(Σχεδόν) Αισιόδοξες σκέψεις για μια θλιβερή επέτειο

Γράφει ο Δρ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ Γ. ΚΟΥΤΡΟΥΜΠΑΣ, Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Λουβαίνης (UCLouvain), Επισκέπτης Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μοντρεάλ (UdeM)

Ένα χρόνο μετά τη διακοσιοστή επέτειο της έναρξης της επανάστασης που οδήγησε στη δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού κράτους, ο παγκόσμιος Ελληνισμός καλείται να θυμηθεί ένα άλλο μεγάλο ορόσημο της πορείας του μέσα στο χρόνο.

Η τραγική κατάληξη της Μικρασιατικής εκστρατείας το 1922 έβαλε οριστικά τέλος στα όνειρα της «Μεγάλης Ιδέας», αποκόβοντας τους Έλληνες γεωγραφικά, για πρώτη φορά στην ιστορία τους, από τα παράλια της «καθ ημάς Ανατολής».

Είναι απόλυτα φυσικό οι μνήμες που πέρασαν από στόμα σε στόμα στους απογόνους εκείνων που πήραν το δρόμο της προσφυγιάς, κι εκείνων που κουβάλησαν στο υπόλοιπο της ζωής τους την τραυματική  εμπειρία του ανηλεούς πολέμου, να γεννούν αισθήματα θλίψης και ίσως σκέψεις κι αποτιμήσεις απαισιόδοξες για την Ελλάδα, που πριν λίγες ακόμη ημέρες αναπολούσε με περηφάνεια την αναγέννησή της από τις στάχτες της δουλείας.

Η εκατονταετία από την μεγάλη εκείνη καταστροφή όμως, δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει αφορμή για στείρα αρνητική κριτική της χώρας μας, ή για καινούργιες εθνικιστικές κορώνες και νοσταλγικές εκδηλώσεις αποκλειστικά στραμμένες στο παρελθόν.

Αντίθετα, είναι μεγάλη ανάγκη, σήμερα που η Ελλάδα διανύει μια δεύτερη δύσκολη δεκαετία εξ αιτίας της μεγάλης οικονομικής κρίσης και της πανδημίας που ακολούθησε, η θλιβερή επέτειος του ‘22 να καταστεί ευκαιρία για έναν απολογισμό  της πορείας μας έπειτα από την Μικρασιατική καταστροφή με προοπτική να εξαχθούν συμπεράσματα και μαθήματα που θα οδηγούν σε μια αισιόδοξη ενατένιση του αύριο του τόπου και του λαού μας.

Ας θυμηθούμε λοιπόν, πως το 1940, μόλις 18 χρόνια μετά από ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα που δέχθηκε ο Ελληνισμός διαχρονικά, και παρά την πολιτική αστάθεια και την φασιστικής έμπνευσης δικτατορία, οι Έλληνες μπόρεσαν να γράψουν καινούργιες σελίδες δόξας στον αγώνα για την ελευθερία, συντρίβοντας την αυτοκρατορία του αιμοσταγούς δικτάτορα της Ρώμης και ταπεινώνοντας τον άξονα του ολοκληρωτισμού, στον όποιον πολλές μεγαλύτερες και ευημερούσες χώρες αναγκάζονταν να κλίνουν το γόνυ.





Ας θυμηθούμε πως τα ιδιαίτερα στοιχεία του δισχιλιετούς (τουλάχιστον) πολιτισμού των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, το επιχειρηματικό και κοσμοπολίτικο πνεύμα τους, η πλούσια μουσική τους δημιουργία, οι πανάρχαιες παραδόσεις τους, ζυμώθηκαν μ´αυτές ημών των «Ελλαδιτών» , δίνοντας έτσι καινούργια έμπνευση  και δυναμισμό στην οικονομία, στα γράμματα, στις τέχνες και στις πνευματικές αναζητήσεις της χώρας.

Όπως και τότε, έτσι και σήμερα ένας πολύ μεγάλος αριθμός Ελλήνων ζει μόνιμα έξω από τα σύνορα του Ελληνικού κράτους. Το γεγονός ότι η παρουσία των Ελλήνων αυτών στο εξωτερικό δεν δημιουργεί ελπίδες για μελλοντική επέκταση της επικράτειας όπως δημιουργούσε εκείνη των Μικρασιατών, δεν τους καθιστά λιγότερο σημαντικούς για την πρόοδο και το μέλλον του Ελληνισμού. Η ανάμνηση του χαμένου Ελληνισμού των ηπειρωτικών παραλίων του Αιγαίου, του Πόντου και της  Ανατολίας, μπορεί να γίνει αφορμή για τη δημιουργία των προϋποθέσεων και των θεσμών που θα συνδέουν παραγωγικά και γόνιμα τους όπου γης Έλληνες, χωρίς τις μικρόνοιες που σήμερα εμποδίζουν μια τέτοια εξέλιξη.

Ας διδαχθούμε από τα ιστορικά γεγονότα εκείνης της όχι και τόσο μακρινής τελικά περιόδου, ότι δεν πρέπει ούτε να υποτιμούμε, αλλά ούτε και να υπερτιμούμε την φιλία των συμμάχων ή των εταίρων μας. Οι δρώντες στη γεωπολιτική σκηνή δεν είναι πρόσωπα που υπακούουν σε υποχρεώσεις επί τη βάση της φιλίας, η της τιμής, ή της οφειλής. Είναι κράτη, που δρουν με πρώτο κίνητρο το συμφέρον του δικού τους λαού, όπως αυτό ορίζεται από τους εκάστοτε κυβερνώντες του. Και τα κράτη δεν μπορούν να είναι και ποτέ δεν υπήρξαν φιλελληνικά ή ανθελληνικά από ιδεολογία, διότι οι σχέσεις τους με εμάς διαμορφώνονται στη βάση οικονομικών και γεωπολιτικών παραμέτρων, από τις οποίες απουσιάζει παντελώς ο συναισθηματισμός. Αν, χάρη στην μνήμη του 22 συνειδητοποιήσουμε πως το μόνο που μπορούμε και πρέπει να είμαστε είναι φιλέλληνες, διότι  διχαζόμενοι σε φιλοαμερικανούς, φιλορώσους, ευρώφιλους ή αντιευρωπαϊστές, απλά εξυπηρετούμε τα συμφέροντα άλλων, θα είναι όντως παραγωγικές και χρήσιμες οι εκδηλώσεις που σωστά οργανώνονται αυτή την ώρα σ’όλη τη χώρα.

Ας κρατήσουμε τέλος σαν ακριβό μάθημα, ότι είναι αναπόφευκτα και προβλέψιμα τραγικές για τις ζωές όλων ανεξαιρέτως, οι συνέπειες των αφηγημάτων που διχάζουν το λαό, κλείνοντάς τον σε στεγανά και στερεότυπα, περιορίζοντας το συνάνθρωπο, τον συμπατριώτη, τον αδελφό, σε μια μόνο συνισταμένη, σε «βασιλικό» ή «βενιζελικό», «εθνικόφρονα» ή «κομουνιστή», «δημοκρατικό» ή «φασίστα» (και η λίστα δεν έχει τέλος). Δεν το εμπεδώσαμε το 22 και η ιστορία μας το ξαναδίδαξε το 44. Η  επέτειος του πρώτου σκληρού μαθήματος πρέπει να θυμίσει σ’όλους τους φορείς που αρθρώνουν δημόσιο λόγο, από την Εκκλησία ως τα Πανεπιστήμια κι από τα κόμματα ως τους λεγόμενους «επηρεαστές» του διαδικτύου και των μέσων ενημέρωσης, την τεράστια υποχρέωσή τους για την ανάσχεση της τάσης δαιμονοποίησης του πλησίον, για την προώθηση ενός κλίματος διαλόγου όπου όλες οι απόψεις ακούγονται κι εκφράζονται έντονα και με πάθος ( κανείς δεν αρνείται άλλωστε το μεσογειακό μας θερμό αίμα), αλλά ο ιδεολογικός αντίπαλος παραμένει φίλος, συγγενής, γείτονας, άνθρωπος δικός.

Σοφή Μικρασιάτισσα, η Άννα Κομνηνή, μας κουνά το δάχτυλο μέσα απ’τις σελίδες της λαμπρής Αλεξιάδας : «κάθε φορά που βγαίνει κάποιος απ’τη μέση του δρόμου, βρίσκεται μακρυά από την αρετή, αδιάφορο σε ποιά από τις δύο άκρες θα στραφεί».