Καθημερινή Αδέσμευτη Εφημερίδα

«Η Μ. Ασία κατά την ελληνιστική εποχή» Το βασίλειο των Σελευκιδών

Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου,

Ιστορικός - Αρχαιολόγος

 

Η περσική ήττα από τους Έλληνες προκάλεσε αλλεπάλληλες κοινωνικές αλλαγές που προετοίμασαν τον δρόμο για τον Αλέξανδρο και την ολοκληρωτική κατάκτηση της περσικής αυτοκρατορίας από τους Έλληνες. Αμέσως μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου προέκυψε έντονο το πρόβλημα της διαδοχής, αφού δεν υπήρχε νόμιμος και ικανός διάδοχος βέβαια, αυτό δε στάθηκε εμπόδιο στον ελληνισμό της Μ. Ασίας πραγματικά να μεγαλουργήσει και να πρωταγωνιστήσει στην ευρύτερη περιοχή.  

Προς στιγμήν το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με την αναγνώριση ως συμβασιλέα τον ετεροθαλή αδελφό του Αλέξανδρου, τον Φίλιππο Αρριδαίο (Φίλιππος Γ’), ανίκανο να κυβερνήσει, και στον γιο του Αλεξάνδρου από τη Ρωξάνη (Αλέξανδρος Δ’). Ωστόσο, και οι δύο δεν είχαν τις προϋποθέσεις να διεκδικήσουν δυναμικά την εξουσία και να διατηρηθούν στο θρόνο. Αμέσως εκδηλώθηκαν διασπαστικές τάσεις στην αυτοκρατορία που πήραν τη μορφή εξεγέρσεων, απελευθερωτικών πολέμων και συγκρούσεων για τη διαδοχή.

Έτσι, το κέντρο βάρους μετατοπίστηκε από τη μητροπολιτική Ελλάδα στις μεγαλουπόλεις της Ανατολής (Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, Πέργαμο), που αποτέλεσαν τα διοικητικά, οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα του ελληνιστικού κόσμου. Ακολούθησε μια δύσκολη και ταραγμένη περίοδος κατά την Ελληνιστική περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας οι Σελευκίδες, διάδοχοι του Αλέξανδρου διεκδίκησαν τη Μ. Ασία με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τα νέα βασίλεια της Βιθυνίας, της Καππαδοκίας, της Περγάμου, του Πόντου, της Κιλικίας καθώς και το κελτικό βασίλειο της Γαλατίας (280 π.Χ.), αποτέλεσμα των πολεμικών περιπετειών με τους Γαλάτες επιδρομείς στη Μ. Ασία.

Το Βασίλειο της Συρίας, ιδρύθηκε από τον Σέλευκο, στρατηγό του Μ. Αλεξάνδρου, τον ισχυρότερο από τους νικητές της μάχης στην Ιψό (301 π.Χ.).

Το βασίλειο των Σελευκιδών εμφανίστηκε ως η συνέχεια της αυτοκρατορίας του Αλέξανδρου, καθώς είχε τα ίδια σύνορα με εκείνη. Εξαπλώθηκε στην Ασία και περιλάμβανε ποικίλες εθνότητες, ενώ δεν είχε πάντοτε τα ίδια όρια. Οι εδαφικές αυξομειώσεις του ήταν κάθε φορά ανάλογες με την ισχύ της κεντρικής εξουσίας.

Το βασίλειο των Σελευκιδών είχε ιδιαίτερα μεγάλη έκταση, αφού εξαπλωνόταν από τον Ινδό μέχρι τη Μεσόγειο και από τον Καύκασο και την Κασπία θάλασσα μέχρι τον Περσικό κόλπο και την Αραβία. Επειδή ο εδαφικός του πυρήνας ήταν η περιοχή της Συρίας, γι’ αυτό έγινε γνωστό ως βασίλειο της Συρίας. Περιελάμβανε όμως πολλές περιοχές, την κεντρική Ανατολία, τη Μεσοποταμία, τη Φοινίκη, την Παλαιστίνη, την Περσία, το Τουρκμενιστάν, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Παμίρ και την Πενταποταμία (Παντζάμπ, Ινδία) και διήρκεσε από το 312 μέχρι και το 64 π.Χ.

Επειδή δεν είχε εσωτερική συνοχή, τα εδάφη στις ανατολικές περιοχές και η Μ. Ασία γρήγορα χάθηκαν. Οι Σελευκίδες προσπάθησαν να διατηρήσουν την ακεραιότητα του κράτους είτε με τον ισχυρό στρατό τους είτε με την ίδρυση πόλεων, όπου συγκεντρώνονταν άτομα διαφορετικών εθνοτήτων. Στο αχανές αυτό βασίλειο, που εκτεινόταν από τη Συρία μέχρι την Ινδία, την πολιτική εξουσία ασκούσε η ανώτερη τάξη των Ελλήνων.

Προκειμένου να εδραιωθεί η ελληνική ελίτ, οι Σελευκίδες οργάνωσαν έναν μεγάλης κλίμακας αποικισμό, με την ίδρυση πόλεων από ελληνικούς πληθυσμούς στη Μικρά Ασία και τη Μεσοποταμία, και υιοθέτησαν όλους τους Μακεδονικούς θεσμούς με το ελληνικό στοιχείο πραγματικά να διανύει μια χρυσή εποχή.

Στην αρχή, πρωτεύουσα του κράτους ήταν η Σελεύκεια στον Τίγρη ποταμό. Στη συνέχεια όμως το κέντρο βάρους μετατοπίστηκε προς τη Μεσόγειο και πρωτεύουσα έγινε η Αντιόχεια στον Ορόντη ποταμό ( στη σημερινή Συρία), η οποία εξελίχθηκε σε μεγάλο οικονομικό και πνευματικό κέντρο.

Αν και η πολιτική ενότητα του κράτους ήταν πλασματική, εντούτοις τον 3ο αι. π.Χ. το βασίλειο των Σελευκιδών ήταν η μεγαλύτερη δύναμη με πλούσια οικονομία, βασισμένη στη γεωργία και στο χερσαίο εμπόριο. Από εκεί περνούσαν όλοι οι εμπορικοί δρόμοι των καραβανιών που ένωναν τις αγορές της Ανατολής με τη Μεσόγειο.

 

Η Αντιόχεια ιδρύθηκε από τον Σέλευκο (300 π.Χ.), το βασιλιά της Συρίας, στον Ορόντη ποταμό. Ήταν διαιρεμένη σε τέσσερις συνοικισμούς, γι’ αυτό ονομαζόταν και Τετράπολις. Κάθε συνοικισμός περιβαλλόταν από τείχος και όλη επίσης η πόλη κλεινόταν από ενιαίο τείχος. Ήταν εξωραϊσμένη με λαμπρά οικοδομήματα και αγάλματα. Οι πρώτοι κάτοικοι της ήταν Μακεδόνες, Αθηναίοι, Κρήτες και Κύπριοι· στη συνέχεια ήρθαν και άλλοι από ποικίλα ασιατικά έθνη, με αποτέλεσμα να μεταβληθεί βαθμιαία σε πολυπολιτισμικό κέντρο με κυρίαρχο το ελληνικό στοιχείο.

 

 


Άγαλμα της Τύχης της Αντιόχειας (300 π.Χ.). Είναι αλληγορική απεικόνιση της πόλης. Η γυναικεία μορφή στο κεφάλι φέρει ως στέμμα τα τείχη της πόλης, πατάει σε ένα νέο που συμβολίζει τον Ορόντη ποταμό και κρατάει στάχυα που συμβολίζουν την ευημερία της. (Ρώμη, Μουσείο Βατικανού)


Βιβλιογραφία

• Aperghis G.G., The Seleukid Royal Economy. The Finances and Financial Administration of the Seleukid Empire, Cambridge 2004.
• F.W. Walbank. 1999. Ο ελληνιστικός κόσμος. Μετάφρ. Τ. Δαρβέρης. Επιμ. Λ. Μανωλόπουλος & Π. Νίγδελης. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
• H. Gehrke. 2000. Ιστορία του ελληνιστικού κόσμου. Μετάφρ. Ά. Χανιώτης. Αθήνα: ΜΙΕΤ.
• G. Shipley. 2012. Ο ελληνικός κόσμος μετά τον Αλέξανδρο. Μετάφρ. Μ. Ζαχαριάδου. Αθήνα: ΜΙΕΤ.

 

 

    

 

Απόψεις

Γράφει ο Ζαχαρίας Πράπας Συντ/χος Εκπαιδευτικός   Με πρωτοβουλία του καθηγητή του 4ου Γυμνασίου Λαμίας κου Κοτρογιάννη Δημητρίου – υπεύθυνου σχετικού μαθήματος...

Ενημερωτικά δελτία

Ενημερωθείτε άμεσα από την εφημερίδα μας για τις τελευταίες ειδήσεις μέσα από την ηλεκτρονική σας διεύθυνση.