“Ο Αριστοτέλης για την Τέχνη και την Τραγωδία”

Γράφει ο Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος

Στις 26 Απριλίου δόθηκε μία πολύ αξιόλογη και βαθειά τεκμηριωμένη διάλεξη στο Ωδείο του Κώστα Νέλλα από την Ευθυμία Καραγιαννοπούλου, Θεατρολόγο με ειδίκευση στη Φιλοσοφία της Τέχνης. Το θέμα της: O Αριστοτέλης για την Τέχνη και την Τραγωδία.

Αρχικά αναφέρθηκε στον όρο «αιτία», γύρω από τον οποίο οργανώνεται η σκέψη του φιλοσόφου, δηλαδή τη λειτουργία του ανθρώπινου μυαλού, όπου προσπαθεί να συλλάβει την ουσία του αγαθού και της αρετής, μελετάει και ερμηνεύει τα φαινόμενα, «αποδούναι την αιτίαν». Μέσα από το έργο του φιλοσόφου, «Περί ποιητικής» διαφαίνεται με απόλυτη σαφήνεια η θέση του σε αντιπαράθεση με εκείνη του διδασκάλου του, του Πλάτωνα, ο οποίος πιστεύει ότι μόνο τα αληθινά όντα είναι οι Ιδέες, ότι όλα τα αντικείμενα γύρω μας τα αντιλαμβανόμαστε με τη βοήθεια των αισθήσεών μας, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μιμήσεις των Ιδεών, ότι η Τέχνη αναπαριστάνει τα αντικείμενα μόνο των Ιδεών. Ενώ ο Αριστοτέλης πιστεύει πως όλες οι μορφές της ποίησης-έπος, τραγωδία, κωμωδία, η ποίηση των διθυράμβων, η αυλητική και η κιθαριστική τέχνη, είναι μιμήσεις, δηλαδή αναπαράσταση της πραγματικότητας με αισθητά μέσα, είναι κατεξοχήν δημιουργική δραστηριότητα.

Ο καλλιτέχνης έχει υποδείγματα από την πραγματικότητα αλλά βλέπει τη μίμηση από τη σκοπιά της αφαίρεσης, αφού πρέπει να παραστήσει το χαρακτήρα, την ουσία, την ψυχή και τον πυρήνα του αντικειμένου. Στη συνέχεια η ομιλήτρια αναφέρθηκε στα μέρη που απαρτίζουν την τραγωδία- το μύθο (πλοκή), τα ήθη (χαρακτήρες), το ύφος του λόγου (λέξις), τη διάνοια (σκέψη), τα θεματικά στοιχεία (όψις) και τα μουσικά στοιχεία (μελοποιία).Προέβηκε στην ανάλυση των στοιχείων και τη συμβολή τους στη δημιουργία ενός έργου τα οποία έντεχνα τεκμηριωμένα, δομημένα και σχολαστικά δουλεμένα δημιουργούν τη δυναμική της Τραγωδίας και της Τέχνης. Και θα συνεχίσει για να καταλήξει πως : H μίμηση στην Τραγωδία δεν γίνεται με απαγγελία, αλλά με χαρακτήρες-αντικείμενα της μίμησης-οι οποίοι μέσα από τη δράση τους διαγείρουν τα ψυχικά πάθη της συμπόνοιαςς και του φόβου και τοιουτοτρόπως επιτυγχάνεται η Κάθαρσις των πράξεων και των παθημάτων.

Στο πέρασμα των χρόνων από την εποχή της Αναγέννησης μέχρι και σήμερα οι συζητήσεις, σκέψεις και μελέτες για την ένοια της Κάθαρσις δεν έχουν σταματήσει.

Η ομιλήτρια αναφέρθηκε σε αρκετούς μελετητές, λέγοντας πως οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι η Τραγωδία αποβλέπει στην Κάθαρση των παθών, του φόβου και του ελέου, άλλοι ότι αποβλέπει στην Κάθαρση γενικά των παθών των θεατών, ενώ άλλοι στην Κάθαρση των οικτρών και φοβερών παθημάτων, των φόνων, τρώσεων, κακώσεων και αλγηδόνων και άλλων ελεεινών κακών που είναι τα κύρια συστατικά του μύθου.

Η Τραγωδία είναι μίμησις πράξεων και όχι ανθρώπων, χωρίς πράξη δεν μπορεί να δημιουργηθεί τραγωδία. Σκοπός της είναι η Κάθαρσις των ψυχικών παθών, της συμπόνοιας και του φόβου. Από τα χρόνια του Ομήρου το ρήμα καθαίρω σημαίνει καθαρίζω, ξεπλένω, παστρεύω. Να γιατί, λοιπόν οι Τραγωδίες των Ευριπίδη, Αισχύλου κ.λ.π. θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία και τα θέατρά μας να τις ανεβάζουν συνεχώς. Μόρφωση, παιδεία και Κάθαρσις των ψυχικών μας τραυμάτων και παθών.

Θερμά συγχαρητήρια στον διοργανωτή και ιδιοκτήτη του Ωδείου και στην ομιλήτρια η οποία με τον χειμαρώδη και ενδελεχή της λόγο απέσπασε το θερμό χειροκρότημα των παρισταμένων.