Καθημερινή Αδέσμευτη Εφημερίδα

«Μικρό….πολιτικό λεξικό»

Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου
Ιστορικός - Αρχαιολόγος

 

Στις 21 Μάϊου σύσσωμο το εκλογικό σώμα καλείται να προσέλθει στις κάλπες και  να επιλέξει τους εκπροσώπους του. Από πού προέρχονται λέξεις και εκφράσεις που σχετίζονται με τις εκλογές που φαινομενικά δεν έχουν σχέση με αυτές;

«Ψήφος»

Η «ψήφος»,  μια λέξη από τις πιο ταλαιπωρημένες στην ελληνική γλώσσα, προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «ψάω,  ψῆν, με δασεία παρέκταση -φ- + -ος, που σημαίνει λειαίνω, ομαλύνω. Στην αρχαιότητα στις πόλεις -κράτη η ψηφοφορία για τα θέματα που απασχολούσαν την πολιτική ζωή γίνονταν με διάφορους τρόπους. Έτσι, στη Σπάρτη γινόταν δια βοής, ενώ στην Αθήνα  με το σήκωμα των χεριών, αν η ψηφοφορία ήταν φανερή ή με όστρακα και μικρές σφαίρες ψήφοι, αν ήταν κρυφή. Η ψήφος όμως επικράτησε και χαρακτηρίζει πλέον όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις από την αρχαιότητα έως σήμερα.

Το ψηφοδέλτιο εμφανίσθηκε στη νεότερη Ελλάδα για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές του 1834 και ήταν χειρόγραφο. Πιο συγκεκριμένα, ο ψηφοφόρος καλούνταν να γράψει ο ίδιος το όνομα του υποψηφίου που επιθυμούσε να στηρίξει στις εκλογές. Όμως στην Ελλάδα τα πρώτα μεταεπαναστατικά χρόνια τα ποσοστά των αναλφάβητων ήταν συντριπτικά. Έτσι, πολλοί επιτήδειοι προσεταιρίζονταν τους ψηφοφόρους που δε γνώριζαν γραφή  με αποτέλεσμα οι εκλογικές αναμετρήσεις να χαρακτηρίζονται από νοθεία.

«Καλο βόλι»

Το Σύνταγμα του 1864 στην προσπάθειά του να περιορίσει τη χειραγώγηση των αναλφάβητων Ελλήνων, αντικατέστησαν τα αυτοσχέδια ψηφοδέλτια με ένα μικρό μολυβένιο βώλο, το σφαιρίδιο, σε μια προσπάθεια πιο αξιοκρατικής εκλογής των αιρετών. Η καθιέρωση των σφαιριδίων οφείλεται στην επίδραση της Επτανήσου. Το Ηνωμένο Κράτος των Ιονίων Νήσων, με τον εκλογικό νόμο της 16ης Δεκεμβρίου 1849, καθιέρωνε τη «δια σφαιριδίων μυστική ψηφοφορία» προκειμένου να περιορίσει τις εκλογικές παρεμβάσεις των Άγγλων.

Στις πρώτες εκλογικές διαδικασίες του νεοελληνικού κράτους, που γίνονταν με σφαιρίδια, οι κάλπες ήταν ορθογώνια μεταλλικά κουτιά και η κάθε μεταλλική κάλπη αντιστοιχούσε σε κάθε υποψήφιο.

Στο εσωτερικό της  η κάλπη ήταν χωρισμένη στα δύο, πιο συγκεκριμένα, στο δεξιό μέρος, που είχε χρώμα λευκό, ήταν το Ναι (υπερψήφιση του υποψηφίου), ενώ στο αριστερό, που είχε χρώμα μαύρο, το Όχι (καταψήφιση του υποψηφίου).

Μπροστά η κάλπη είχε έναν σωλήνα, που μέσα έβαζε ο ψηφοφόρος το χέρι του και έριχνε το σφαιρίδιο, δεξιά αν ήθελε να υπερψηφίσει τον υποψήφιο και αριστερά αν ήθελε να τον καταψηφίσει, χωρίς να φανερώνεται η προτίμησή του. Έτσι, προέκυψε και η φράση  «καλό βόλι», την οποία δανείστηκαν από τους αγωνιστές του ’21.

«Του έριξα μαύρο»

Όπως προαναφέρθηκε σε κάθε εκλογικό τμήμα την ημέρα των εκλογών υπήρχαν τόσες κάλπες όσοι ήταν και οι υποψήφιοι και από τα δύο μέρη της που αντιστοιχούσαν, εξωτερικά, σε δύο χρώματα, το άσπρο (θετική ψήφος) και το μαύρο (αρνητική ψήφος).

Ο ψηφοφόρος έπρεπε να περάσει από όλες τις κάλπες και να πάρει από τον κάθε υπάλληλο- σφαιροδότη (σημερινή εφορευτική επιτροπή), που στεκόταν μπροστά από κάθε κάλπη, το σφαιρίδιο.

Ο σφαιροδότης φώναζε δυνατά το όνομα του υποψήφιου και ο ψηφοφόρος έριχνε το σφαιρίδιο μέσα από έναν σωλήνα, στη μεριά που επιθυμούσε.

Σε περίπτωση που ο ψηφοφόρος ήθελε να καταψηφίσει έναν υποψήφιο έριχνε το σφαιρίδιο στη μαύρη πλευρά της κάλπης, εξ’ ου και οι παροιμιώδεις  εκφράσεις «μαύρο που έχει να φάει», «θα τον μαυρίσω», «τον μαύρισα». 

Σε αντίθετη περίπτωση, όταν ήθελε να τον υπερψηφίσει έριχνε το σφαιρίδιο στην άσπρη πλευρά της κάλπης.

«Δαγκωτό!»

Πάντα υπήρχαν φανατικοί ψηφοφόροι που δεν τους αρκούσε μόνο να υπερψηφίσουν τον υποψήφιο που υποστήριζαν, αλλά πριν ρίξουν το μολυβένιο βώλο, τον δάγκωναν για να εκφράσουν το πάθος και την υποστήριξη τους, αλλά και για να αναγνωρίζεται στην καταμέτρηση πως όντως τον ψήφισε έχοντας έτσι απτή απόδειξη. Έτσι, προέκυψε  η φράση «Θα το ρίξω δαγκωτό».

Από τις δημοτικές εκλογές του 1914 και τις βουλευτικές του 1926 έως και σήμερα, το σφαιρίδιο καταργήθηκε και έκανε την εμφάνισή του το έντυπο ψηφοδέλτιο, διασφαλίζοντας εν μέρει το αδιάβλητο της εκλογικής διαδικασίας. Έτσι,  μαζί με το σταυρό προτίμησης, είναι πλέον το μέσο ψηφοφορίας, που ισχύει μέχρι και σήμερα.

 

Γελοιογραφία από εκλογική αναμέτρηση στο τέλος του 19ου αιώνα.


    Βιβλιογραφία
•    Νάση Μπάλτα: Σπήλιος Αντωνόπουλος-Η συνταγματική κατοχύρωση της καθολικής ψηφοφορίας (1864) (Τετράδια Κοινοβουλευτικού Λόγου ΙΙ)
•    Ίδρυμα Βουλής των Ελλήνων-Δημοκρατία και εκπαίδευση: το δικαίωμα της ψήφου
•    Αλεξάνδρα Παπαναστασοπούλου: «Από τα σφαιρίδια και τα ψηφοδέλτια στην ηλεκτρονική ψηφοφορία»
•    Γ. Σωτηρέλης: Σύνταγμα και εκλογές στην Ελλάδα 1864 - 1909, Ιδεολογία και Πράξη της καθολικής ψηφοφορίας, Θεμέλιο 2003

 

    

 

Απόψεις

# Μπροστάρης σε όλους τους αγώνες των εργαζομένων της ΛΑΡΚΟ το στέλεχος του ΚΚΕ και Περιφερειακός Σύμβουλος Στερεάς ο Κώστας Μπασδέκης, έχει αναδείξει το πρόβλημα σε όλα...

Ενημερωτικά δελτία

Ενημερωθείτε άμεσα από την εφημερίδα μας για τις τελευταίες ειδήσεις μέσα από την ηλεκτρονική σας διεύθυνση.
randomness