Κουρέτας: Ολιστική προσπάθεια για την αντιπλημμυρική θωράκιση της Θεσσαλίας – Διαφοροποίηση της Περιφέρειας για την Κάρλα
Με τους εκπροσώπους της Ολλανδικής Εταιρείας HVA που εργάστηκαν για την εκπόνηση σχεδίου που αφορά στην αντιπλημμυρική θωράκιση της Θεσσαλίας συναντήθηκε το πρωί της Τρίτης ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας, ενώ με την ολοκλήρωση της συνάντησης παραχώρησε σχετική συνέντευξη τύπου, στο Διοικητήριο της Θεοφράστου, όπου και παρουσίασε τις προτάσεις της Περιφέρειας για το ίδιο ζήτημα.
Παρουσιάζοντας τις προτάσεις της περιφέρειας Θεσσαλίας για την αντιπλημμυρική θωράκιση της περιοχής έναντι μελλοντικών κινδύνων, αλλά και τον εξορθολογισμό της διαχείρισης του νερού, ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας, αναφέρθηκε διεξοδικά στα ζητήματα της Θεσσαλίας, τον τρόπο διαχείρισης τους και τις ενέργειες που προτείνει η Περιφέρεια στην κυβέρνηση, σε συνδυασμό με την πρόταση που έχει ήδη καταθέσει η Ολλανδική Εταιρεία HVA.
Ο κ. Κουρέτας τόνισε ότι υπάρχουν αρκετά σημεία συμφωνίας ανάμεσα στις προτάσεις των δύο πλευρών, ξεχώρισε ωστόσο ως θέμα διαφωνίας το ζήτημα της κατασκευής σήραγγας από την Κάρλα προς το Αιγαίο (περιοχή Καμάρι) τονίζοντας πέραν του ζητήματος της μόνιμης θωράκισης της Θεσσαλίας και την οικολογική διάσταση του προτεινόμενου έργου, σημειώνοντας πως σε κάθε περίπτωση είναι περιβαλλοντικά πιο σωστό να μεταφέρονται τα νερά σε μια ανοιχτή θάλασσα όπως το Αιγαίο, αντί για τον Παγασητικό.
Ο κ. Κουρέτας αναφέρθηκε σε ένα σχέδιο 500 σελίδων, σε μια προσπάθεια διαχείρισης των υδάτων και αντιπλημμυρικής θωράκισης της Θεσσαλίας, με έμφαση στις υποδομές αλλά και τις συνέργειες, σημειώνοντας τις συγκλίσεις με τους Ολλανδούς επιστήμονες, αλλά και τη διαφοροποίηση της Περιφέρειας όσον αφορά στην Κάρλα.
Ειδικότερα, απαντώντας σε σχετική ερώτηση της LarissaPress ο κ. Κουρέτας τόνισε πως στο σχέδιο της Περιφέρειας υπάρχει πλάνο για την Κάρλα, με κοστολογημένη μελέτη ύψους 250 εκ. ευρώ, που περιλαμβάνει διάνοιξη σήραγγας για την εκροή των υδάτων στο Αιγαίο.
«Θα προσπαθήσουμε να πείσουμε ο ένας τον άλλο. Δουλεύουμε σε πνεύμα συνεργασίας, με συνέργειες για την εξεύρεση λύσεων, ενώ οι τελικές αποφάσεις θα παρθούν από την κυβέρνηση», ήταν η απάντηση Κουρέτα, ο οποίος στάθηκε ιδιαιτέρως και στις συγκλίσεις που καταγράφονται όσον αφορά στην ολοκλήρωση του φράγματος της Συκιάς, για τη μεταφορά 200 εκ. κυβικών νερού.
Σημειώνεται πως το σχέδιο που εκπονήθηκε από την Περιφέρεια Θεσσαλίας κοστολογείται στα 2 δις ευρώ, ενώ εκείνο των Ολλανδών καταγράφει διπλάσιο κόστος, με τον Περιφερειάρχη να εκτιμά πως αυτό αποδίδεται στη δημιουργία πλέον των 100 φραγμάτων, κυρίως στα ορεινά της Θεσσαλίας, με τις δύο πλευρές να συγκλίνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό ως προς τις προτεινόμενες λύσεις.
Πιο αναλυτικά, στο πλαίσιο της συνέντευξης τύπου παρουσιάστηκαν οι προτάσεις της Περιφέρειας ως εξής:
Η Θεσσαλία αποτελεί τη μεγαλύτερη πεδιάδα της χώρας και το κέντρο της Ελληνικής αγροτικής παραγωγής. Παρά ταύτα η Θεσσαλική γεωργία απειλείται άμεσα από το συνεχιζόμενο κίνδυνο πλημμυρών και καταστροφής του 50% των καλλιεργειών στα πλέον γόνιμα πεδινά και αρδευόμενα εδάφη, καθώς και από τη δραματική μείωση διαθεσιμότητας του αρδευτικού νερού λόγω υποβάθμισης των υδροφορέων κυρίως στην
ανατολική Θεσσαλική πεδιάδα (πεδιάδα Λάρισας) και την εγκατάλειψη των αρδευόμενων καλλιεργειών.
Αντιπλημμυρική προστασία και Μεσοπρόθεσμη διαχείριση υδάτινων πόρων – Εκτιμώμενο κόστος 535 εκατ. €
Αποτιμώντας τις συνέπειες των τελευταίων καταστροφικών πλημμυρών σε βραχυ- και μέσο χρόνο, απορρέει σαφώς η ανάγκη για γενναίες πολιτικές προσαρμογές και εκτέλεση έργων με μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Πιο συγκεκριμένα προβλέπεται:
•Η αναβάθμιση του συστήματος των αντιπλημμυρικών αναχωμάτων.
•Ο επανασχεδιασμός των γεφυρών και των ραμπών τους και για να δοθεί ο απαιτούμενος χώρος στον Πηνειό ποταμό, δεδομένου ότι το υπάρχον δίκτυο αποχέτευσης, ποταμών και χειμάρρων δεν μπορεί να απορροφά τις κατακρημνίσεις από καταιγίδες όπως ο Daniel.
•Η εκβάθυνση της κοίτης του Πηνειού και των παραποτάμων αυτού, όπως και ο πλήρης καθαρισμός του πεδίου πλημμυρών από καλλιέργειες (ιδίως πολυετείς) καθώς και κάθε λογής εφαρμογή που ανθίσταται ή εμποδίζει την απρόσκοπτη ροή του νερού προς τα κατάντη.
•Η δημιουργία περιοχών συγκράτησης του πλεονάζοντος νερού είτε μετακινώντας αναχώματα σε μεγαλύτερες αποστάσεις από τα ποτάμια και τους χειμάρρους είτε με την κατασκευή δευτερευόντων, υψηλότερων αναχωμάτων σε συγκεκριμένες αποστάσεις, με πύλες στα πρώτα (χαμηλότερα) αναχώματα για ελεγχόμενη πλημμύριση και αποστράγγιση της περιοχής ανάμεσα στα δύο αναχώματα.
•Ο καθορισμός συγκεκριμένων περιοχών για προσωρινή ελεγχόμενη πλημμύριση, ενώ θα προσδιοριστεί το πώς τα φράγματα μπορούν να βοηθήσουν στην εξασθένιση πλημμυρών τέτοιου μεγέθους.
Η (νέα) λίμνη Κάρλα ως ταμιευτήρας για άρδευση και εκτόνωση πλημμύρας – Εκτιμώμενο κόστος με συνοδά έργα ύψους 250 εκ. €
Η Λίμνη Κάρλα πλημμύρισε με εκατοντάδες εκατομμύρια κ.μ. μέτρα νερού από το σπάσιμο των αναχωμάτων κοντά στη Γυρτώνη. Περί το 85-90% των πλημμυρισμένων εδαφών θα μπορέσουν να καταστούν ικανά προς καλλιέργεια 1,5-2 έτη μετά την πλημμύρα λόγω της αργού ρυθμού εκροής του νερού από την υφιστάμενη σήραγγα προς τον Παγασητικό. Δεδομένου του κινδύνου επανάληψης φαινομένων σαν τον Daniel στο εγγύς μέλλον ή μεσοπρόθεσμα, οι γεωργοί της περιοχής χρειάζονται μια ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ για να παραμείνουν στην περιοχή τους και να αποφευχθεί γενικευμένη μετανάστευση.
Η προτεινόμενη λύση είναι η διάνοιξη σήραγγας ικανής διατομής από το ΒΑ τμήμα της Κάρλας για την εκροή των υδάτων στο Αιγαίο πλησίον της περιοχής του Καμαρίου, ή σε θέση που θα υποδειχθεί κατόπιν μελέτης. Η σήραγγα θα έχει ικανή διατομή για την παροχέτευση μεγάλων όγκων νερού σε μικρό χρονικό διάστημα και μήκους περί τα 10,4 χλμ. Το κόστος ενός τέτοιου έργου δεν θα είναι απαγορευτικό ενώ ο χρόνος αποπεράτωσης δεν θα ξεπεράσει τα 2-3 έτη. Το ανωτέρω έργο συμφωνεί απόλυτα και θα αποσυμπιέσει περί το 30% των πλεοναζόντων υδάτων του Πηνειού συγκροτημένα προς την «νέα» λίμνη Κάρλα και από εκεί στο Αιγαίο.
Η Νέα λίμνη (ταμιευτήρας) Κάρλα θα έχει έκταση περί τα 55-60.000 στρ. και θα χρησιμοποιείται κάθε χρόνο για την άρδευση περί τα 230.000 στρ. με νερό που θα έρχεται από τον Πηνειό μέσω τάφρου που θα κατασκευαστεί (ολοκληρωθεί η υπάρχουσα κατασκευή) για το σκοπό αυτό. Προφανώς σε περιπτώσεις έντονων καιρικών φαινομένων, θα υπάρχει άμεση εκροή των πλεοναζόντων υδάτων προς το Αιγαίο με μηδενικό κίνδυνο πλημμύρας. Το σημαντικό έργο της δημιουργίας της «νέας Λίμνης Κάρλας» ως ταμιευτήρα παροχής αρδευτικού νερού αλλά συγχρόνως και ως σημαντικό αντιπλημμυρικό έργο εκτόνωσης και παροχέτευσης πλημμυρικών υδάτων του Πηνειού προς το Αιγαίο ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες της περιοχής και δίνει σημαντική προοπτική για την παραμονή του τοπικού πληθυσμού στην περιοχή τους.
Αντιμετώπιση υδατικού προβλήματος Θεσσαλίας (Εκτιμώμενο κόστος 1.050 εκ. €)
Οι διαθέσιμοι και χρησιμοποιούμενοι (μέχρι σήμερα) υδατικοί πόροι στο υδατικό διαμέρισμα Θεσσαλίας είναι τα υπόγεια νερά (το 70% των αρδευόμενων εκτάσεων εξυπηρετείται από 33.000 γεωτρήσεις) και τα επιφανειακά νερά (ποταμοί, πηγές και νερά που ταμιεύονται κάθε χρόνο σε φράγματα – ταμιευτήρες και λιμνοδεξαμενές και εξυπηρετούν το υπόλοιπο 30% των εκτάσεων). Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΔΛΑΠ (2023), το υδατικό ισοζύγιο της Θεσσαλίας είναι ελλειμματικό κατά 465 εκατομμύρια κ.μ νερού το χρόνο, που διαχρονικά έχει δημιουργήσει ένα σωρευτικό έλλειμα περί τα 3 δις. κ.μ.
Η αντιμετώπιση του υδατικού προβλήματος θα γίνει σε 3 συνιστώσες:
1.Περιορισμό της κατασπατάλησης νερού (Εκτιμώμενο κόστος 300 εκατ. €)
Εκτιμάται ο περιορισμός της σπατάλης νερού και του περιορισμού του ετήσιου ελλείματος κατά τουλάχιστον 200 εκ. κ.μ. νερού με: α) την αντικατάσταση ανοικτών με κλειστούς αγωγούς μεταφοράς νερού, β) με καθολική επέκταση της στάγδην άρδευσης, και γ) με εφαρμογή ορθών γεωργικών πρακτικών.
2.Αποπεράτωση έργων ταμίευσης – μικρά φράγματα (Εκτιμώμενο κόστος 50 εκ. €):
Τα υφιστάμενα έργα ταμίευσης (φράγματα, πεδινοί ταμιευτήρες κλπ.) είναι το έργο Ν. Πλαστήρα, το Φράγμα Σμοκόβου, το Θυρόφραγμα (ρουφράκτης) στη Γυρτώνη (έργο κομβικής σημασίας), μέσω του οποίου προβλέπεται να γίνεται η μεταφορά υδάτων από τον Πηνειό προς την περιοχή της Κάρλας, όπου και ολοκληρώθηκε ήδη (από το 2018) ο Ταμιευτήρας Κάρλας με την επανασύσταση του λιμναίου τμήματος της Κάρλας. Άλλα έργα ταμίευσης επιφανειακών νερών στη Θεσσαλία (λεκάνη Πηνειού και Αλμυρού – Πηλίου) με τα οποία προβλέπεται να μειωθεί το υδατικό έλλειμα κατά μερικά εκατ. κ.μ. είναι:
Α) τα μεσαία ή μικρά φράγματα Παναγιώτικου και Μαυροματίου (Σούρπης) Μαγνησίας (που ήδη λειτουργούν), του Λογγά και του Ληθαίου Τρικάλων (που κατασκευάζεται και ήδη ολοκληρώνεται), του Αγιονερίου Ελασσόνας (που σταμάτησε από το 2006), Λιβαδιού, Ελευθεροχωρίου και δεκάδες μικρότερων φραγμάτων (με ταμίευση μέχρι 500 χιλ. κ. μ. νερού) κυρίως στην περιοχή Ελασσόνας.
Β) οι ταμιεύσεις νερού σε 18 πεδινούς ταμιευτήρες, από τους οποίους οι 15 για την εξυπηρέτηση των αρδευτών του ΤΟΕΒ Πηνειού κ.α, ενώ υπάρχουν σε εξέλιξη παρόμοια έργα, όπως η Λιμνοδεξαμενή Ξεριά Αλμυρού και άλλων μικρών λιμνοδεξαμενών σε ημιορεινά.
3. Έργα προβλεπόμενα στο ΣΔΛΑΠ (Εκτιμώμενο κόστος 500 εκ. €)
Α) Δρομολογημένα έργα (Συκιά – Μουζάκι): Πρόκειται για έργα που άρχισαν πριν αρκετά χρόνια, υλοποιούνται με βραδείς ρυθμούς ή/και είναι στάσιμα (για διάφορους λόγους), άλλα που θα συμβάλλουν στη μείωση του υδατικού ελλείμματος κατά σημαντικό ποσοστό (Εκτιμώμενο κόστος 250 εκ. €).
Β) Πρόσθετα περιφερειακά έργα: Πρόκειται για έργα καθόλα χρήσιμα, που όμως χαρακτηρίζονται από χαμηλό ή και μηδενικό βαθμό ωριμότητας (από πλευράς μελετών), με άγνωστο ή/και πλασματικό προϋπολογισμό και άγνωστο χρόνο υλοποίησης αν δεν αλλάξει ριζικά το θεσμικό πλαίσιο υλοποίησής τους. Μεταξύ αυτών το Φράγμα Ενιπέα Φαρσάλων ή Παλιοδερλί (50 hm3) που εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης (ΣΔΙΤ) και έχει πιθανότητες να κατασκευασθεί μέχρι το 2027 (Εκτιμώμενο κόστος 250 εκ. €).
4.Έργα ορεινής υδρονομίας (Εκτιμώμενο κόστος 500 εκ. €)
Σημαντικό θέμα αφορά στα έργα ορεινής υδρονομίας που θεωρούνται πολύ σημαντικά για να αυξηθεί η κατείσδυση νερού στο έδαφος και ο εμπλουτισμός των υπογείων υδροφορέων. Θα πρέπει να μελετηθεί η κατασκευή μικρών φραγμάτων ανάσχεσης ροής (check dams) με πολλαπλές λειτουργίες—έλεγχο διάβρωσης, εμπλουτισμό υπογείων, ενίσχυση βιοποικιλότητας κ.α. Σημαντικό μέρος, όμως, καλλιεργειών αναπτύσσονται στους ορεινούς όγκους, με μικρότερους, βεβαίως κλήρους, και ως εκ τούτου με την αδιάλειπτη παρουσία του αγροτικού πληθυσμού στο χωράφι τους, αυτό δημιουργεί μια αλληλεξάρτηση καλλιεργητών και γης επωφελή για τις ίδιες καλλιέργειες και την ποιότητα των προϊόντων αλλά και του φυσικού περιβάλλοντος. Θα πρέπει να δοθούν κίνητρα στους ανθρώπους των βουνών της Θεσσαλίας, να αναζητηθούν καινοτόμες καλλιέργειες, με έμφαση σε δεντροκαλλιέργειες, αμπελοκαλλιέργειες (με ανασύσταση των γηγενών ποικιλιών) και τη μελισσοκομία. Η εγκατάλειψη των ορεινών όγκων από τους κατοίκους τους είναι η άλλη επώδυνη όψη του νομίσματος που λέγεται ερημοποίηση, κάτι που είναι απευκταίο και για την πεδινή Θεσσαλία. Ένας ακόμη τρόπος συγκράτησης των ορεινών πληθυσμών στον τόπο τους είναι και τα έργα ορεινής υδρονομίας αλλά και η αειφορική διαχείριση των δασών και της βιοποικιλότητας των ορεινών οικοσυστημάτων.
5.Υφιστάμενα συλλογικά έργα που έχουν προβλήματα εξαιτίας των πλημμυρών και χρειάζονται αποκατάσταση (Εκτιμώμενο κόστος 200 εκ. )
«Ένα σημαντικό πρόβλημα μετά και τις πρόσφατες καταστροφικές πλημμύρες είναι αυτό της αποκατάστασης κατεστραμμένων ή προβληματικών εγγειοβελτιωτικών υποδομών (αγροτικοί δρόμοι, στραγγιστικά δίκτυα – τάφροι), έργα ταμίευσης και αρδευτικά δίκτυα, τα οποία εξυπηρετούν χιλιάδες αρδευόμενα στρέμματα κυρίως οργανωμένων συλλογικών φορέων διαχείρισης (ΤΟΕΒ, κ.α). Παρότι δεν είναι ακόμη γνωστά όλα τα στοιχεία, γιατί υπάρχουν υποδομές που βρίσκονται ακόμη μέσα στο νερό (κυρίως στην περιοχή της Κάρλας), εκτιμάται παραδείγματος χάρη ότι απαιτούνται τουλάχιστον 100 εκατομμύρια ευρώ για 4 ΤΟΕΒ της Καρδίτσας, τον ΤΟΕΒ Πηνειού, Ενιπέα κλπ.», αναφέρθηκε χαρακτηριστικά.
Τέλος ο κ. Κουρέτας δεν παρέλειψε να αναφερθεί για μια ακόμη φορά στην καλλιέργεια του βαμβακιού, επιμένοντας πως πρόκειται για καλλιέργεια που δίνει τεράστια προστιθέμενη αξία τη Θεσσαλία.
«Θα πρέπει να κλείσει το υδατικό έλλειμα ώστε το βαμβάκι να συνεχίσει να καλλιεργείται καθώς αποτελεί τεράστια πηγή πλούτου και εσόδου, σε συνδυασμό πάντα με τη μεταποίηση», κατέληξε ο Δημήτρης Κουρέτας.
