Τα γεγονότα που ακολούθησαν τις εκλογές της 14ης Νοεμβρίου 1920

Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου,

Ιστορικός - Αρχαιολόγος

Μετά τις εκλογές της 14^ης Νοεμβρίου 1920 και την αναπάντεχη ήττα του Ελευθέριου Βενιζέλου ακολούθησαν το δημοψήφισμα της 4^ης  Δεκεμβρίου 1920 και η παλινόστηση της μοναρχίας με τη θριαμβευτική επάνοδο του Κωνσταντίνου (6/19 Δεκεμβρίου 1920). Αυτό αποτέλεσε αφορμή για τις δυνάμεις της Αντάντ να μετατρέψουν την πρότερα ευνοϊκή στάση τους απέναντι στη χώρα μας σε απροκάλυπτα εχθρική ξεχνώντας τις παλιές δεσμεύσεις και συμμαχίες.

Οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν με τη νίκη των αντιβενιζελικών (Δημητρίου Ράλλη, Νικόλαου Καλογερόπουλου και Δημητρίου Γούναρη) είχαν κληρονομήσει μια πολύ δύσκολη κατάσταση την οποία από την αρχή είχαν θεωρήσει καταδικασμένη, με κανένα περιθώριο επιτυχίας.

Ακόμα, εκτός από την πολιτική μεταβολή υπήρχαν έντονες διαφωνίες στο στράτευμα και πιο συγκεκριμένα, μεταξύ των στρατηγών Παπούλα και Δούσμανη που είχαν ως άμεσο αντίκτυπο το Γενικό Επιτελείο να έχει διακόψει κάθε επικοινωνία με το Επιτελείο της Στρατιάς, ενώ παράλληλα παραγκωνίζεται και ο Ιωάννης Μεταξάς.

Στις 8/21 Φεβρουαρίου 1921, συγκλήθηκε στο Λονδίνο διάσκεψη για το μικρασιατικό μετά από επιμονή των Γάλλων και παρά τις αντιρρήσεις του Βρετανού πρωθυπουργού Lloyd George, σ’ αυτήν προσκλήθηκαν και κεμαλικοί παρά την ήττα της χώρας τους στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

 Έτσι, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αρχίζουν να δείχνουν πως το κλίμα έχει αλλάξει για τους Τούρκους, δείχνοντάς τους τα πρώτα σημάδια της ευνοίας τους ξεχνώντας πως μόλις πριν τρία χρόνια ήταν στο εχθρικό στρατόπεδο.

Παρά τα υπομνήματα που παρουσίασε στους συμμάχους, Γάλλοι και Ιταλοί είχαν αρχίσει ήδη διαπραγματεύσεις με τους κεμαλικούς, που επιθυμούσαν να δημιουργήσουν προγεφυρώματα στην Ανατολή και να έχουν ανοιχτούς διαδρόμους σε περιοχές με πλούσιους φυσικούς πόρους με πιο σημαντικό το πετρέλαιο, απαραίτητη πρώτη ύλη για τη βιομηχανία και τη ναυτιλία των κρατών αυτών.

Μάλιστα οι αντιπρόσωποι των δύο χωρών πρότειναν τη σύσταση μιας επιτροπής που θα εξέταζε επί τόπου την εθνολογική σύσταση των πληθυσμών της Ανατολικής Θράκης και της Σμύρνης. Οι κεμαλικοί δέχτηκαν την πρόταση όχι όμως και οι Έλληνες καθώς αποτελούσε κατάφωρη παραβίαση της Συνθήκης των Σεβρών.

XIIΙ Μεραρχία. Στρατιώτες κατασκευάζουν πυροβολείο. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας / Αρχείο ΕΡΤ.

Εν τέλει, με παρέμβαση και των Βρετανών η πρόταση αυτή δεν πέρασε. Ο Δ. Γούναρης ο οποίος είχε μεταβεί εσπευσμένα στο Λονδίνο, ενημέρωσε τον Lloyd George ότι σύντομα η Ελλάδα θα ξεκινήσει στρατιωτική επιχείρηση στη Μικρά Ασία και ο Βρετανός πρωθυπουργός επικρότησε την ενέργεια αυτή.

Ωστόσο, οι κεμαλικοί είχαν αρχίσει έντονες  τη διπλωματικές ενέργειες με αποτέλεσμα στις 25 Φεβρουαρίου/10 Μαρτίου 1921, υπέγραψαν συμφωνία ανακωχής των εχθροπραξιών με τους Γάλλους στην Κιλικία. Από την πλευρά των κεμαλιστών τη συμφωνία υπέγραψε ο Υπουργός Εξωτερικών Bekir Sami Bry και προέβλεπε την εκκένωση της περιοχής από τα γαλλικά στρατεύματα και την ανταλλαγή αιχμαλώτων ενώ οι Γάλλοι κεφαλαιούχοι είχαν προτεραιότητα στην εκμετάλλευση των Αργάνων και του Ακ Νταγ, ενώ προβλεπόταν η συμμετοχή Γάλλων βιομηχάνων στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις της Τουρκίας. Οι Γάλλοι λειτούργησαν μονομερώς και ουδέποτε ενημέρωσαν επίσημα Βρετανούς και Έλληνες.

Έπειτα, από μόλις έξι μέρες, οι κεμαλικοί υπέγραψαν συμφωνία με τους Μπολσεβίκους, τη Συνθήκη της Μόσχας με τους Σοβιετικούς να τάσσονται ανοιχτά υπέρ του Κεμάλ θέλοντας να απαλείψουν τη «Δυτική» παρουσία στην όμορη χωρά, παρά την προαιώνια έχθρα των δυο λαών. Τέλος, την άνοιξη του 1921 υπογράφτηκε και ιταλοτουρκική συμφωνία, το Σύμφωνο Sforza-Bekir-Sami, που προέβλεπε παραχωρήσεις σε ιταλικές εταιρείας στην Τουρκία σε αντάλλαγμα για την άδεια προμήθειας οπλισμού από τους κεμαλικούς στην ιταλική Ζώνη της Αττάλειας. Αυτές οι τρεις συμφωνίες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της μικρασιατικής εκστρατείας.

Βιβλιογραφία

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, τ. ΙΕ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
Δρ. Ιωάννης Παπαφλωράτος, «Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού (1833-1949), Τόμος Ι, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 2014
Ευχαριστούμε θερμά τον Δρα Ι. Παπαφλωράτο για την πολύτιμη βοήθειά του.
ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, «ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ»,ΕΚΔΟΣΕΙΣ HISTORICAL QUEST, 2019
ΚΩΣΤΑΣ Μ. ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ, «1992: Πώς φτάσαμε στην καταστροφή», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΠΟΝ, 2020
ΚΩΝ/ΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, «ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ», Περιοδικό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, τ. 288