Μουσειο…λόγος : «Ο κινηματογράφος ως μέσο ιστορικής σκέψης;»
Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα
Μουσειολόγος - Επιμελήτρια Εκθέσεων
Υπ. Διδάκτωρ Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης
Με αφορμή την πρεμιέρα της γνωστής ταινίας “Indiana Jones” στις 29/6/2023, η οποία είχε ως κεντρικό θέμα τον ελληνικό πολιτισμό και τους αρχαίους Έλληνες. Σύμφωνα με την υπόθεση της ταινίας, η ιστορία διαδραματίζεται στο 1969 και ο Indiana Jones (Harrison Ford) ετοιμάζεται να αποχωρήσει από την ενεργό δράση, έχοντας περάσει πάνω από µία δεκαετία διδάσκοντας στο Hunter College της Νέας Υόρκης.
Ξαφνικά όλα αλλάζουν µε την απρόσμενη επίσκεψη της βαφτιστήρας του Helena Shaw (Phoebe Waller-Bridge), η οποία αναζητά ένα αρχαίο εύρηµα που είχε εμπιστευτεί ο πατέρας της στον Indy πριν χρόνια.
Πρόκειται για τον µηχανισµό του Αρχιµήδη που µπορεί να «αλλάξει την ιστορία», όπως σχολιάζεται στην περιγραφή της ταινίας. Φυσικά, αναφέρεται στον γνωστό Μηχανισμό των Αντικυθήρων, ο οποίος βρίσκεται στο Εθνικό και Αρχαιολογικό Μουσείο επί της οδού Πατησίων στην Αθήνα.
Η προβολή της συγκεκριμένης ταινίας δημιουργεί κάποια ερωτήματα, όπως πόσοι Έλληνες γνωρίζουν την ύπαρξη του μηχανισμού στο εθνικό και αρχαιολογικό μας μουσείο και αν η κινηματογραφική ταινία θα δώσει στους θεατές το κίνητρο αλλά και τα ερεθίσματα για περαιτέρω έρευνα της ελληνικής ιστορίας (!).
Σύμφωνα με έρευνες που μελετούν την επίδραση της κινηματογραφικής ταινίας, η οποία αναφέρεται σε ένα ιστορικό γεγονός και μια χρονική περίοδο, αναφέρεται ότι σε μια εποχή όπου ο κινηματογράφος προσφέρει μια μοναδική εμπειρία θεάματος και επικοινωνίας, με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, όπως οι τρισδιάστατες εικόνες, η εικονική πραγματικότητα και οι διαδραστικές εφαρμογές, ο κινηματογράφος γίνεται ένας δυναμικός εκπαιδευτικός σύμμαχος.
Ο κινηματογράφος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εκπαιδευτικό εργαλείο για την προβολή και την ανάλυση πολυποίκιλων θεμάτων και προβλημάτων. Μέσω της εικονικής πραγματικότητας και της αφήγησης ιστοριών μπορεί να αναδείξει κοινωνικά, πολιτικά, περιβαλλοντικά και πολιτισμικά ζητήματα.
Οι ταινίες μπορούν να διευρύνουν την κατανόηση και την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα, όπως οι κοινωνικές ανισότητες, οι περιβαλλοντικές προκλήσεις και η ανθρώπινη εμπειρία. Επίσης, ο κινηματογράφος παρέχει μια ευκαιρία για την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και δημιουργικής έκφρασης.
Οι θεατές μπορούν να αναλύσουν τη δομή της αφήγησης, την αισθητική της ταινίας και τις συμβολικές της αναφορές. Ακόμη, μπορούν να εκφράσουν τις απόψεις τους και να αναπτύξουν δημιουργικές ικανότητες. Τέλος, ο κινηματογράφος μπορεί να προωθήσει την πολιτιστική ανταλλαγή και την κατανόηση διαφορετικών πολιτισμών, μέσω της παρουσίασης ταινιών από διάφορες χώρες και πολιτισμικά υπόβαθρα. Η κινηματογραφική ταινία μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εκπαιδευτικό εργαλείο για την ανάπτυξη ιστορικής σκέψης σε μαθητές όλων των βαθμίδων.
Μέσω της προβολής μιας ταινίας που αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός ή μια χρονική περίοδο, τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν κριτική σκέψη, να κατανοήσουν ιστορικά γεγονότα και να αναλύσουν τις αιτίες και τις συνέπειες που σχετίζονται με αυτά. Παράλληλα, παρακολουθούν τη συμπεριφορά των χαρακτήρων στην ταινία και έτσι οι μαθητές μπορούν να αναλύσουν αξίες, στάσεις κ.ά.
Αυτό μπορεί να βοηθήσει να εστιάσουν στην ανάπτυξη ανθρωπίνων αξιών, όπως η δικαιοσύνη, η ελευθερία κ.ά. Επιπλέον, η κινηματογραφική ταινία μπορεί να ενισχύσει την αίσθηση της συνέχειας του παρελθόντος και τη σημασία του για τον ίδιο τον μαθητή.
Αναδεικνύει τη συνάφεια με το παρόν και το μέλλον και προβάλλει τη σημασία της ιστορίας ως ένα μέσο για την κατανόηση της σύγχρονης κοινωνίας. Μέσω της αναπαράστασης ιστορικών γεγονότων στην ταινία, τα παιδιά μπορούν να συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν και να αντιληφθούν την εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας μέσα στο χρόνο.
Η προβολή μιας κινηματογραφικής ταινίας μπορεί να εμπνεύσει τα παιδιά να αναζητήσουν περισσότερες πληροφορίες, να μελετήσουν περαιτέρω το ιστορικό γεγονός. Ακόμη, μπορούν να διευρύνουν τις γνώσεις τους μέσω ερευνητικής εργασίας, ανάγνωσης και συζήτησης γύρω από το ιστορικό πλαίσιο της ταινίας και τα γεγονότα που παρουσιάζονται. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, μπορεί να χρησιμοποιηθούν διάφορες μέθοδοι και δραστηριότητες.
Ένας τρόπος είναι η παρακολούθηση της ταινίας, η οποία θα συνοδεύεται από συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των παιδιών και ενηλίκων.
Μπορούν να αναλύσουν τους χαρακτήρες, τις κινήσεις τους, τα αισθήματά τους και τις επιλογές τους, και να συνδέσουν αυτά τα στοιχεία με την ιστορική περίοδο και το πλαίσιο της ταινίας. Επιπλέον, μπορούν να γίνουν έρευνες και παρουσιάσεις για το ιστορικό γεγονός ή την εποχή που αναφέρεται η ταινία. Τα παιδιά μπορούν να αναζητήσουν πληροφορίες, να μελετήσουν φωτογραφίες και να παρουσιάσουν τα ευρήματά τους στην τάξη.
Στην Ελλάδα συναντούμε ένα καλά οργανωμένο Μουσείο Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη. Ιδρύθηκε το 1995 ως μέρος του Οργανισμού "Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997".
Το μουσείο στεγάζεται στην Αποθήκη 1, ένα διατηρητέο κτήριο στην αποβάθρα 1 του λιμανιού, κοντά στην πλατεία Αριστοτέλους. Η αποστολή του μουσείου είναι η συλλογή, η διαφύλαξη και η προβολή αντικειμένων που αφορούν την ιστορία του κινηματογράφου στην Ελλάδα.
Τα εκθέματα του μουσείου περιλαμβάνουν κινηματογραφικές μηχανές λήψης και προβολής, παλιά μέρη και εξαρτήματα κινηματογραφικού εξοπλισμού, δοχεία εμφάνισης κινηματογραφικών φίλμ, φακούς, μηχανήματα υποτιτλισμού, κινηματογραφικές ταινίες, ταινίες ειδήσεων και κυλίνδρους, φωτογραφίες από σχεδόν δύο χιλιάδες ταινίες και γιγάντιες χειροποίητες αφίσες κινηματογράφου.
Επιπλέον, διαθέτει το μουσικό υπόβαθρο σε όλα τα κινηματογραφικά έργα που κυκλοφόρησαν πριν από το 1995 σε δίσκους βινυλίου LP και CD, καθώς και ένα αρχείο κινηματογραφικών ταινιών.
Στο αρχείο του μουσείου, οι επισκέπτες και οι ερευνητές μπορούν να βρουν πληροφορίες σχετικά με τον κινηματογράφο στην Ελλάδα από το 1985 και μετά. Αυτό περιλαμβάνει πληροφορίες για το φεστιβάλ κινηματογράφου, τις δημόσιες προβολές των ταινιών στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες, καθώς και βιογραφικά στοιχεία για σκηνοθέτες, ηθοποιούς και άλλους επαγγελματίες του κινηματογράφου.
Αξίζει να επισκεφθείτε το μουσείο και να γνωρίσετε σημαντικά ιστορικά στοιχεία για τον ελληνικό κινηματογράφο.