Καθημερινή Αδέσμευτη Εφημερίδα

Κώδικες ηθικής

Γράφει η Ιωάννα Μπερτσιμά

 

 

«…Υπάρχει κάτι το οποίο χαμήλωσε και το ήθος των ανθρώπων. Σαν να μην θέλουν οι άνθρωποι να είναι ηθικοί. Δηλαδή το ήθος ήτανε κάτι σημαντικό. Νομίζω ένας άνθρωπος χωρίς ηθική δεν είναι άνθρωπος....».

(Ναταλία Μελά, 2011).


«Κώδικες Ηθικής και Δεοντολογίας» συναντάμε από την αρχαιότητα και σε όλους τους πολιτικούς πολιτισμούς και θρησκευτικές παραδόσεις, οι οποίοι σε κάθε περίπτωση περιέχουν γενικές αρχές, υποχρεώσεις και συμβουλές, με σκοπό να καθοδηγήσουν τη συμπεριφορά των ατόμων, ιδιαίτερα σε δύσκολες και ασαφείς καταστάσεις, και σχεδιάζονται για άτομα που θέλουν και επιδιώκουν να ενεργήσουν με ηθική συμπεριφορά.     

Το ιδιοτελές συμφέρον είναι αυτοφυές ενώ η ευπρέπεια απαιτεί ενέργεια και προσπάθεια για την καλλιέργειά της, δηλαδή αίσθηση κοινότητας, υποδειγματικές ηγετικές πρωτοβουλίες, εγρήγορση, κίνητρα και κυρώσεις. Η διαπίστωση αυτή απαντά στον προβληματισμό γιατί υπάρχει έλλειμμα ηθικής στο δημόσιο βίο.

Κάθε κράτος που έχει ως αποστολή του να προασπίζει το δημόσιο συμφέρον και να υπηρετεί το κοινό καλό στηρίζεται για την πραγμάτωση της δημόσιας εξουσίας σε μία αποτελεσματική και έντιμη δημόσια διοίκηση.

Οι δημόσιοι υπάλληλοι, ως εφαρμοστές των αποφάσεων των εκλεγμένων αντιπροσώπων του λαού, θα πρέπει να λειτουργούν ως ένα ιδιαίτερο ουδέτερο σώμα, επιδεικνύοντας υψηλά πρότυπα επαγγελματισμού και ηθικής. Κατά την άσκηση των καθηκόντων τους η συμπεριφορά τους επηρεάζεται από δύο παράγοντες, το νόμο και τις ηθικές αξίες και αρχές.

Η διατύπωση ηθικών αρχών και αξιών σε ένα «Κώδικα Ηθικής και Δεοντολογίας» διαμορφώνει θετικά πρότυπα συμπεριφοράς, αποσαφηνίζει τις υποχρεώσεις των δημοσίων υπαλλήλων και τους καθοδηγεί κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Επίσης, μειώνει τις γκρίζες ζώνες, όταν τίθενται ηθικά διλήμματα περί του σωστού ή του λάθους, ενισχύει το αίσθημα συνοχής μεταξύ των δημοσίων υπαλλήλων και από την άλλη πλευρά ενημερώνει τους συναλλασσόμενους με τη δημόσια διοίκηση για τα δικαιώματά τους και την προάσπιση των εννόμων συμφερόντων τους.

Δεκαετίες πριν θεωρούνταν ως εσωτερικές πολυτέλειες για τη δημόσια διοίκηση, όμως τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μία έντονη δραστηριότητα, προς συμπλήρωση του συστήματος των κανόνων δικαίου, που προασπίζουν τη διοικητική ηθική, με «Κώδικες Δεοντολογίας» (codes of conduct) και καταβάλλεται προσπάθεια ενίσχυσης της διοικητικής εντιμότητας.

Σήμερα, στα περισσότερα διεθνή κείμενα, κυρίως κατά της διαφθοράς, οι «Κώδικες Ηθικής και Δεοντολογίας» αναφέρονται ως βασικό στοιχείο στα μέτρα πρόληψης της διαφθοράς και αναγνωρίζονται ως αναπόσπαστο τμήμα μίας σύγχρονης δημόσιας διοίκησης, όπως βεβαίως και η αναγκαιότητα καθεστώτων ηθικής για την υποστήριξή τους.     

Στη χώρα μας αρχικά εμφανίσθηκαν ως μια μορφή αυτορρύθμισης της επαγγελματικής δραστηριότητας συγκεκριμένων ομάδων, από το χώρο των ελευθερίων επαγγελμάτων, και εν συνεχεία επεκτάθηκαν και στο χώρο της δημόσιας διοίκησης.

«Κώδικες Ηθικής και Δεοντολογίας» συναντάμε σε αρκετούς φορείς του δημοσίου τομέα, για τη δημιουργία ηθικής επαγγελματικής συμπεριφοράς, απομείωσης της κακοδιοίκησης και καταπολέμησης της διαφθοράς (Κώδικας Ηθικής και Δεοντολογίας της Ομάδας Καταπολέμησης της Διαφθοράς του Υπουργείου Οικονομικών, Κώδικας Επαγγελματικής Δεοντολογίας Επιθεωρητών-Ελεγκτών της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, Κώδικας Δεοντολογίας των Μελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου).

Πριν από λίγες ημέρες, έπειτα από αναμονή δέκα σχεδόν ετών, το Υπουργείο Εσωτερικών και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας παρουσίασαν τον «Κώδικα Ηθικής και Επαγγελματικής Συμπεριφοράς Υπαλλήλων του Δημοσίου Τομέα», ο οποίος συνιστά τον οδικό χάρτη διαχείρισης και αντιμετώπισης των ηθικών και δεοντολογικών διλημμάτων, τα οποία αντιμετωπίζουν οι δημόσιοι υπάλληλοι στην εργασία τους, όπως και ζητημάτων σύγκρουσης συμφερόντων, παρενόχλησης, εκφοβισμούς, ισότιμης μεταχείρισης, διαχείρισης και δημοσιοποίησης πληροφοριών και κατάχρησης εξουσίας από ανώτερα στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης.

Ο εν λόγω Κώδικας αναδεικνύει θεμελιώδεις αξίες της Δημόσιας Διοίκησης όπως είναι ο Σεβασμός στο Σύνταγμα, τους νόμους και τους θεσμούς (τήρηση της νομοθεσίας, εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, τήρηση των αρχών διοικητικής δράσης), η Ακεραιότητα (διαφάνεια, λογοδοσία, αμεροληψία, αντικειμενικότητα και εμπιστευτικότητα), ο Σεβασμός στους ανθρώπους και το περιβάλλον (δικαιοσύνη, ευγένεια, αποφυγή διακρίσεων και οικολογική συνείδηση) και ο Επαγγελματισμός (αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα, συνεργασία, καινοτομία και δια βίου μάθηση).

Ωστόσο, κατά την άποψη μας, κανένας «Κώδικας Ηθικής και Δεοντολογίας» δεν έχει μεγάλη αξία, εάν ο δημόσιος υπάλληλος δε διαθέτει την τεχνική ικανότητα να αναγνωρίσει ένα πρόβλημα ηθικής κατά την άσκηση των καθηκόντων του ή εάν δε γνωρίζει ποια πρότυπα συμπεριφοράς αναμένει από αυτόν ο οργανισμός του ή το πιο δυσάρεστο εάν θεωρεί ότι δεν είναι προς το συμφέρον του (προσωπικό ή επαγγελματικό) να υποστηρίξει την ακεραιότητα και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Επομένως, απαιτείται η σχεδίαση και υλοποίηση πολιτικών συνεχιζόμενης εκπαίδευσης «επαγγελματικής ηθικής».

Ιωάννα Μπερτσιμά
Πολιτική-Διοικητική Επιστήμονας, MPA

 




• Γώγος, Κ., (2000). Κανόνες Δεοντολογίας της Δημόσιας Διοίκησης. Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Σάκκουλα.
• Θανόπουλος, Γ., (2009). Επιχειρηματική Ηθική και Δεοντολογία. Στην εποχή της εταιρική διακυβέρνησης. Αθήνα: Εκδόσεις INTERBOOKS.
• Μελά Ναταλία (ήταν επιφανής γλύπτρια), Συνέντευξη στην Καθημερινή, 28/3/2011, “Άνθρωπος χωρίς ηθική δεν είναι άνθρωπος”.
• Μιχαλόπουλος, N., (2005). European Institute of Public Administration [EIPA] and Irish Ministry of Finance, Ethics in the Public Services of the European Union Member-States. Επιστήμη και Κοινωνία: Επιθεώρηση Πολιτικής και Ηθικής Θεωρίας, 15, 279-289.
• Τσούκας, Χ., Η ηθική της ευθύνης. Καθημερινή, 30.01.2011.
• Bertók, J., (2015). Προώθηση της ακεραιότητας και αποτροπή της διαφθοράς: επισκόπηση της εμπειρίας των κρατών μελών του ΟΟΣΑ. Επιστήμη και Κοινωνία: Επιθεώρηση Πολιτικής και Ηθικής Θεωρίας.
• Guilman, S., (2005). “Ethics codes and Codes of conduct as tools for promoting an ethical and professional public service: Comparative success and lessons”.
• Whitton, H., (2009). Developing the “Ethical Competence” of Public Officials: A Capacity-Building Approach.

    

 

Απόψεις

Γράφει ο Ζαχαρίας Πράπας Συντ/χος Εκπαιδευτικός   Με πρωτοβουλία του καθηγητή του 4ου Γυμνασίου Λαμίας κου Κοτρογιάννη Δημητρίου – υπεύθυνου σχετικού μαθήματος...
randomness