Μουσειο…λόγος «Μεταδεδομένα πολιτιστικής κληρονομιάς»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα

Μουσειολόγος
Σύμβουλος Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Στις 1 και 2 Δεκεμβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε ένα ιδιαίτερα σημαντικό διεθνές forum με τίτλο «Ο Ελληνικός Πολιτισμός στον Ψηφιακό Δημόσιο Χώρο και τη Europeana-Προκλήσεις – Προοπτικές». Η διοργάνωση του συνεδρίου ανήκει στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχόμενου (ΕΚΤ) και στον Δευτεροβάθμιο Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό «Δίκτυο ΠΕΡΡΑΙΒΙΑ», σε συνδιοργάνωση με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, την έδρα UNESCO του Τεχνολογικού Πανεπιστήμιου Κύπρου και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και Επιστημών.

Η εκδήλωση απευθυνόταν σε φορείς της κεντρικής κυβέρνησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε επιστήμονες και ερευνητές που ασχολούνται με οποιαδήποτε πτυχή της συντήρησης και ανάδειξης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, καθώς και σε επαγγελματίες του πολιτισμού από τον τομέα της πληροφορικής, της διαχείρισης που ενδιαφέρονται για τη ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και τις προδιαγραφές και τον τρόπο παρουσίασης των συλλογών στο SearchCulture.gr και την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Europeana.

Γιατί να ψηφιοποιήσουμε τις συλλογές μας;

Η ψηφιοποίηση των συλλογών ενός οργανισμού σε ένα ψηφιακό αποθετήριο προσφέρει την καλύτερη διαχείριση του υλικού ως προς τη συλλογή, καταγραφή, οργάνωση, προστασία, διάδοση εντός της Ελλάδας της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

 Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωση έχει αναπτύξει, για τον λόγο αυτό, το SearchCulture.gr, είναι ο Εθνικός Συσσωρευτής Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου. Σύμφωνα με τα στοιχεία στην ιστοσελίδα του ΕΚΤ, το SearchCulture.gr περιλαμβάνει σήμερα πάνω από 830.000 τεκμήρια (αρχεία, χάρτες, λαογραφικό υλικό, βιβλία, μνημεία, κλπ., από 78 φορείς από όλη την Ελλάδα, όπως η Διεύθυνση των Κινητών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, η Εθνική Πινακοθήκη, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος στα Χανιά, αρκετές εφορείες αρχαιοτήτων, τοπικές αναπτυξιακές εταιρίες, ακαδημαϊκές και δημόσιες βιβλιοθήκες, κ.ά. κλπ.

Παράλληλα, τo ΕΚΤ είναι και ο διαπιστευμένος Εθνικός Συσσωρευτής για το Ψηφιακό Πολιτιστικό Περιεχόμενο στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα Europeana, στην οποία έχει διαθέσει περισσότερα από 580.000 τεκμήρια.

Η παρουσίαση των συλλογών στο SearchCulture.gr συμβάλλει στη δημιουργία ενός ενιαίου Ψηφιακού Δημόσιου Χώρου για τον Πολιτισμό που «ενώνει» κατά κάποιο τρόπο τους πολιτιστικούς φορείς και τα ψηφιακά τους αποθετήρια. Ο στόχος είναι η «ανοικτή» πρόσβαση στην εκπαιδευτική, ερευνητική κοινότητα, καθώς και σε κάθε ενδιαφερόμενο, το σύνολο του ψηφιακού υλικού πολιτιστικής κληρονομιάς, ενισχύοντας τον εκπαιδευτικό ρόλο των πολιτιστικών οργανισμών.

Από το 2021, η Ευρωπαϊκή Ένωση καλεί τα Κράτη- Μέλη να επιταχύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους  και να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες για να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων στον Πολιτισμό. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι η υποχρέωση ένταξης των παραγόμενων ψηφιακών συλλογών στο SearchCulture.gr και, μέσω αυτού και στη Europeana, εντάσσεται  πλέον ως υποχρέωση στις νέες προσκλήσεις χρηματοδότησης έργων ψηφιοποίησης του πολιτιστικού αποθέματος στη χώρα μας.

Σε αυτό το πλαίσιο διοργανώθηκε το Forum, για να παρουσιαστεί η έως τώρα συμμετοχή της χώρας μας στη Europeana και να «διερευνηθούν περαιτέρω οι προοπτικές και οι προκλήσεις που εγείρονται από τον ψηφιακό μετασχηματισμό του πολιτιστικού τομέα, όπως η βιωσιμότητα των χρηματοδοτούμενων υποδομών και η κατάρτιση των στελεχών των φορέων πολιτισμού ως προς τις ψηφιακές τους δεξιότητες». Παράλληλα, αναδείχθηκαν οι σχέσεις του ψηφιακού πολιτισμού με καίριους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η έρευνα, ο τουρισμός και η πολιτιστική διπλωματία.

Τη δεύτερη μέρα του Forum, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν στη πράξη την ένταξη νέων συλλογών από τους υπεύθυνους της πλατφόρμας στο SearchCulture.gr και τη Europeana.

Το επιστημονικό προσωπικό του ΕΚΤ που έχει επιμεληθεί τη ψηφιακή εφαρμογή, πραγματοποιεί «σημασιολογικούς» εμπλουτισμούς, οι οποίες αναδεικνύουν τις νοηματικές διασυνδέσεις των διαφορετικών συλλογών σε διάφορους πολιτιστικούς φορείς με αποτέλεσμα να καθίσταται εφικτή η πρόσβαση μέσω πολλαπλών επιλογών/ φίλτρων που ορίζει ο χρήστης.

Σύμφωνα με τον οδηγό του ΕΚΤ με τίτλο «Καλές πρακτικές και προδιαγραφές διαλειτουργικότητας και ποιότητας για τη διαδικτυακή διάθεση ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου», που βρίσκεται στην ιστοσελίδα του οργανισμού, ο οδηγός αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τις μελέτες που έχουν εκπονηθεί και παρουσιάζει τα πλέον σύγχρονα πρότυπα και τις διεθνείς καλές πρακτικές ψηφιοποίησης, όπως 3D αναπαραστάσεις μνημείων, αρχαιολογικών  χώρων, εκθεμάτων, σαρώσεις και 360O φωτογραφήσεις.

Επίσης, παρουσιάζονται οι εργασίες για την ένταξη του περιεχομένου στην εθνική υποδομή συσσώρευσης SearchCulture.gr και περαιτέρω στη Europeana. Το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας οδηγείται στην επιτακτική ανάγκη διατήρησης της ψηφιακής πληροφορίας, με σκοπό την ασφαλή αποθήκευση και τη συντήρηση των αρχείων και των μεταδομένων.

Τα αρχεία μπορούν μέσω της ψηφιοποίησης να είναι προσβάσιμα στο μέλλον από τις επόμενες γενιές ανεξάρτητα από τις τεχνολογικές αλλαγές και καταστροφές που μπορούν να πλήξουν την ανθρωπότητα.