Προτάσεις δράσεων αγροτικής ανάπτυξης για το Δήμο Λαμιέων

“Bέλτιστος γὰρ δῆμος ὁ γεωργικός ἐστιν, ὅπου ζῇ τὸ πλῆθος ἀπὸ γεωργίας ἢ νομῆς.”
Αριστοτέλους Πολιτικά Βιβλίο ΣΤ

Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Περιφερειακού Προγραμματισμού
Το πλαίσιο εντός του οποίου καλούνται οι επόμενες Περιφερειακές και Δημοτικές αρχές να σχεδιάσουν τον αναπτυξιακό προγραμματισμό τους για τα έτη 2014-2019 καθορίζεται, μεταξύ άλλων, από τις δεσμεύσεις της χώρας, οι οποίες αποτυπώνονται σε μία σειρά κειμένων σχετικά με τους αναπτυξιακούς και δημοσιονομικούς στόχους για το προσεχές μέλλον.
Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» είναι η κοινή στρατηγική των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με στόχο την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, με υψηλά επίπεδα απασχόλησης, παραγωγικότητας και κοινωνικής συνοχής.
Βασικό εργαλείο ανάπτυξης τόσο σε επίπεδο στοχευμένης χρηματοδότησης, όσο και στήριξης των διαθρωτικών αλλαγών, αποτελεί η επόμενη προγραμματική περίοδος και γενικώς οι πόροι των Διαρθρωτικών Ταμείων, του Ταμείου Συνοχής, του Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης και του Ταμείου Αλιείας, οι οποίοι θα διαμορφώσουν την αναπτυξιακή πολιτική των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης με παρεμβάσεις και έργα που διαχέονται σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Παράλληλα, όμως, θα πρέπει τα Κράτη Μέλη μέσω των ΟΤΑ να υποστηρίξουν το δικαίωμά τους και να έχουν την ευελιξία να σχεδιάσουν τα αναπτυξιακά τους προγράμματα με βάση τις ανάγκες τους και κυρίως τις δυνατότητές τους.
Ειδικά για τις Περιφέρειες και τους Δήμους, επισημαίνεται ότι ο νόμος 3852/2010 («Καλλικράτης») προσδιορίζει τις νέες αρμοδιότητές τους και τον τρόπο που θα πρέπει να ακολουθηθεί κατά την προετοιμασία αλλά και την υλοποίηση στη συνέχεια των παρεμβάσεων. Ο Καλλικράτης δίνει ένα ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων στους ΟΤΑ Α΄ και Β΄ Βαθμού, τόσο σε ό,τι αφορά στον εντοπισμό των αναγκών και στο σχεδιασμό και υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων και δράσεων, όσο και σε ό,τι αφορά στη συνεργασία με την κεντρική διοίκηση για την επίτευξη των εθνικών στόχων. Οι ΟΤΑ καταρτίζουν τα επιχειρησιακά τους προγράμματα με βάση τις αρμοδιότητές τους. Πιο συγκεκριμένα, οι Δήμοι έχουν αρμοδιότητα σε πολλά θέματα που άπτονται του Τομέα της Αγροτικής Ανάπτυξης.
Η βασική πρόκληση για την επόμενη περίοδο είναι, λοιπόν, η μέγιστη συμβολή των νέων διαρθρωτικών πόρων στην αναστροφή του κλίματος ύφεσης και ταυτόχρονα στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας μέσα από στοχευμένες και πολλαπλασιαστικού χαρακτήρα παρεμβάσεις, σε τομείς που παρουσιάζουν μέγιστη προστιθέμενη αξία, όπως ο γεωργικός, ο κτηνοτροφικός και ο αλιευτικός. Βασική στρατηγική επιδίωξη αποτελούν φυσικά η ανάπτυξη, η δημιουργία θέσεων απασχόλησης και η αποκατάσταση της τρωθείσας από την κρίση κοινωνικής συνοχής.
Αποτελεί αδήριτη απαίτηση, πλέον, μέσα από τον αναπτυξιακό σχεδιασμό του Δήμου Λαμιέων να αναλυθούν σε βάθος τόσο οι δυνατότητες όσο και οι αδυναμίες του, να στοχοποιηθούν οι ευκαιρίες που αναδεικνύονται, να γίνει προετοιμασία για την αντιμετώπιση απειλών και κυρίως να εντοπιστούν οι αστοχίες στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων μέχρι σήμερα. Βασική προϋπόθεση γι’ αυτό αποτελεί η δραστική βελτίωση και του συστήματος παραγωγής έργων με την άρση των θεσμικών και διοικητικών εμποδίων που παρατηρούνται στους εμπλεκόμενους φορείς.

Το Πλαίσιο και οι Στόχοι του Δήμου Λαμιέων για τον Αγροτικό Τομέα
Η αγροτική δραστηριότητα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της οικονομίας και της κοινωνίας του Δήμου Λαμιέων. Όσον αφορά στα έμμεσα αποτελέσματα, οποιαδήποτε σημαντική μείωση της αγροτικής δραστηριότητας θα προκαλούσε απώλειες σε επίπεδο Περιφερειακού ΑΕΠ και θέσεων εργασίας σε συνδεδεμένους οικονομικούς τομείς – ιδίως εντός της αλυσίδας εφοδιασμού γεωργικών ειδών, η οποία βασίζεται στον πρωτογενή γεωργικό τομέα για την εισροή ανταγωνιστικών και αξιόπιστων πρώτων υλών υψηλής ποιότητας, καθώς και στους τομείς των μη εδώδιμων προϊόντων. Θα πλήττονταν επίσης οι δραστηριότητες στις αγροτικές περιοχές στους τομείς του τουρισμού, των μεταφορών, των υπηρεσιών σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό θα επέφερε σημαντικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες.
Αυτό σημαίνει ότι η οικολογική ανάπτυξη στον αγροτικό τομέα και στην αγροτική οικονομία του Δήμου μπορεί να είναι το μέσο για την αύξηση της ευμάρειας μέσω της επιδίωξης της οικονομικής ανάπτυξης, με ταυτόχρονο σεβασμό προς την προστασία του περιβάλλοντος. Μέσω στοχευμένων πολιτικών ο Δήμος μπορεί να προβεί στην πλέον αποδοτική χρήση των περιορισμένων δημοσιονομικών πόρων του, διατηρώντας μια βιώσιμη γεωργία σε όλα τα Δημοτικά και Τοπικά Διαμερίσματά του.
Στο πλαίσιο αυτό οι κύριοι στόχοι που θα πρέπει να κυριαρχήσουν στην αγροτική πολιτική για το µέλλον της γεωργίας στον Δήμο Λαμιέων θα πρέπει να είναι:
• Η δηµιουργία και διατήρηση ενός δυναµικού και ανταγωνιστικού αγροδιατροφικού τοµέα.
• Η διατήρηση του κατά το δυνατόν µεγαλύτερου αριθµού αγροτικών νοικοκυριών στην ύπαιθρο.
• Η διατήρηση μιας βιώσιμης υπαίθρου, με κοινωνική συνοχή, ανταγωνιστική γεωργία και αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων.
• Η ενημέρωση των γεωργών του Δήμου και η απόκτηση επαγγελματικής συνείδησης.
• Η διασύνδεση της γεωργίας με την εφαρμοσμένη έρευνα, την κατάρτιση και τη διάχυση της γνώσης, ιδίως μέσω των συμβουλευτικών υπηρεσιών.
• Η ανάδειξη του γεωργικού τομέα ως Πυλώνα ανάπτυξης του Δήμου και Η συνέργεια του γεωργικού τομέα με άλλους οικονομικούς τομείς, όπως η μεταποίηση και ο τουρισμός.
Οι στόχοι πρέπει να είναι επικεντρωμένοι, συνεπώς, σε έναν αγροτικό τοµέα που θα είναι ανταγωνιστικός σε όλες τις πτυχές του, ικανός να παράγει προϊόντα ποιότητας, σε πρότυπα και στάνταρ που απαιτούν και προσδοκούν οι σύγχρονοι καταναλωτές.
Ένα σηµαντικό συστατικό στοιχείο των στόχων του Δήμου για την γεωργία µετά από µία πενταετία θα πρέπει να είναι ένας ουσιαστικά παραγωγικός και δυναµικός αγροτικός τοµέας πλήρως απασχολουμένων επαγγελματιών αγροτών. Οι αγρότες αυτοί θα πρέπει, στα πλαίσια των δυνατοτήτων του Δήμου, να τύχουν κάθε δυνατής συµπαράστασης για να εκσυγχρονίσουν τις γεωργικές τους εκμεταλλεύσεις και να τις καταστήσουν απόλυτα ανταγωνιστικές µε διεθνή πρότυπα.
Ακόμη, οι ιδιαίτερες κλιµατολογικές συνθήκες, η διάρθρωση της γεωργίας, η παράδοση, αλλά και ο ιδιαίτερα σηµαντικός ρόλος που παίζει ο τουρισμός, ευνοούν την παραγωγή πολύ καλής ποιότητας «μεσογειακών προϊόντων» στη περιοχή μας. Συνεπώς, η «μεσογειακή διατροφή», η «ποιοτική γεωργία», και η «βιολογική γεωργία» θα πρέπει να αποτελέσουν την «αιχµή του δόρατος» της γεωργίας κατά την επόµενη πενταετία. Η στρατηγική αυτή επιλογή ευνοείται, επίσης, από την αλλαγή στις διατροφικές τάσεις των καταναλωτών στις σύγχρονες «κοινωνίες της αφθονίας», και από τη δυναµική ανάπτυξη του τουρισµού που προσθέτει επιπλέον καταναλωτές στον Δήμο μας σε κάθε τουριστική περίοδο.

Προτάσεις Αγροτικής Ανάπτυξης για τον Δήμο Λαμιέων
Σύµφωνα µε τους στόχους που παρουσιάστηκαν προηγουμένως και τις προκλήσεις που προβλέπεται να αντιμετωπίσει ο αγροδιατροφικός τοµέας και η οικονοµία της ελληνικής υπαίθρου κατά την επόμενη περίοδο στον Δήμο Λαμιέων, µπορούµε τώρα να εντοπίσουµε µία σειρά στρατηγικών δράσεων που θα βοηθήσουν να αναπτυχθεί ο αγροδιατροφικός τοµέας και η ύπαιθρος του Δήμου μας κατά την επόμενη πενταετία. Η κρατική πολιτική, η περιφερειακή και δημοτική πολιτική και η ιδιωτική δράση θα πρέπει να εστιάσουν την προσοχή τους σε αυτές τις στρατηγικές δράσεις ώστε µε κοινή, συνεκτική και συντονισμένη προσπάθεια να γίνει πραγματικότητα µία ισχυρή και ευημερούσα ύπαιθρο στο Δήμο Λαμιέων.
Τα αγροτικά προϊόντα του Δήμου μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του ανταγωνισμού, χρειάζεται όμως να οργανωθεί σε επιχειρηματική βάση τόσο η παραγωγή όσο και η εμπορία τους, και με βάση τις τελευταίες μεταρρυθμίσεις της κοινής γεωργικής πολιτικής. Με το αγροτικό πρόγραμμα πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις μιας τέτοιας οργάνωσης και ευνοϊκές προοπτικές για την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας και την εξασφάλιση περισσότερων πόρων από την επόμενη προγραμματική περίοδο 2014-2020 και έτσι προτείνεται ο παρακάτω σχεδιασμός:
• Οργάνωση ημερίδων ενημέρωσης και επιμόρφωσης των κατοίκων του Δήμου (αστικών και αγροτικών περιοχών) για τις επιχειρούμενες παρεμβάσεις και την ενεργό συμμετοχή τους σ’ αυτές.
• Επιμόρφωση των γεωτεχνικών της Δημοτικής Αυτοδιοίκησης σε τεχνολογίες αιχμής (διαχείριση κλίματος σε θερμοκήπια, υδροπονία, οργάνωση σταβλικών εγκαταστάσεων, γενετική βελτίωση και διατροφή ζώων, διαχείριση λιβαδικών οικοσυστημάτων, βοσκοτόπων και ιχθυοτροφείων, διαχείριση αποβλήτων γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, management γεωργικών επιχειρήσεων) και καινοτομίες.
• Κατάρτιση των γεωργών, κτηνοτρόφων και αλιέων στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία και την πληροφορική και στους τομείς της ποιότητας των προϊόντων, των αποτελεσμάτων της έρευνας και της αειφόρου διαχείρισης των φυσικών πόρων (μέσω της παροχής στοχευμένων αγροτικών προγραμμάτων διά βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης, σε συνεργασία με τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης και τα ΚΠΕ της περιοχής).
• Αξιοποίηση των Σταθμών Γεωργικής Έρευνας και των Κέντρων Γεωργικής Εκπαίδευσης της περιοχής ως Κέντρων Εφαρμοσμένης Αγροτικής Έρευνας και Εφαρμογών.
• Δημιουργία Ομάδων Αγροτικής Διαβούλευσης και Διάχυσης Γεωργικών Καινοτομιών και Ενημέρωσης.
• Προώθηση καινοτόμων καλλιεργειών και πρακτικών σε συνεργασία με γεωργούς, κτηνοτρόφους, αλιείς και άλλους φορείς.
• Ανάληψη πρωτοβουλιών για την προώθηση και διαφήμιση των αγροτικών προϊόντων του Δήμου σε αγορές και εκθέσεις του εσωτερικού και του εξωτερικού, σε συνδυασμό με τη δημιουργία ενός δημοτικού σήματος (brand name).
• Προώθηση του «Καλαθιού των Αγροτικών Προϊόντων» και του Καλλιεργητικού Πλάνου που αφορούν στο Δήμο Λαμιέων.
• Δημιουργία αγροτικών δικτύων συνεργασίας με άλλες Ευρωπαϊκές Πόλεις.
• Ανάληψη πρωτοβουλίας για τη διασύνδεση των τοπικών φορέων (ΟΤΑ, Συνεταιριστικών Οργανώσεων και Αναπτυξιακών Εταιρειών) που διαχειρίζονται θέματα αγροτικής ανάπτυξης με σκοπό την ενιαία οργάνωση της ανάπτυξης.
• Οριοθέτηση και θεσμοθέτηση ζωνών ειδικών χρήσεων, όπως θεματικών πάρκων λαχανοκομίας, ανθοκομίας, αρωματικών φυτών, κτηνοτροφίας, μελισσοκομίας κ.α.
• Οργάνωση θεματικών πάρκων, επισκέψιμων και πειραματικών αγροκτημάτων και δημοτικών καταστημάτων προβολής τοπικών προϊόντων.
• Βελτίωση και συντήρηση του αγροτικού οδικού δικτύου και άλλων υποδομών.
• Συντήρηση και κατασκευή αρδευτικών, στραγγιστικών και οδικών δικτύων στα αγροτικά διαμερίσματα του Δήμου και βελτίωση και εκσυγχρονισμό του υφιστάμενου αρδευτικού δικτύου.
• Συντήρηση και εκσυγχρονισμός του σφαγείου.
• Ανάπτυξη ήπιων μορφών ενέργειας (φωτοβολταϊκά τόξα, ανεμογεννήτριες) και την αξιοποίησή τους και στην αγροτική παραγωγή.
• Ενθάρρυνση οργάνωσης των γεωργών, κτηνοτρόφων και αλιέων σε Ομάδες Παραγωγών (ομάδες γεωργών ή μελισσοκόμων για την οργάνωση πυρήνων θερμοκηπιακών και μελισσοκομικών πάρκων αντίστοιχα, ομάδες κτηνοτρόφων για την αξιοποίηση των βοσκοτόπων και την ίδρυση χώρων ομαδικού σταβλισμού για την ποιμενική κτηνοτροφία) ή Αγροτικές Επιχειρήσεις που θα διαθέτουν γεωτεχνική υπηρεσία, λογιστήριο, πωλητές, ιδιόκτητα μεταφορικά μέσα και θα καλλιεργούν μεγάλες εκτάσεις ή θα εκτρέφουν μεγάλο αριθμό ζώων, βάσει διεθνώς αναγνωρισμένων προτύπων, εμπορευόμενοι οι ίδιοι τα προϊόντα τους.
• Στήριξη πρωτοβουλιών φυσικών προσώπων και ομάδων παραγωγών για ίδρυση μονάδων μεταποίησης και εμπορίας προϊόντων του αγροτικού τομέα σε παραγωγή διαφοροποιημένων προϊόντων μεγάλης προστιθέμενης αξίας και υψηλών προδιαγραφών ποιότητας και υγιεινής.
• Ανάληψη πρωτοβουλιών για τη διαχείριση των αποβλήτων γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και γεωργικών βιομηχανιών (ελαιοτριβεία).
• Ανάπτυξη του αγροτουρισμού, του θεραπευτικού–ιαματικού τουρισμού και άλλων μορφών εναλλακτικού τουρισμού.
Κλείνοντας θα ήθελα να κάνω την επισήμανση ότι όλοι αυτοί οι στόχοι για να επιτευχθούν χρειάζονται σχέδια, στρατηγικές, πολιτικές, δράσεις και, κυρίως, ανθρώπους που θα έχουν τη βούληση και την ικανότητα να τα διαμορφώνουν και να τα υλοποιούν αποτελεσματικά. Ως πολίτες, είναι ευθύνη μας να έχουμε σαφή πολιτική άποψη και κρίση, ώστε να κάνουμε σωστές επιλογές και να συναντηθούμε σε μια νέα πορεία ολικού επαναπροσδιορισμού και αναγέννησης της πόλης μας.
Βεβαίως, αυτό θα απαιτήσει μια άλλη πολιτική αντίληψη και σκέψη, πολιτική θέληση, τσαγανό, ακεραιότητα, κοινωνική ευαισθησία, ικανότητα και αποτελεσματικότητα, δηλαδή να υπάρξουν πρωτοβουλίες που θα ενθαρρύνουν τις κοινωνικές διεργασίες για την ανάδειξη νέων πολιτικών προσώπων που θα έχουν τη βούληση και την ικανότητα να μας οδηγήσουν στην πρόοδο, στην ουσιαστική και διαρκή ευημερία.


Γράφει ο:
Δρ. Κων/νος N. Μπαγινέτας
Γεωπόνος – Διδάκτορας
Αειφορικής Γεωργίας &
Αγροτικής Ανάπτυξης