«ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ: 50 Χρόνια Μετά»: Ένας συνεχής αγώνας για την ποιότητα της Δημοκρατίας

Στο πλαίσιο του συνεδρίου με θέμα «ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ: 50 Χρόνια Μετά», το οποίο συνδιοργανώνουν η «Καθημερινή», το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), το Οικονομικό Φόρουμ Δελφών και το Ελληνικό Παρατηρητήριο του London School of Economics από τις 29 Φεβρουαρίου έως τις 2 Μαρτίου στην Εθνική Πινακοθήκη, ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος συζήτησε με τον Δημοσιογράφο της «Καθημερινής» Νότη Παπαδόπουλο, για τη σημασία των θεσμών, για τη σχέση του με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, αλλά και για τις δύσκολες αποφάσεις που κλήθηκε να πάρει στη διάρκεια της πορείας του.

  Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν, ο κ. Παυλόπουλος επισήμανε ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δημιούργησε ένα Σύνταγμα σύγχρονο από την αρχή, το οποίο ψηφίστηκε στις 7 Ιουνίου του 1975. «Σε λιγότερο από έναν χρόνο ο Καραμανλής αποκατέστησε τη Δημοκρατία, με τη σύμπραξη πολλών βέβαια. Το Σύνταγμα αυτό είναι το μακροβιότερο στη συνταγματική μας ιστορία. Δεν χρειάζεται αλλαγή εκ βάθρων. Είναι ένας δείκτης πορείας για το μέλλον του τόπου». Αναφέρθηκε, επίσης, στον ρόλο που έπαιξε ο Καραμανλής στην ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, εκτιμώντας ότι αυτή ήταν «η μεγάλη του απόφαση». «Μόνο το ΚΚΕ Εσωτερικού τον στήριζε. Όλοι οι άλλοι ήταν απέναντι, με πρώτο και προεξάρχοντα τον Ανδρέα Παπανδρέου», υπενθύμισε. Όσο για τη νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981 ανέφερε ότι, αν και αναμενόμενη, έφερε μια μεγάλη ανατροπή στην πολιτική σκηνή. «Τότε έκλεισαν οι τελευταίες πληγές του εμφυλίου πολέμου».

  Αναφέρθηκε, επίσης, σε μια σειρά από κρίσιμες στιγμές για την ιστορία του τόπου, όπως τις έζησε από τους διαδοχικούς πολιτικούς και θεσμικούς του ρόλους, όπως η νύχτα της δολοφονίας Γρηγορόπουλου, αλλά και το δημοψήφισμα του 2015. Απαντώντας δε στην ερώτηση του Νότη Παπαδόπουλου «ποιο είναι το διακύβευμα της Δημοκρατίας σήμερα;» υπογράμμισε ότι είναι «ο άνθρωπος, οι ελευθερίες και το Σύνταγμα». «Η μεταπολίτευση δεν είναι απλώς μια μετάβαση στη Δημοκρατία, γιατί η Δημοκρατία είναι κάτι εύθραυστο. Πολλές φορές υπονομεύεται εκ των έσω. Πρέπει να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και να αγωνιστούμε για την ποιότητα της Δημοκρατίας», κατέληξε.

  Τον κ. Παυλόπουλο διαδέχθηκε στη σκηνή του συνεδρίου ο πρώην Πρωθυπουργός και πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Παναγιώτης Πικραμμένος, για μια συζήτηση με τον Αθανάσιο Έλλις, Διευθυντή της αγγλόφωνης έκδοσης της εφημερίδας «Καθημερινή». Στη διάρκειά της μίλησε, μεταξύ άλλων, για τη δύσκολη περίοδο του 2012, όταν η Ελλάδα βρέθηκε πολύ κοντά στη χρεοκοπία. «Περάσαμε "σύρριζα”», ανέφερε χαρακτηριστικά, εξηγώντας πως δεν μπορούσε να αφήσει τη χώρα να χρεοκοπήσει. «Η ιστορία της Μεταπολίτευσης δεν είναι μία ευθεία γραμμή», παρατήρησε. «Έχουμε και περιόδους που κάνουμε πίσω. Σίγουρα όμως είναι μία γραμμή προς την πρόοδο του ελληνικού κράτους».

  Τον κύκλο των συζητήσεων γύρω από τη δικαιοσύνη και τους θεσμούς έκλεισε το πάνελ στο οποίο συμμετείχαν ο Υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης, ο πρώην Υπουργός Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης Κώστας Σκανδαλίδης και ο πρώην Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Νίκος Βούτσης, τους οποίους πλαισίωσαν με τις ερωτήσεις τους ο Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ Νικηφόρος Διαμαντούρος και η Καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Καλλιόπη Σπανού, υπό τον συντονισμό του Δημοσιογράφου του ΣΚΑΪ Παύλου Τσίμα.

  Ο κ. Τσίμας, προλογίζοντας τη συζήτηση, υπενθύμισε ότι «η Μεταπολίτευση ξεκίνησε πριν από 50 χρόνια με μια μεγάλη αλλά σχετικά απλή θεσμική φιλοδοξία: να εγκατασταθεί μία Δημοκρατία η οποία να έχει απαλλαγεί από τα «κουσούρια» της προηγούμενης εποχής, αυτής που ο Ηλίας Νικολακόπουλος είχε αποκαλέσει περίοδο της καχεκτικής Δημοκρατίας. Ένα δημοκρατικό καθεστώς απαλλαγμένο από κηδεμόνες, όπου η εναλλαγή στην εξουσία γίνεται ομαλά, ο κοινοβουλευτισμός είναι πλήρης και η λαϊκή κυριαρχία αδιατάρακτη. Με τα χρόνια προστέθηκαν και άλλες θεσμικές φιλοδοξίες στην ελληνική Δημοκρατία».

  Ο κ. Διαμαντούρος επισήμανε ότι η έννοια της Δημοκρατίας είναι πολύ πιο σύνθετη απ’ ό,τι οι απλοί κοινοβουλευτικοί θεσμοί. «Η έννοια της φιλελεύθερης Δημοκρατίας δημιουργεί ολοένα μεγαλύτερες προσδοκίες διεύρυνσης του κεκτημένου», διαπίστωσε, τονίζοντας ότι αυτή απαιτεί «ενεργούς πολίτες». «Ένας ελάχιστος ορισμός της ποιότητας της Δημοκρατίας είναι η υπάρχουσα ή μη υπάρχουσα ισορροπία μεταξύ της αρχής της πλειοψηφίας και της κατοχύρωσης του κράτους δικαίου, των ατομικών δικαιωμάτων και, σε τελική ανάλυση, του κάθε πολίτη έναντι της πολιτικής εξουσίας».

  Ο κ. Φλωρίδης διαπίστωσε ότι η Δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα δυναμικό. «Εμφανίζονται ελλείμματα. Η βασική επιδίωξη πρέπει να είναι πάντα η δυναμική που οδηγεί σε καινούργιες απαιτήσεις, μέσα από μια προωθητική διαδικασία, να τις καλύπτει. Μέχρι την εμφάνιση των επόμενων». Είναι πάρα πολύ εύκολη η συζήτηση που αμφισβητεί την ίδια τη Δημοκρατία στην Ελλάδα, παρατήρησε. «Νομίζω ότι αυτό μας αδικεί όλους και αδικεί επίσης την προσπάθεια που έχει γίνει από όλους». Σε ό,τι αφορά την πρόσφατη περίοδο της ελληνικής κρίσης, εκτίμησε ότι η νοοτροπία πως «υπάρχουν μόνο δικαιώματα και όχι υποχρεώσεις» οδήγησε στη χρεοκοπία, κάνοντας λόγο για συσσώρευση συμπεριφορών και μια συλλογική πεποίθηση ότι «το κράτος είναι κάτι ξεχωριστό από εμάς».

  «Οπωσδήποτε το ισοζύγιο είναι θετικό για τη μεταπολίτευση», δήλωσε ο κ. Βούτσης, επισημαίνοντας τη σημασία του λαϊκού παράγοντα. «Πολύ μεγάλο μέρος των κατακτήσεων που υπήρξαν -και θεωρώ ότι κάποιες αναθεωρούνται προς το χειρότερο- έχουν τη σφραγίδα των κοινωνικών αγώνων». Σε όλη την τελευταία 15ετία η Βουλή βρέθηκε μπροστά σε πρωτόγνωρες καταστάσεις, παρατήρησε, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στο γεγονός ότι «άντεξε η Βουλή την παρουσία της Χρυσής Αυγής». «Τα μνημόνια ήταν ένα μεγάλο χαστούκι για τον κοινοβουλευτισμό στην Ελλάδα. Διαπίστωσε ότι «είναι μεγάλο ζήτημα η απαξίωση της πολιτικής τάξης απέναντι στις ανεξάρτητες αρχές», εκφράζοντας την πεποίθηση ότι η παρούσα κυβέρνηση «όποτε βρήκε την ευκαιρία απαξίωσε ή παρέλειψε αποφάσεις κορυφαίων ανεξάρτητων αρχών». Ο ίδιος σχολίασε ότι το δυστύχημα των Τεμπών, το ναυάγιο στην Πύλο και η υπόθεση των υποκλοπών αποτελούν πλήγματα στο κράτος δικαίου. 

  Αναφερόμενος στην περίοδο της Μεταπολίτευσης, ο κ. Σκανδαλίδης μοιράστηκε μια συζήτηση που είχε με τον Ανδρέα Παπανδρέου σχετικά με τις αιτίες της εκλογικής ήττας το 1989. «Δεν κάναμε τίποτα στο κράτος», του είχε απαντήσει χαρακτηριστικά, μια ομολογία ότι το κράτος έμεινε καθηλωμένο σε δομές που δεν μπορούσαν να ξεπεραστούν. «Η Μεταπολίτευση τελειωσε το 2004», ανέφερε ο κ. Σκανδαλίδης, «όταν η Ελλάδα μπήκε στην ΟΝΕ και έκανε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ήταν μια περίοδος κατά την οποία από τη Χούντα γίναμε μια ευρωπαϊκή χώρα». Από τότε, όμως, είχαν διαπιστωθεί τα κενά ανάμεσα στην πορεία του πολιτικού συστήματος και την πορεία της χώρας και των θεσμών, ένα από τα οποία ήταν η ασυνέχεια του κράτους.

  Τέλος, η κ. Σπανού εξέφρασε την απορία της για το γεγονός ότι, διαχρονικά, οι πολιτικοί, όταν έρχεται η ώρα να μιλήσουν από καρδιάς, είναι φοβερά διεισδυτικοί κριτές των παθογενειών. «Από την άλλη πλευρά είναι και οι πρωταγωνιστές ή, όταν βρίσκονται στη θέση να ασκήσουν πολιτική και να λειτουργήσουν με τον ενδεδειγμένο τρόπο, φαίνεται ότι δεν το καταφέρνουν».

ΠΗΓΗ ΑΠΕ