροδίσει καλά το χταπόδι.
Σε κατσαρόλι βράστε τη μαρινάδα ζωηρά, να μείνει η μισή.
Κόψτε τα σαλατικά σε χοντρά κομμάτια, περιχύστε με λίγη από τη βρασμένη μαρινάδα, και ανακατώστε.
Βάλτε τα σε χωριστά πιάτα, ή σε απλωτή γαβάθα. Κόψτε σε φετάκια το ψημένο χταπόδι και βάλτε πάνω από τα σαλατικά.
Σερβίρετε μαζί την υπόλοιπη μαρινάδα σαν σάλτσα.

Κλασικός χαλβάς με σιμιγδάλι
Συστατικά:
1 φλ. ελαιόλαδο
2 φλ. σιμιγδάλι χοντρό
3 φλ. ζάχαρη
4 φλ. νερό
1/2 φλ. κουκουνάρια
1/2 φλ. σταφίδες χωρίς κουκούτσι
1/2 φλ. ξεφλουδισμένα αμύγδαλα
1-2 κ.γλ.  κανέλα σε σκόνη
ξύσμα 1 λεμονιού
1/2 φλ. χυμός λεμονιού
κανέλα σε σκόνη για πασπάλισμα (προαιρετικά)
Οδηγίες:
Βράζουμε το νερό και τη ζάχαρη σε μεσαία φωτιά και το αφήνουμε να σιγοβράσει, σε ξεσκέπαστη κατσαρόλα, για 10-15 λεπτά, μέχρι να πήξει ελαφρώς.
Προσθέτουμε το χυμό λεμονιού και το αφήνουμε στην άκρη.
Καβουρντίζουμε τα κουκουνάρια και τα αμύγδαλα σε ένα στεγνό τηγάνι.
Σε μία μεγάλη κατσαρόλα, ζεσταίνουμε το ελαιόλαδο και προσθέτουμε το σιμιγδάλι αργά και σταθερά ανακατεύοντας με μια ξύλινη κουτάλα. Ανακατεύετε το σιμιγδάλι με το καυτό λάδι για 10 περίπου λεπτά, σε μεσαία φωτιά, μέχρι να σκουρύνει ελαφρώς.
Προσθέτουμε τους καβουρντισμένους ξηρούς καρπούς και τις σταφίδες και ανακατεύουμε.
Πασπαλίζουμε με λίγη κανέλα.
Χωρίς να σταματήσουμε το ανακάτεμα, προσθέτουμε αργά το καυτό σιρόπι και συνεχίζουμε να μαγειρεύουμε και να ανακατεύουμε το μείγμα μέχρι να γίνει πολύ πηχτό, σχεδόν συμπαγές.
Το κατεβάζουμε από τη φωτιά και το αδειάζουμε σε μια φόρμα για να πήξει ή το σερβίρουμε σε ατομικά μπολ.

To έθιμο του Χαρταετού
Καλό θα είναι από τώρα να αρχίσουμε να τον φτιάχνουμε σε συνεργασία με τα παιδιά μας, για να είναι έτοιμος την Καθαρή Δευτέρα έτσι και τη χαρά της δημιουργίας θα τους περάσουμε αλλά και θα αποφύγουμε μια έξτρα δαπάνη του οικογενειακού μας προϋπολογισμού.
Βασικό μέλημά μας θα πρέπει κατά το πέταγμα να οδηγούμε τον Χαρταετό σε ανοιχτό χώρο, μακριά από τα καλώδια της ΔΕΗ προς αποφυγή κινδύνων τόσο εμάς των ίδιων όσο και των παιδιών μας.