ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ : Aπό Λαμία μέσω Λιμογαρδίου και Γκούρας προς Αλμυρό

Γράφει ο Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος

(Συνέχεια από το προηγούμενο)

Βρισκόμαστε ήδη στον Αλμυρό, πόλης 3.859 κατοίκων, πρωτεύουσα μιας επαρχίας και έδρα Διοικήσεως Χωροφυλακής.  Μετά από κάμποσο ψάξιμο βρήκαμε ένα ανεκτό κατάλυμα σε ένα χάνι, το οποίο μετά από αρκετή διαπραγμάτευση, μου διατέθηκε ένα δωματιάκι για να περάσω τη νύχτα της παραμονής μου εκεί. Ο στάβλος του χανιού ήταν κατειλημμένος  από τα άλογα του Στρατού, τα οποία έφαγαν τη λιγοστή τροφή των δικών μας μικρόσωμων ορεινών αλόγων οδηγώντας όχι μόνο τα ζώα μεταξύ τους αλλά και τους κυρίους τους. Αργότερα με επισκέφθηκε ένας δάσκαλος που καταγόταν από την Εύβοια και παρότι – ή επειδή- ο ίδιος ήταν ξένος, επέμενε με αξιαγάπητη έκφραση φιλοξενίας να δειπνήσω σπίτι του, αν και διαφορετικά δεν επρόκειτο να μου λείψει τίποτα.  Τέτοιες εκφράσεις συγκινητικής φιλοξενίας αποζημιώνουν τον ταξιδιώτη  συνεχώς για τις σκοτεινές πλευρές του ελληνικού χαρακτήρα! Ακριβώς στη Θεσσαλία ( με εξαίρεση των ορεινών αγράφων) συνάντησα αυτή τη φιλοξενία σχεδόν αποκλειστικά σ’ εκείνους που μετακόμισαν από την παλιά Ελλάδα, αφού οι γιγενείς-ντόπιοι- ή είναι αδιάφοροι ή φροντίζουν να διάκεινται αρνητικά ή και εχθρικά ακόμη απέναντι στους ξένους.
Η πεδιάδα του Αλμυρού είναι η μικρότερη από τις πεδιάδες στις οποίες χωρίζεται η Θεσσαλική. Ανατολικά είναι ανοιχτή προς τον κόλπο του Βόλου, ενώ προς όλες τις άλλες πλευρές περιβάλλεται από πετρώδη βουνά και λόφους. Το καλλιεργήσιμο έδαφος είναι εξαιρετικής αποδόσεως αλλά περιορισμένο σε μια λεπτή λωρίδα κατά μήκος της ακτής, ενώ το υπόλοιπο καταλαμβάνεται από άγονες προσχώσεις που κλίνουν ανατολικά. Σ’ αυτό προστίθεται το γεγονός ότι η κοιλάδα του Αλμυρού έχει έντονα επηρεασθεί από την απομάκρυνση των Μωαμεθανών, και έτσι είναι αρκετά αραιοκατοικημένη , μαζί με τα περιφερειακά χωριά αριθμεί περί τους 7500 κατοίκους σε περίπου 240 τετρ. Χιλιόμετρα (δηλ. 31 κατ. ανά τ. χλμ.) Σ’ αυτούς προστίθενται ελεύθερα τον χειμώνα νομάδες βοσκοί αλβανικής, βλάχικης και ελληνικής καταγωγής από την Πίνδο και την Αλβανία, οι οποίοι χρησιμοποιούν τα λιβάδια της προσχωματικής κοίτης.
Κατά την αρχαιότητα επίσης, η κατά τα άλλα ανήκουσα στη Φθιώτιδα πεδιάδα του Κροκίου, ομοίαζε με τις άλλες θεσσαλικές πεδιάδες. Οι πόλεις της βρίσκονταν στα περιθώρια και στις υπώρειες. Ανάμεσα σ’ αυτές μόνον  οι Φθιώτιδες Θήβες, στο βόρειο άκρο της επίπεδης ακτής,  είχαν σημασία ως σημείο συγκεντρώσεως εμπορίου, έως ότου αυτό κατά τους μακεδονικούς χρόνους μεταφέρθηκε στη Δημητριάδα (έξω από τον σημερινό Βόλο) Ο Αλμυρός δημιουργήθηκε κατά τον Μεσαίωνα, υπήρχε όμως στα τέλη του 12ου αι., οπότε περιγράφεται από τον Βενιαμίν εκ Τουδέλης* ως « μία μεγάλη πόλη στην ακτή, ένα πολυσύχναστο εμπορικό μέροςτων Βενετσιάνων, Πιζατών και Γενοβέζων με μεγάλα άνετα πεδία» και μία εβραϊκή κοινότητα 500 ατόμων.
Ο Τσουρλής, αφού σκότωσε τον χωροφύλακα, πήρε τα βουνά και έγινε ληστής, όπως πολλοί συγχωριανοί  του πριν από αυτόν. Σύντομα έγινε γνωστός για ειδεχθείς πράξεις και δεν άργησε να συγκροτήσει μια συμμορία από τυφλά υπάκουους άνδρες. Η αναφορά στον λήσταρχο Γιάννη Τζουρλή ή Τσουλή είναι πολύ ενδιαφέρουσα, διότι δίνει και στοιχεία για το σύνηθες φαινόμενο  της συναλλαγής πολλών ληστών με σημαίνοντες πολιτικούς της εποχής.  Ο φόνος του χωροφύλακα  Τσίκα έγινε τον Δεκέμβριο του 1888. Σχημάτισε δική του ληστοσυμμορία με μέλη της τους Σαρακατσάνους, Τάτση, Τεμπέλη, Τσούλα και Παπακυριτσόπουλο*. Εξοντώθηκαν με δόλο από το απόσπασμα του Βελέντζα στη θέση Παλιούρια κάτω από το χωριό Λιμογάρδι, Φθιώτιδος στις 14 Μαϊου 1895.Ο Τσουλής ήταν επικηρυγμένος με το ποσό των 10.000 δραχμών. Λήστευε αποκλειστικά τους κατέχοντες. Από τους φτωχούς δεν έπαιρνε ποτέ περισσότερο από όσο χρειαζόταν για να ηρεμήσει στιγμιαία την πείνα του. Δεν πείραξε ποτέ γυναίκα.  Παρέμεινε ο προστάτης των αδυνάτων και φίλος των φτωχών, ο ήρωας του τόπου. Εξελίχθηκε και σε πολιτική δύναμη. Μικροί και μεγάλοι κομματάρχες τον μίσθωναν για να λεηλατεί και εκφοβίζει τους πολιτικούς  τους αντιπάλους, ώστε να αποσπούν την πλειοψηφία κατά τις εκλογές. Σε αντάλλαγμα εξασφάλιζαν στο ληστή προστασία μέσω της επιρροής  τους στην ύπαιθρο και στις Αρχές, τους προειδοποιούσαν για επικείμενες ενέδρες και τον προστάτευαν  στα σπίτια τους  όταν ήταν τραυματισμένοι… Την επόμενη ημέρα 26 Μαρτίου 1893, με καθαρό κρύο καιρό –στις 7 το πρωϊ  είχε θερμοκρασία -2ο  βαθμούς- και φθάσαμε στο μικρό χωριό Γιντζέκι, σημ. Νεοχωράκι Αλμυρού- 4 ½  ώρες από τη Γκούρα…

ALFRED RHILIPPSON
“ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΚΑΙ ΗΠΕΙΡΟΣ” Ταξίδια
και εξερευνήσεις στη Βόρεια Ελλάδα.
Εκδ. Δέσποινα Κυριακίδη, 2014

*Σημ:  Παπακυριτσόπουλος. Ήταν Σεπτέμβριος του 1894. Στις 8 του μηνα, ημέρα Δευτέρα και ώρα 2 μ.μ. διαδόθηκε στη Λαμία η πρωτάκουστη είδηση: O Παπακυριτσόπουλος  συνέλαβε αιχμαλώτους τους δικαστές Ροζάκη και Αγγελή. Το γεγονός έχει ως εξής: Oι δύο δικαστές είχαν μεταβεί στα χωριά της Υπάτης διεξάγοντας ανακρίσεις. Πληροφορήθηκαν ότι θα τους έπιαναν ληστές. Δεν το πίστεψαν. Συνέχισαν την πορεία τους για τη Λαμία με τη συνοδεία ενός μόνο στρατιώτη και τρεις έφιππους χωροφύλακες. Σε ένα γεφύρι κοντά στο Μπακιόρεμα-στο Σταυρό- οι ληστές σταμάτησαν την άμαξα.  Ζήτησαν αμνηστία για την απελευθέρωση των δικαστών. Εστάλη  η κάτωθι επιστολή: «Κύριε Νομάρχα, κατ’ απαίτησιν των αιχμαλωσάντων ημάς ληστών, να ανασταλή πάσα καταδίωξις των αποσπασμάτων μέχρις ου εξαγορασθώμεν, άλλως θα μας χαλάσωσι. Λεωνίδας Ροζάκης, Γεώργιος Αγγελής»  
Η Απάντηση: «Ουδεμία διαπραγμέτευσις. Εξοντώσατε ληστο-συμμορίαν πριν επέλθη σκότος της νυκτός. Μη φεισθήτε θυσίας δικαστών». Μάχη κοντά στη Δαϊτσά – Αγριλίά Λαμίας – οι ληστές οχυρώθηκαν πίσω από τους δικαστές. Σκοτώθηκαν όλοι. Ο Ροζάκης  τραυματίστηκε σοβαρά. Ο Γ. Μπούτλας, αρχηγός του αποσπάσματος ρώτησε τον Ροζάκη: - ποιος σας χτύπησε; Και ο Ροζάκης με σβησμένη φωνή: Σεις-σεις… και ξεψύχησε... Το έτος 1895  τα ονόματά τους δόθηκαν  σε οδό της πόλης μας: Οδός Ροζάκη-Αγγελή.  
“AΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΩΡΓ. ΠΑΠΑΚΥΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ – 1869-1894”
Κων. Μπαλωμένος, 2008

*Bενιαμίν Τουδέλης: Ισπανός ραβίνος, ξεκίνησε το 1159 ένα ταξίδι για την Ευρώπη, Αφρική και Ασία, που κράτησε 13 χρόνια. Θα επισκεφθεί το Ζητούνι-είναι ο πρώτος περιηγητής που έρχεται στην πόλη μας  το1159. Θα γράψει, «Μισή ακόμη ημέρα δρόμο και φθάνουμε στη Ραβένικα –σπουδαίο κέντρο κοντά στη Στυλίδα-σε απόσταση μιας ακόμη ημέρας και φθάνουμε στο Ζητούνι, όπου ζουν 50 Εβραίοι. Εδώ βρίσκονται τα σύνορα της  Βλαχίας…»
Λαμία-Με τη γραφίδα των περιηγητών (1159-1940)
Δαβανέλλος-Σταυρόπουλος. Εκδ. Οιωνός, 2005

 Συνοριακοί φρουροί (σχέδιο Rey)