Μουσειο…λόγος «H ιστοσελίδα και το εικονικό μουσείο»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα
Μουσειολόγος - Επιμελήτρια Εκθέσεων
Υπ. Διδάκτωρ Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης

Σπουδαίες έρευνες είναι διαθέσιμες στους επιστήμονες, επαγγελματίες μουσείων και σε κάθε ενδιαφερόμενο που επιθυμεί να γνωρίσει τους τρόπους επικοινωνίας μέσω της τεχνολογίας του μουσείου με το κοινό του. Οι έρευνες παρουσιάζουν τις ιστοσελίδες των μουσείων από τη δεκαετία του ‘90 έως σήμερα, αναλύοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του διαδικτύου, το προσωπικό και το κοινό του μουσείου, καθώς και τους τρόπους που υιοθέτησαν τη νέα τεχνολογία.

Ο πρώτος αναγνωρισμένος ιστότοπος, με το γνωστό σε όλους «WWW», δημοσιεύτηκε το 1991. Δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε τον πρώτο ιστότοπο μουσείου. Τα μουσεία φαίνεται, όμως, ότι πειραματίστηκαν γρήγορα και επέλεξαν το διαδίκτυο ως μέσο παρουσίασης πληροφοριών για τους επισκέπτες. Ήδη από το 1997, η εργασία των Jones-Garmil  προμήνυε στο πως μπορούσε η τεχνολογία να επιτρέπει στα μουσεία να πραγματοποιούν αλληλεπιδράσεις με το κοινό ως προς το περιεχόμενο και την ανάγκη του κοινού για συνεχή επικοινωνία. Επίσης, επισήμαναν ζητήματα που απασχολούν τους επιστήμονες σήμερα για το περιεχόμενο και την έλλειψη ελέγχου ως προς την ποιότητα και την αντικειμενικότητα της πληροφορίας. Ενδιαφέρον αποτελεί η ανάπτυξη της τεχνολογίας και με ποιον τρόπο επηρέασε την εξέλιξη της επικοινωνίας των μουσείων με το κοινό τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα πρώτα μουσεία που είχαν έντονη διαδικτυακή παρουσία και υπήρξε ιδιαίτερα «γρήγορο» στους πειραματισμούς ήταν το Smithsonian, δημιουργώντας από το 1995 μια ολοκληρωμένη ιστοσελίδα για όλα τα μουσεία. Παράλληλα, το Μουσείο Επιστημών στο Λονδίνο οργάνωσε την ιστοσελίδα του το 1995. Οι πρώτες ιστοσελίδες των μουσείων αντιμετώπιζαν σοβαρά τεχνικά θέματα όσον αφορά το περιορισμό στο πρόγραμμα περιήγησης, εξατομικευμένο περιεχόμενο κλπ. Μερικές από τις πρώτες ιστοσελίδες μουσείων είναι το World Wide Web και είναι ακόμη διαθέσιμο στο http://info.cern.ch/hypertext/WWW/TheProject.html, δημοσιεύτηκε στις 6 Αυγούστου 1991. Σύμφωνα με έρευνα το 2020 από το Internet Live Stats, το 1992 υπήρχαν 10 ιστοσελίδες,  το 1993 υπήρχαν 130,  το 1994 ο αριθμός έφτασε τις 2.738 και το 1995 τις 23.500 ιστοσελίδες. Μερικές από τις πρώτες ιστοσελίδες ήταν του ΜουσείουΠαλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια (UCMP), δημιουργήθηκε τον Αύγουστο του 1993. Μετά το UCMP ήρθε το Exploratorium του San Francisco. Ένας εργαζόμενος αναφέρει «Όταν ξεκινήσαμε την ιστοσελίδα μας στις 15 Δεκεμβρίου το 1993 μπορούσαμε να δούμε περίπου 600 ιστότοπους. Ένας ήταν το UC Berkeley's Μουσείο Παλαιοντολογίας που διέθετε χώρο και αναρτούσε μερικά κείμενα και φωτογραφίες. Ένας ακόμη ήταν η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στην Ουάσιγκτον DC, η οποία φιλοξενούσε μια έκθεση σχετικά με τη βιβλιοθήκη του Βατικανού που είχε διαδικτυακή έκδοση.

https://www.ibiblio.org/expo/vatican.exhibit/exhibit/About.html. Δεν υπήρχαν άλλοι ιστότοποι».  Επίσης, στην Αμερική υπήρχε το Μουσείο Δικτύου Υπολογιστών και Αρχείων και Μουσείο Πληροφορικής.  Παράλληλα, τα μουσεία αγκάλιασαν το νέο μέσο και δημιούργησαν τα «εικονικά μουσεία», διαδικτυακά μουσεία που μπορούν να φτάσουν «παντού» από τα σχολεία μέχρι οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Ο όρος ξεκίνησε να χρησιμοποιείται από την εμφάνιση του διαδικτύου και κορυφώνεται το 1998. H δημιουργία ενός ιστοτόπου για το μουσείο τη δεκαετία του 1990, ερχόταν αντιμέτωπη με ένα δίλημμα «εικονική επίσκεψη ή όχι;». Από αυτόν τον προβληματισμό προέκυψαν τρεις τρόποι για την ίδρυση ιστοσελίδων και «εικονικών μουσείων»: «εικονική περιήγηση του μουσείου», το οποίο προσπαθεί να αναδημιουργήσει μια εμπειρία επίσκεψης στο πραγματικό μουσείο (εικονικές περιηγήσεις κλπ), «πληροφοριακή ιστοσελίδα», για χρήση πριν ή μετά την επίσκεψη,  προσφέρει πολλές πληροφορίες που δεν είναι διαθέσιμες στο μουσείο και παρουσιάζει νέες ανακοινώσεις. Το «πραγματικό εικονικό μουσείο», μια ιστοσελίδα με πολλές ενότητες και εκθέσεις που είναι διαθέσιμες μόνο στο διαδίκτυο.

Η πιο γνωστή περίπτωση είναι το Λούβρο, το οποίο έκανε τη διαδικτυακή του εμφάνιση το 1994 με ένα εικονικό μουσείο που ονομάστηκε «WebLouvre». Το WebLouvre ιδρύθηκε από τον νεαρό Γάλλο προγραμματιστή Nicholas Pioch και το 1995 το Λούβρο το παρουσιάζει στην επίσημη ιστοσελίδα του. Η δημιουργία εικονικών μουσείων αναδεικνύει επίσης τη δυνατότητα να αλλάξουν τη σχέση με το κοινό τους, δίνοντας στους επισκέπτες περισσότερες δυνατότητες και εμπειρίες. Για πρώτη φορά, οι χρήστες μπορούσαν να κατεβάσουν και να χειριστούν ψηφιακές εικόνες έργων τέχνης και να είναι σε συνεχή ενημέρωση για τις εκθέσεις και τα εκθέματα του μουσείου. Αυτό θεωρήθηκε, αρχικά, ιδιαίτερα σημαντικό από ορισμένους επαγγελματίες του μουσείου, παρέχοντας εκπαιδευτική και πολιτιστική εμπειρία στο κοινό.

Το διαδίκτυο, σε καμία περίπτωση, δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πραγματική επίσκεψη στο μουσείο και οι περισσότερες προσπάθειες έχουν στόχο να προετοιμάσουν τον επισκέπτη στον πραγματικό χώρο, παρέχοντάς του συνεχή, τεκμηριωμένη ενημέρωση και επικοινωνία για το μουσείο και τα εκθέματά του.