«Οχυρά Ρούπελ» : «Τα οχυρά δεν παραδίδονται. Καταλαμβάνονται».

Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου
Ιστορικός - Αρχαιολόγος

Το συγκρότημα των Οχυρών Ρούπελ κατασκευάστηκε από τον Ιωάννη Μεταξά, με σκοπό  την άμυνα κατά μήκος του άξονα Κρέσνας – Ρούπελ  και σε συνδυασμό με τον ποταμό Στρυμόνα, έκανε πρακτικά αδύνατη τη διέλευση των εχθρικών στρατευμάτων. Πήρε το όνομα του, από το υλικό κατασκευής του, το ρουπέλιο και κατασκευάστηκε από δωρεές φιλελλήνων Γερμανών με πρωτοβουλία του Ιωάννη Μεταξά.

Φυσικά, δεν τους αποκάλυψε ποτέ τον προορισμό των χρημάτων τους, αφού βρήκε το πρόσχημα πως τα χρήματά τους διοχετεύονται σε έργα οδοποιίας της Ελλάδος.  Τέλος, οι εργάτες που έχτισαν τα οχυρά προέρχονταν κυρίως από τη νησιωτική Ελλάδα. Η μεταφορά των εργατών γίνονταν με τραίνα τα οποία είχαν καλυμμένα παράθυρα και οι εργάτες είχαν δεμένα τα μάτια. Αυτό συνέβαινε γιατί η επιχείρηση κατασκευής των Οχυρών γίνονταν υπό άκρα μυστικότητα και δεν έπρεπε να αποκαλυφθεί η τοποθεσία των Οχυρών.

Μετά την προσχώρηση της Βουλγαρίας στον Άξονα Γερμανίας-Ιταλίας-Ιαπωνίας και την κατάκτηση της Γιουγκοσλαβίας από τους Γερμανούς, τον Μάρτιο του 1941 η επίθεση στην Ελλάδα ήταν θέμα ημερών. Η επίθεση των Γερμανών κατά των οχυρών άρχισε την 05:15 της 6ης Απριλίου 1941 με σφοδρό βομβαρδισμό του Πυροβολικού με βλήματα διαφόρων διαμετρημάτων, και από τις 06:00 και με αεροπλάνα Στούκας, κάθετης εφόρμησης, τα οποία αναπτυγμένα σε σχηματισμούς έριχναν βόμβες.

Παράλληλα με τον βομβαρδισμό ένας γερμανικός ειδικός λόχος, με 18 λέμβους από καουτσούκ, εμφανίστηκε να πλέει στον Στρυμόνα ποταμό. Η προπομπός ομάδα, αποτελούμενη από τρεις λέμβους, καθηλώθηκε σε προτοποθετημένο συρματόπλεγμα το οποίο είχε τοποθετήσει ο στρατός για να εμποδίσει τη διέλευσή μέσω του ποταμού. Τα πληρώματα προσπάθησαν να απεμπλέξουν τις βάρκες, αλλά βαλλόμενοι από τα οχυρά Ουσίτα και Παλιουριώνες φονεύθηκαν ή πνίγηκαν.

Έτσι, την πρώτη ημέρα οι εφορμίσεις των εχθρικών στρατευμάτων δεν είχαν αποτέλεσμα και πάρα τις σφοδρές επιθέσεις που δέχτηκαν τα Οχυρά σε όλη τη γραμμή αμύνης οι Γερμανοί όχι μόνο δεν κατόρθωσαν να καταλάβουν τα οχυρά, αλλά υπέστησαν σοβαρές απώλειες και τις εσπερινές ώρες οι γερμανικές δυνάμεις μετέπεσαν σε κατάσταση άμυνας και με πολλές απώλειες για τον εχθρό.

Κατά τη 2η ημέρα 7 Απριλίου συνεχίστηκε η επίθεση των Γερμανών κατά των οχυρών, ενώ παράλληλα η Γερμανική Διοίκηση έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο παράκαμψης των οχυρών από την κοιλάδα του Στρούμνιτσα ποταμού. Το βράδυ της 7ης Απριλίου, η 2η Τεθωρακισμένη Γερμανική Μεραρχία έφθασε στα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα στην περιοχή της λίμνης Δοϊράνης.

Κατά την 3η ημέρα 8 Απριλίου, παρά την σφοδρή επιθετική προσπάθεια σε όλο το μέτωπο και ιδιαίτερα εναντίον των οχυρών Ρούπελ και Παλιουριώνες, τα οχυρά έμειναν ανέπαφα και οι απώλειες των Γερμανών ήταν πολλές. Τα τμήματα, που διείσδυσαν την προηγούμενη νύχτα από τις χαραδρώσεις του υψώματος Νικάκι συγκεντρώθηκαν στο χωριό Κλειδί και το απόγευμα ο διοικητής του τάγματος με τα υπόλοιπα των δύο λόχων, συγκεντρώθηκαν στο ύψωμα Τούμπα.

Κατά την 4η ημέρα 9 Απριλίου, οι βομβαρδισμοί και οι επιθέσεις επαναλήφθηκαν κυρίως εναντίον των οχυρών Ρούπελ και Παλιουριώνες. Στις 17:00, Γερμανοί κήρυκες, γνωρίζοντας ότι είχε υπογραφεί στη Θεσσαλονίκη η συνθηκολόγηση, ήρθαν στο Ρούπελ και ζήτησαν την παράδοση του οχυρού. Τελικά, η παράδοση του Ρούπελ έγινε την επομένη 10 Απριλίου, στις 06:00, αφού ο διοικητής έλαβε διαταγή κατάπαυσης του πυρός από το Γενικό Στρατηγείο.

Από την παράδοση των Οχυρών  στα γερμανικά στραυτεύματα

Ο Γερμανός συνταγματάρχης που παρέλαβε το οχυρό Ρούπελ, έδωσε συγχαρητήρια στον διοικητή και εξέφρασε τον θαυμασμό και την εκτίμησή του για την αντίσταση και τον ηρωισμό των Ελλήνων στρατιωτών. Κάποια πολυβολεία συνέχισαν να μάχονται παρά την συνθηκολόγηση που έγινε, όπως στο πολυβολείο Π8 με τον επικεφαλής Δημήτριο Ίτσιο, ο οποίος σκοτώθηκε όταν εξόρμησε από το πολυβολείο Π8.

Το Ρούπελ υπήρξε ο κυματοθραύστης των Γερμανών εισβολέων στην Ελλάδα, στις 6/4/1941. Οι υπερασπιστές του αντιστάθηκαν γενναία τρεις ολόκληρες μέρες στις σιδηρόφρακτες ναζιστικές ορδές και παραδόθηκαν, αφού προηγουμένως είχε καταληφθεί η Θεσσαλονίκη. Όταν οι Γερμανοί μπήκαν στο Ρούπελ, βρήκαν σε τοίχο γραμμένο με κιμωλία το μήνυμα: «Στις Θερμοπύλες  σκοτώθηκαν οι 300, εδώ θα πέσουν οι 80» (όσο ήταν Έλληνες που επάνδρωναν τον συγκεκριμένο τομέα). Ο Γερμανός συνταγματάρχης που παρέλαβε το οχυρό, έδωσε συγχαρητήρια στον διοικητή και εξέφρασε τον θαυμασμό και την εκτίμησή του για την αντίσταση και τον ηρωισμό των Ελλήνων στρατιωτών. Οι απώλειες της φρουράς του οχυρού Ρούπελ ανήλθαν σε 44 νεκρούς.

«Τα οχυρά δεν παραδίδονται. Καταλαμβάνονται», ήταντα ιστορικά λόγια του αντισυνταγματάρχη Δουράτσου βρίσκονται στην είσοδο της στοάς αποδίδοντας το μέγεθος του ηρωισμού των Ελλήνων στρατιωτών.

Βιβλιογραφία

1.  https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/22021/4/PapaioannouChristosMsc2018.pdf, σελ. 62
2. ↑ «Η ντροπή του εθνικού διχασμού». Μηχανή του Χρόνου. 29 Απριλίου 1941.
3. ↑ https://www.ilak.org/images/docs/proceedings_c/volume_2/05.pdf. σελ.665
4. ↑ Έκθεση πεπραγμένων του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας του Αντιστράτηγου Κων. Μπακοπούλου από 8/2/1941 μέχρι 10/4/1941. Κυκλοφορία: Περίοδος 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, Φ.629/Α/1. Αρχείο Γενικού Επιτελείου Στρατού/Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού.
5. ↑ Κώστας Μπέλσης (επιμ.). «Αυτοβιογραφικές σημειώσεις Κωνσταντίνου Δυναμίδη (1937-1950)». Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας (ΚΕΝΙ). Πάντειο Παν/μιο, 2016.
6. ↑ «Το Π8, ο λοχίας Ίτσιος, ο μύθος και η πραγματικότητα – WW2Wrecks.com»