Μουσειο…λόγος: «Από τη Νέα Υόρκη μέχρι την Ιαπωνία»
Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα
Μουσειολόγος - Επιμελήτρια Εκθέσεων
Διδακτορική Ερευνήτρια Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης
Η Καθαρά Δευτέρα είναι μια σημαντική ημέρα στο Ορθόδοξο Χριστιανισμό, που σηματοδοτεί την έναρξη της Μεγάλης Σαρακοστής, της περιόδου νηστείας πριν από το Πάσχα. Τα έθιμα της ημέρας αυτής διαφέρουν ανάλογα με την περιοχή, αλλά υπάρχουν κάποιες κοινές πρακτικές που παρατηρούνται σε πολλές κοινότητες. Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα είναι το Πέταγμα του Χαρταετού στην εξοχή! Οι άνθρωποι συναντώνται με φίλους και την οικογένεια για να απολαύσουν το φαγητό και τον ελεύθερο χρόνο πριν από την αρχή της νηστείας. Επίσης, ένα άλλο διαδεδομένο έθιμο είναι η προετοιμασία και κατανάλωση της "φασολάδας". Σε αρκετές περιοχές οι άνθρωποι συμμετέχουν σε παραδοσιακούς χορούς και παιχνίδια, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα χαράς και κοινωνικής ενότητας πριν από την έναρξη της αυστηρής περιόδου της Μεγάλης Σαρακοστής.
Σύμφωνα με την παράδοση, οι παλαιότερες πληροφορίες που υπάρχουν για την ύπαρξη του χαρταετού χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ. Τότε, ο μαθηματικός και αρχιμηχανικός Αρχύτας, που καταγόταν από τον Τάραντα της Νότιας Ιταλίας και ήταν φίλος του Πλάτωνα και οπαδός του Πυθαγόρα, φαίνεται να είναι ο εφευρέτης του χαρταετού. Η πρώτη γνωστή αναφορά στον χαρταετό χάνεται στα βάθη της ιστορίας, αρχίζοντας από τον 4ο αιώνα π.Χ. στην Κίνα. Ένας από τους πρώτους χαρταετούς είχε τη μορφή δράκου, ιερό σύμβολο για την κίνα και δημιουργήθηκε από τους φιλόσοφους Mozi και Luban. Στην αρχή της εμφάνισης των χαρταετών στην Κίνα, την Κορέα και την Ιαπωνία, οι χαρταετοί ήταν συνυφασμένη με την απομάκρυνση κακών πνευμάτων. Ακόμη και σήμερα, το πέταγμά τους πραγματοποιείται με ειδική τελετουργία.
Η ιστορία του χαρταετού απλώνεται πέρα από τα σύνορα της Κίνας, φτάνοντας σε διάφορες περιοχές της Ασίας και στην Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα. Η παλαιότερη πληροφορία ξεκινά από τον αρχαίο κόσμο της Ανατολής, πάνω από 2.400 χρόνια πριν. Αρχικά, οι χαρταετοί κατασκευάζονταν από ξύλο και χρησιμοποιούνταν σε διάφορες τελετές, με την ελπίδα ότι η υψηλή πτήση τους θα φέρει τύχη και ευτυχία.
Στην Ευρώπη, οι πρώτες γνωστές αναφορές για τον χαρταετό εμφανίζονται το 1450 στη Γερμανία και το 1606 στην Ισπανία. Έτσι, το έθιμο του χαρταετού διαδόθηκε γρήγορα και έγινε μέρος της παράδοσης και των εορταστικών εκδηλώσεων σε διάφορες κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Κατά τον 18ο -19ο αιώνα, είναι γνωστές οι αναφορές για πειραματισμούς με χαρταετούς, λέγεται μάλιστα ότι ο Sir George Cayley, κατά τη διάρκεια των ετών 1799-1809, άρχισε να πειραματίζεται με τους χαρταετούς με στόχο την κατασκευή μιας μηχανής που θα μπορούσε να μεταφέρει ανθρώπους στον αέρα. Το 1853, λοιπόν, κατάφερε να πετάξει το πρώτο ανεμοπλάνο, με τη δυνατότητα να σηκώσει το βάρος ενός ατόμου για σαράντα ολόκληρα δευτερόλεπτα.
Ο χαρταετός έφτασε στην Ελλάδα αρχικά μέσω των λιμανιών της Ανατολής. Έτσι, στα αστικά κέντρα, οι άνθρωποι μπορούσαν να αγοράσουν τα απαραίτητα υλικά, όπως σπάγκο και χρωματιστό χαρτί, για να κατασκευάσουν τους δικούς τους χαρταετούς. Σήμερα, η κατασκευή ενός χαρταετού είναι σχετικά εύκολη, καθώς υπάρχουν διαθέσιμα όλα τα απαραίτητα τεχνικά μέσα. Στην Ελλάδα, το πέταγμα του χαρταετού είναι μέρος των εθίμων της Καθαράς Δευτέρας! Σημαντικά στοιχεία για την επιτυχία ενός πετάγματος χαρταετού είναι ο τρόπος κατασκευής του, η κατάλληλη ισορροπία στα «ζύγια» στην καλούμπα και την ουρά, καθώς και το μέγεθος της ουράς. Ο σκελετός του χαρταετού κατασκευάζεται συνήθως από ελαφρύ ξύλο ή πλαστικό, ενώ το μέρος που παράγει αντίσταση στον αέρα κατασκευάζεται από πλαστικό φύλλο ή χαρτί.
Πόσα διαφορετικά σχέδια χαρταετών υπάρχουν σε όλο τον κόσμο;
Κι όμως είναι πολλά! Στα μουσεία χαρταετών που βρίσκονται από τη Νέα Υόρκη μέχρι την Ιαπωνία μπορούμε να μάθουμε για την τέχνη και την ιστορία τους! Ας δούμε μερικά, το Μουσείο Χαρταετών της Νέας Υόρκης (The Kite Museum of New York), το μουσείο βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και φιλοξενεί μια πλούσια συλλογή χαρταετών από διάφορες περιοχές του κόσμου. Παρουσιάζει εκθέσεις σχετικά με την ιστορία, την τέχνη και την τεχνολογία των χαρταετών. Το Μουσείο Χαρταετών Drachenwelt (Drachenwelt Kite Museum) βρίσκεται στη Γερμανία, στην πόλη Βέρντερ και προσφέρει μια εντυπωσιακή συλλογή από χαρταετούς από διάφορες εποχές και περιοχές του κόσμου. Στην Κίνα, το Μουσείο Χαρταετών Weifang (Weifang Kite Museum) είναι πασίγνωστο για την κατασκευή και την ιστορία των χαρταετών. Το μουσείο φιλοξενεί μια μεγάλη συλλογή από παραδοσιακούς και σύγχρονους χαρταετούς και αναδεικνύει την πλούσια κληρονομιά της περιοχής σε αυτό το θέμα. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το Μουσείο Χαρταετών της Ιαπωνίας (Japan Kite Museum), το οποίο βρίσκεται στο Τόκιο και παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα συλλογή από παραδοσιακούς και σύγχρονους ιαπωνικούς χαρταετούς. Το μουσείο διοργανώνει επίσης εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα σχετικά με την παράδοση και την τέχνη των χαρταετών στην Ιαπωνία.
