Μουσειο…λόγος «Πώς τα Μουσεία έμαθαν να αγαπούν τους επισκέπτες τους;»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα,

Μουσειολόγος - Σύμβουλος Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Ο τίτλος που επιλέξαμε για το σημερινό μας άρθρο, είναι ο τίτλος ενός από τα βασικότερα μαθήματα που παραδίδονται στο πρόγραμμα Μουσειακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

Ένα από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια του κόσμου «ασχολείται» με τόσο ζήλο με τις ανάγκες και τις επιθυμίες των επισκεπτών στα μουσεία. Γιατί; Μα είναι τόσο σημαντικό μάθημα;

Σε προηγούμενο άρθρο, αναφερθήκαμε για την επίσκεψη μας σε ένα μουσείο και τους τρόπους που μπορούμε να συμβάλουμε εμείς στη λειτουργία του. Όμως, πώς τα μουσεία αγαπούν τους επισκέπτες τους;

Τα σύγχρονα μουσεία εστιάζουν στην προσέλκυση και διατήρηση διαφορετικού κοινού μέσω του σχεδιασμού νέων προγραμμάτων, της προώθησης και ουσιαστικής επικοινωνίας τους με την κοινότητα στο χώρο του μουσείου, αλλά και στη συμμετοχή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Όταν το κοινό «επικοινωνεί» με το μουσείο δείχνει την αφοσίωση του, μια νέα προσέγγιση για την εξέταση και την εστίαση στον τρόπο που αλληλεπιδρούν το κοινό με τα μουσεία. Με άλλα λόγια, είναι μια νέα μορφή εκκίνησης, προσθέτοντας νέες προοπτικές και διασυνδέσεις διαφορετικών τομέων για την κάλυψη των αναγκών του κοινού. Λειτουργεί για να δημιουργήσει μια σειρά θετικών εμπειριών για το κοινό κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους, και ό,τι συνοδεύει αυτήν την ανάμνηση, σε αυτό συμπεριλαμβάνονται και οι εμπειρίες πριν και μετά την επίσκεψη.

Για κάποια μουσεία στις ΗΠΑ, σύμφωνα με έρευνες, η «αφοσίωση» είναι μια ενεργή διαδικασία, όχι στατική. Αυτό σημαίνει ότι το μουσείο προσπαθεί  πάντα να βελτιώσει τις υπηρεσίες του και να μάθει από τα αποτελέσματα των έργων του, έτσι ώστε το μουσείο να εξελιχθεί, να γίνει ελκυστικό.

Τα περισσότερα μουσεία, δοκιμάζουν εδώ και χρόνια να εμπνεύσουν τους επισκέπτες τους μέσω της διερευνητικής η ανακαλυπτικής μεθόδου. Οι επισκέπτες ανακαλύπτουν τις απαντήσεις μόνοι τους και έχουν την ελευθερία να ρωτήσουν και να μάθουν τα πάντα.  Με αυτόν τον τρόπο γίνεται αντιληπτό ότι ο ρόλος του μουσείου διευρύνεται και αποκτά «νέους ρόλους». 

Το σύγχρονο μουσείο βρίσκεται στην υπηρεσία των πολιτών! Και μπορεί να μετατραπεί σε σχολική τάξη, να γίνει χώρος συνάντησης συλλόγων, ομάδων, φίλων και οικογενειών. Το μουσείο είναι ένα μέρος για να «ζει» η κοινότητα, όπου η τέχνη, η μάθηση και η συμμετοχή είναι τα βασικά του στοιχεία.

Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν μουσεία και πολιτιστικοί οργανισμοί, οι οποίοι έχουν αναπτύξει καλές πρακτικές για τη συμμετοχή του κοινού τους. Έτσι, πολιτιστικοί οργανισμοί που δεν το έχουν αναπτύξει αρκετά ή ίσως καθόλου θα πρέπει να μελετήσουν για να διαπιστώσουν τι θα λειτουργήσει και τι όχι στη δική τους περίπτωση. Καθώς οι επισκέπτες εξελίσσονται, έτσι πρέπει να εξελίσσονται και τα μουσεία. Ο τρόπος που θα επιλέξουν θα πρέπει να προσαρμόζεται για να ανταποκρίνεται στις συγκεκριμένες ανάγκες του κοινού.

Μερικά από τα στοιχεία που πρέπει να αλλάξουν είναι τα παραδοσιακά μοντέλα οργάνωσης και να αντικατασταθούν με νέα που λειτουργούν προς όφελος  του πολιτισμού και του κοινού, σύμφωνα με συγκεκριμένους  στόχους. Για να επιτευχθούν οι νέοι στόχοι, είναι απαραίτητη η αξιολόγηση, τόσο στις αποτυχημένες, όσο και στις επιτυχημένες δράσεις.

Επίσης, η αλλαγή στη διαχείριση μπορεί να περιλαμβάνει εκπαίδευση προσωπικού,  συμμετοχή σε δημόσια προγράμματα, ανάπτυξη της επικοινωνίας και του μάρκετινγκ, καθώς και υπηρεσίες επισκεπτών (προνόμια μελών, εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, πολυμεσικές εφαρμογές, εικονική πραγματικότητα VR, επαυξημένη πραγματικότητα AR , τρισδιάστατη απεικόνιση 3D  κ.ά). Πώς μπορεί το μουσείο να σχεδιάσει καλύτερα για το κοινό του τις δράσεις του; Μέσω της συνεργασίας με τους επισκέπτες και της καταγραφής των πραγματικών αναγκών τους. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι όλες αυτές οι λειτουργίες του Μουσείου μπορούν να συνδυαστούν και να οργανωθούν διεπιστημονικά  και να συνεργαστούν όλα τα τμήματα του μουσείου.

Ποιο μουσείο δεν έχει αλλάξει; Δεν έχει μεταμορφωθεί;

Και όμως είναι πολλά ακόμα μουσεία που δεν έχουν αλλάξει!

Κάποια μουσεία, όμως, έχουν καλωσορίσει αυτές τις αλλαγές, τις αγκάλιασαν και έχουν κάνει πράγματα που δεν είχαν σχεδιάσει. Ωστόσο, εξακολουθεί για κάποιους - επαγγελματίες του πολιτισμού και κοινό- να είναι ένας ψίθυρος και όλα αυτά να αποτελούν μια αίσθηση έκπληξης και σύγχυσης.

Το σύγχρονο μουσείο είναι ένα μουσείο που εξελίσσεται διαρκώς, αλλάζει για να ανταποκριθεί σε νέες απαιτήσεις και στις απρόβλεπτες προκλήσεις. Το ερώτημα είναι αν αλλάξουν τα μουσεία στο σύνολό τους, θα μπορέσουμε εμείς στην κοινότητα των μουσείων να αλλάξουμε αρκετά γρήγορα για το κοινό μας;

Ή, θα αποτύχουμε να εκπληρώσουμε τις σύγχρονες ανάγκες όταν αναγκαστούμε από το Α να φτάσουμε στο Ω;