ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Το Δημοκρατικό Μανιφέστο - Η Δίκη της Λαμίας

Γράφει ο Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος

«Το κήρυγμα του συμφέροντος είναι υπονόμευσις και ανατροπή της ηθικής τάξεως».  

Γ. Παπανδρέου.

«… με βάσιν τα ανωτέρω, εδιμοσιεύθη μία διακήρυξις,  ή Δημοκρατικό Μανιφέστο, όπως έμεινε στην ιστορία, την 12ην Φεβρουαρίου 1922, εις το οποίον εξιστορείτο το γεγονός της εκπτώσεως της Ελλάδος από τας συμμαχίας των Μεγάλων Δυνάμεων και της καταρρεύσεως της μεγάλης Ελλάδος της συνθήκης των Σεβρών, λόγω της επαναφοράς εις τον θρόνον του Κωνσταντίνου , εχθρού των συμμάχων. Η δημοσίευση του Μανιφέστου των δημοκρατικών πολιτευτών, του τόσον διαφωτιστικού και εμπεριστατωμένου για την τραγική θέση των εθνικών μας ζητημάτων, ανεστάτωσε την βασιλική κυβέρνηση του Γούναρη, ο οποίος διέταξε αμέσως ανακρίσεις κατά των συντακτών του, με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, διότι τάχα  εστρέφετο κατά του βασιλέως …κατηγορία που ετιμωρείτο με την ποινήν του θανάτου…διετάχθη  η προφυλάκιση των κατηγορουμένων. Έγινε  όμως ανακοπή του βουλεύματος από τον εισαγγελέα, που ανέτρεψε το βούλευμα του Συμβουλίου των Πλημμελειοδικών, αλλά εδέχθη την προσωρινή αποφυλάκισή τους με καταβολή εγγυήσεως.

Εγγύηση όμως δεν ήταν σε οικονομική θέση οι κατηγορούμενοι να καταβάλουν και προπαντός όλων Αλ. Παπαναστασίου… Αντί όμως η δίκη των κατηγορουμένων να γίνη στην Αθήνα, όπως ήταν φυσικό, οι εισαγγελείς τυφλά όργανα του βασιλισμού, Γερακάρης και Δεσποτόπουλος, όρισαν ως τόπο διεξαγωγής της δίκης τη Λαμία, όπου το κλίμα ήταν έντονα φιλοβασιλικό  και αντιβενιζελικό και ήταν βεβαία η καταδίκη τους…φρόντισαν και η σύνθεση του δικαστηρίου και οι ένορκοι να είναι από τους πιο φανατικούς αντιβενιζελικούς … συνήγοροι των κατηγορουμένων ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου …και οι Λαμιείς δικηγόροι  Ι. Μακρόπουλος , μετέπειτα υπουργός της κυβερνήσεως, Π. Τσαλδάρης και άλλοι δύο…Μόλις φάνηκαν οι κατηγορούμενοι οι μπράβοι του βασιλισμού άρχισαν να φωνάζουν με πείσμα, «Ζήτω ο βασιλεύς!, εληά και Κώτσο βασιλιά!» και άλλα φιλοβασιλικά συνθήματα.

Εισαγγελεύς: Ωμίλησα ως εκπρόσωπος του έθνους, το οποίον, κατηγορούμενε, ηθελήσατε να ρυπάνετε διά των ύβρεών σας προς το ιερόν πρόσωπον του λαοφιλούς ημών βασιλέως…
Και ο Παπαναστασίου, χωρίς να δώση προσοχή στην εισαγγελική πρόκληση, γύρισε προς τους δικαστές: Ο κ. εισαγγελεύς, είπε, στηριχθείς επί πολιτικών αοριστολογιών, ομοιάζει με πνιγμένον πιανόμενον από τα μαλλιά του. Έπρεπε να είμαι ευλαβέστερος απέναντι ανθρώπων διαχειρισθέντων την εξουσίαν, όπως την διαχειρίσθησαν, απέναντι ανθρώπων τους οποίους κατηγορεί επί συμφεροντολογία και οι οποίοι τούτοι στερούνται καλύβης. Κύριοι δικασταί, με την διακήρυξίν μας καταλήγομεν εις το συμπέρασμα ότι η Ελλάς οφείλει να προσαρμοσθή με τας αντιλείψεις των Μεγάλων Δυνάμεων και ότι ο βασιλικός θεσμός αποτελεί εμπόδιον…»

«Κύριοι ένορκοι, συνέχισεν ο Παπανδρέου, η κατηγορία την οποίαν ανέπτυξεν ο κ. εισαγγελεύςδεν πλήττη του κατηγορουμένους. Πλήττει τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτου. Προσβάλει το δημόσιον δίκαιον των Ελλήνων. Αποτελεί παράβασιν του πολιτεύματος.  Αλλά, ο κ. εισαγγελεύς μας ηρνήθη το δικαίωμα να ομιλώμεν ημείς περί ελευθερίας.  Λυπούμεθα διότι δεν είναι δυνατόν να τον ευχαριστήσωμεν συμμορφούμενοι με τας επιθυμίας του…»

Εν τέλει το δικαστήριον δέχτηκε την πρόταση του εισαγγελέα και εξέδωσε απόφαση με την οποία ανακαλούσε την απόλυση των κατηγορουμένων με εγγύηση και διέταξε την σύλληψη και την κράτησή τους στις φυλακές της Λαμίας. Με συνοδεία χωροφυλάκων μεταφέρθηκαν στις φυλακές…Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου καταδικάστηκε από το κακουργιοδικείο Λαμίας μαζί με τους άλλους σε τριετή φυλάκιση, αλλά αποφυλακίσθηκε από την επανάσταση του Πλαστήρα-Γονατά  το 1922.

Νίκου Σ. Καστρινού: Αλ. ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΊΟΥ, Ο ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΗΣ ΚΑΙ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.  Πολιτική  «ΜΠΑΫΡΟΝ»  Αθήνα, 1975.