«Η σημασία της μάχης των Θερμοπυλών 2.500 χιλιάδες χρόνια μετά»

Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου
Ιστορικός - Αρχαιολόγος


• Tι πολιτιστικό και ιστορικό αποτύπωμα έχουν αφήσει οι Θερμοπύλες ανά τους αιώνες και τι σημαίνουν για εμάς τους σύγχρονους;

Οι Θερμοπύλες προβάλλουν στο διηνεκές ως σύμβολο πανανθρώπινων αξιών όπως αυτές της ελευθερίας, του ηρωισμού και της αυτοθυσίας. Υψηλά ιδανικά που αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λίθο του ελληνικού πολιτισμού. 2.500 χρόνια μετά, η Μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί αέναο φάρο και σημείο αναφοράς στέλνοντας ένα ξεκάθαρο μήνυμα, αντίστασής των Ελλήνων, των ελεύθερων ατόμων. 


Διαβάστε περισσότερα στην εφημερίδα μας, στο φύλλο του Σαββάτου 25 - Κυριακής 26 Σεπτεμβρίου.

Οι Έλληνες μαχητές στάθηκαν σθεναρά για να πολεμήσουν όχι μόνο υπέρ βωμών και εστιών αλλά κυρίως για να υπερασπιστούν το υπέρτατο αγαθό, της Ελευθερία αντιμαχόμενοι τον αυταρχισμό και τον δογματισμό του περσικού δεσποτισμού. Η μάχη των Θερμοπυλών δεν ανέδειξε μόνο το χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, μεταξύ του φωτός και του σκότους, αλλά ανέδειξε την πολιτισμική διαφορά των δυο αντιμαχόμενων πλευρών.

Άλλη μια βασική διαφορά είναι πως οι ολιγάνθρωποι Έλληνες στις Θερμοπύλες πολεμούσαν ως ελεύθεροι πολίτες για όλα όσα είχαν αξία για αυτούς. Στον αντίποδα απέναντί τους υπήρχαν στρατιώτες μιας αχανούς και πολυάνθρωπης αυτοκρατορίας μεν με δουλική υπακοή δε κάτω από τις διαταγές, την εξουσία του μονάρχη και υπό το φόβο του μαστιγίου.

Άλλωστε κατ’ ουσίαν, πάντα η χώρα μας λειτούργησε και λειτουργεί ως «προκεχωρημένο φυλάκιο» Ανατολής-Δύσης, αλλά και της υπεράσπισης του Ανθρώπου, στον αγώνα του για την προστασία της αξίας του και για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και της βούλησης, υπό το πρίσμα της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης, λόγω του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα του.  

Στη μάχη αυτή, δε μέτρησαν οι αριθμοί, αλλά ο άνθρωπος, άλλωστε όπως είπε και ο Σεφέρης ο άνθρωπος : Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας.  

Έτσι και οι Έλληνες στις Θερμοπύλες ενωμένοι νίκησαν το τέρας του φόβου για να εμποδίσουν το σύννεφο του σκοτεινού δεσποτισμού εξ Ανατολών να κυριαρχήσει στην Ελλάδα και κατ’ επέκτασιν στον τότε γνωστό κόσμο.

Κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ μπροστά σε αυτή την βαρυσήμαντη κληρονομιά και με βαθύ αίσθημα ευθύνης προσπαθούμε να την τιμούμε και να τη συνεχίσουμε. 

«Δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά, η επική αυτή  μάχη συνεχίζει να προάγει αξίες που μπόρεσαν να ανθίσουν και να γίνουν τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού.  Αξίες οι οποίες  καθοδηγώντας διαχρονικά τα βήματα του λαού μας, ανάγονται στις μέρες μας σε υψίστης σημασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ως Έθνος»

Μετά τους Περσικούς πολέμους η Ελλάδα άνθησε αφήνοντας δύο μεγάλες παρακαταθήκες στον παγκόσμιο πολιτισμό, δηλαδή τη δημοκρατία στη βάση της ισονομίας και ισηγορίας ελεύθερων πολιτών και όχι υπηκόων ή δούλων, και την Ιστορία ως καταγραφή και μνημόνευση συμβάντων που παραδίδονται στις επόμενες γενιές.

Γιατί μπορούμε όλοι να φανταστούμε ποιο δρόμο θα είχε πάρει η Ιστορία αν οι Έλληνες δεν είχαν βάλει τα σώματά τους ως ανάχωμα στην Περσική απειλή. Γιατί όλα αυτά που πρέσβευαν οι Έλληνες αποτέλεσαν τη μεγάλη πηγή που τροφοδότησε στη συνέχεια τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τις ευρωπαϊκές αξίες. Αλλά βεβαίως, με τα αν δεν ξαναγράφεται η Ιστορία. Οι Έλληνες δεν εγκατέλειψαν τις Θερμοπύλες, Οὐ καταίσχησαν τά ὄπλα και η ιστορία τους δικαίωσε.

Φυσικά, μαζί με τα τόσα σπουδαία διδάγματα που μας κληροδότησε η μάχη αυτή, οφείλουμε να θυμόμαστε και να μνημονεύουμε την προδοσία. Δεν υπήρχαν μόνο ήρωες στις Θερμοπύλες, υπήρχε και ο Εφιάλτης, δεν υπήρχαν μόνο πόλεις που αντιστάθηκαν στους Πέρσες, υπήρχαν και εκείνες που μήδισαν. Όμως ο Εφιάλτης έχει μείνει στην ιστορία μόνο ως παράδειγμα προς αποφυγή με το όνομά του να είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την προδοσία, ενώ οι πόλεις που μήδισαν τιμωρήθηκαν παραδειγματικά με τη φυγή των Περσών και καταδικάστηκαν στη λήθη από τους μεταγενέστερους.

Ο Καβάφης που έγραψε στην ελληνική γλώσσα, «Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωήν των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες» στην ίδια γλώσσα που ο Λεωνίδας αρνήθηκε να παραδώσει τα όπλα στον Ξέρξη Παρ΄ όλα αυτά σίγουρα δεν απευθυνόταν μόνο σε Έλληνες, αφού το μήνυμα των Θερμοπυλών είναι πανανθρώπινο και παγκόσμιο και τα στενά σύνορα της Ελλάδας δεν μπορούν να το χωρέσουν.

Ο Καβάφης έγραψε για αξίες που ξεπερνάνε τα σύνορα και εμπνέουν όλους όσους αντιστέκονται στη βαναυσότητα και στον αυταρχισμό. Και αυτή η κληρονομιά που είναι δική μας ο ελληνικός πολιτισμός σαν σοφός και καλός δάσκαλος την έδωσε απλόχερα σε όλον τον κόσμο αφού οι Θερμοπύλες αποτελούν πλέον πανανθρώπινο σύμβολο αντίστασης και αυτοθυσίας, μια φράση που παγκοσμίως πλέον αντανακλά μεγαλείο ψυχής και ανδρείας.

Και ενώ η ευρωπαϊκή και παγκόσμια ιστορία αγκάλιασε τη μάχη των Θερμοπυλών, την έγραψε με χρυσά γράμματα στα βιβλία της και την έκανε κτήμα της ες αει, άφησε σε εμάς τους συνεχιστές το δυσκολότερο κομμάτι. Εμείς επωμιστήκαμε αυτή την τεράστια παρακαταθήκη και κληρονομιά και οφείλουμε να φανούμε αντάξιοι και να τη συνεχίσουμε. Πόσο εύκολο όμως ήταν αυτό; Ευτυχώς την απάντηση την έδωσε αυθόρμητα ο λαός που στάθηκε περήφανος σε κάθε πρόκληση των δυναστών του.

Το αποδεικνύει περίτρανα η στάση του και στη σύγχρονη ιστορία. Η Φθιωτική γη ευτύχησε να είναι πρωταγωνίστρια σε μεγάλες ιστορικές στιγμές και στη σύγχρονη ιστορία. Η Αλαμάνα με τραγικό πρωταγωνιστή τον Διάκο και ο Γοργοπόταμος μόλις λίγες δεκαετίες πριν αποτελούν ένα ιστορικό τρίγωνο με τις Θερμοπύλες, που ενώνονται με χρυσό ιστορικό νήμα και αναδεικνύουν τον διακαή πόθο των Ελλήνων για ελευθερία.

Ο Λεωνίδας και οι στρατιώτες του πολέμησαν με περίσσιο θάρρος τον ξένο δυνάστη, τα άτομα κάνουν πολύ συχνά τη μεγάλη διαφορά. Οι Θερμοπύλες κατάφεραν κάτι μοναδικό να φωτίσουν τόσο μια ήττα, ώστε να επισκιάσουν τις υπόλοιπες επιτυχίες των Ελλήνων στους Περσικούς πολέμους. Αν συγκρίνουμε τις Θερμοπύλες και τη Σαλαμίνα θα δούμε Μια μεγάλη ήττα και μια μεγάλη νίκη. Είναι ιστορικά αξιοθαύμαστο ότι έχει δοθεί μεγαλύτερη σημασία στην ήττα και τη θυσία από όσο σε μια νίκη που κυριολεκτικά άλλαξε τον ρου της Ιστορίας.

Το όνομα του Λεωνίδα είναι πολύ πιο γνωστό από του Θεμιστοκλή, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως.

Ο Λεωνίδας δεν απέκρυψε το γεγονός ότι επρόκειτο για μια δύσκολη αποστολή, αλλά επειδή είπε την αλήθεια οι στρατιώτες του τον ακολούθησαν. Αυτό καταδεικνύει πως οι δημαγωγοί σε δύσκολες ώρες είναι περιττοί και πολλές φορές επικίνδυνοι. Για να επιτύχουμε το μόνο που χρειάζεται είναι θάρρος και Κυρίως να εξορίσουμε τους εφιάλτες, να ξορκίσουμε τον φόβο, να σταθούμε απέναντι στα προβλήματα όσο μεγάλα και αν είναι, παραδειγματιζόμενοι από τη στάση που κράτησαν οι Έλληνες στις Θερμοπύλες, μια στάση που αντακλά τη στάση ζωής τους. Αυτό είναι πιστεύω το μεγάλο διακύβευμα για τον τόπο μας σήμερα.

Μπορεί οι Μήδοι να έφυγαν όμως σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε, ειδικότερα η νέα γενιά, τεράστια προβλήματα και προκλήσεις. Αν όμως γυρίσουμε 2500 χρόνια πίσω και αναλογιστούμε τις Θερμοπύλες ίσως βρούμε τη λύση σίγουρα όμως με μια τέτοια πυξίδα στα χέρια μας δεν κινδυνεύουμε να χάσουμε τον δρόμο.