25η ΜΑΡΤΙΟΥ 1821

Οι επέτειοι που σκοπεύουν στη διατήρηση της εθνικής μνήμης εγκλείουν μαζί κάποιο κίνδυνο. Η επανάληψη φέρνει τον κόρο, η ευστοχία των τελετών αμβλύνεται και το σύμβολο ενδέχεται να αποδυναμώνεται με τον καιρό. Μια άμυνα σ’ αυτό το ενδεχόμενο είναι να προσπαθεί κανείς να βαθαίνει περισσότερο στη συνειδητοποίηση της ουσίας των επετείων, αντί να εξαντλείται στην επιδερμίδα των, πολύ γνωστών άλλωστε, γεγονότων. Και ουσία μιας επετείου, εθνικού ξεσηκωμού, σαν εκείνης της 25ης Μαρτίου του 1821 δεν είναι άλλη από την Ελευθερία.
Ο ελληνικός λαός πάνω από τη φύση και τον έρωτα, πάνω από τη ζωή ακόμα, ένα μονάχα αγαθό αγαπά την Ελευθερία. Την ελευθερία δεν πρέπει να την εξετάζουμε σαν κάτι έξω από την ύπαρξη μας, γιατί δεν μπορούμε και δεν γίνεται να συλλάβουμε το νόημά της.   Είναι κάτι που πραγματώνεται πρώτα στην εσωτερική μας διάσταση, στο βάθος, του εαυτού μας, γιατί οι άνθρωποι γινόμαστε δούλοι ή ελεύθεροι εξ αιτίας μας.
Όταν μετά την άλωση της Πόλης το 1453, το σπαθί των Τούρκων συμπλήρωνε την ερήμωση του τόπου, ο κόσμος κατάλαβε ότι έχασε το πολυτιμότερό του αγαθό, την ελευθερία και μαζί της κάθε είδος μάθησης. Η βία γνωρίζει καλά γιατί αφανίζει την Παιδεία, γιατί δένει τη γλώσσα, γιατί μισεί το πνεύμα. Και υπήρξε το ενδεχόμενο να εκλείψει εντελώς το ελληνικό Έθνος και η γλώσσα του εάν δεν τα διέσωζε η εκκλησία, προς την οποία οφείλεται μεγάλη ευγνωμοσύνη, με τα κρυφά σχολεία. Μέσα σ’ αυτά και στ’ άλλα αργότερα, πραγματοποιείται η πιο δημιουργική μετουσίωση των ανθρωπιστικών Ελληνικών γραμμάτων, και της χριστιανικής πίστης. Μέσα σ’ αυτά προβάλλεται, όσο ήταν δυνατό, ο χρυσούς αιώνας, τα ιστορικά κατορθώματα και η δόξα της φυλής. Ζουν οι αρχαίοι σοφοί και καλλιτέχνες και φέρνουν στους σκλαβωμένους μαθητές το αίσθημα της εθνικής υπερηφάνειας. Και έξω από αυτά το δημοτικό τραγούδι θρέφει τη λαϊκή ψυχή. Η ζωή των κλεφτών εμπνέει το λαό για το μεγάλο ξεσηκωμό, κεντρίζει τις ψυχές δημιουργεί οράματα και αρτιώνει τη συνείδηση της ελευθερίας στις ψυχές των σκλαβωμένων Ελλήνων. Οι λαοί έχουν την ιστορία τους και περηφανεύονται γι’ αυτήν, κανένας όμως λαός δεν αντλεί από αυτήν τόσα διδάγματα όσα ο Ελληνικός λαός. Αυτός επέζησε γιατί τον καθοδηγούσε η ιστορία του και η παράδοση η οποία κατευθύνει την ανθρώπινη δράση στην κατάκτηση της ελευθερίας ή στη διατήρηση, αλώβητης της κατακτημένης ελευθερίας. Τη δράση αυτή και τη φωτιά της καρδιάς για ελευθερία μπόρεσαν οι πρωτεργάτες της Φιλικής Εταιρείας με τον τρόπο της οργάνωσής της να κατευθύνουν προς το όραμα - Ελευθερία - Ισότης - Αδελφότης.
Ποδηγετημένοι οι Έλληνες από τις ορισμένες μορφές τους, μορφές ηθικής ποιότητας και αυτονομίας ουσιώσανε στην ύπαρξή τους την ηθική νομοτέλεια και με σύνθημα - Ελευθερία ή θάνατος ξεχύθηκαν παντού, σπάζοντες τις αλυσίδες μιας τετρακοσιόχρονης σκλαβιάς δημιουργώντας τις Αλαμάνες, τα Μεσολόγγια, το αθάνατο ‘21. Δεν πρέπει κατά το γιορτασμό του 1821 να δούμε τους Διάκους και τις Μπουμπουλίνες μόνο ως σύμβολα, αλλά μέσα από αυτούς τον αγώνα των Ελλήνων όπου κανείς δεν δέχθηκε την κατάσταση της σκλαβιάς ως οριστική. Τη φωτιά της καρδιάς πρέπει να αισθανθούμε που πύρωοε τα μυαλά και έκαμε να νιώσουν όλοι οι Έλληνες, κληρικοί, προεστοί, καπεταναίοι, μορφωμένοι, έμποροι, ζευγάδες και τσοπάνηδες τη δύναμη της ψυχής για ελευθερία πιο τρανή κι από τα άρματα και τα κάστρα και το πλήθος των στρατιών. Το εικοσιένα σε βάθος και σε έκταση καλύπτει το χώρο του θρύλου. Είναι η ανύψωση ενός λαού στους ασύλληπτους κόσμους του εθνικού μεγαλείου.  Την 25η Μαρτίου 1821 έγινε ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η ανάσταση του γένους. Ενώθηκαν Χριστιανισμός και Ελληνισμός, δύο δυνάμεις που έπλασαν τον άνθρωπο, άνθρωπο ελεύθερο, ανταμώνουν. Το εικοσιένα η μαρτυρική γενιά τόνωσε τον παλμό της ζωής και της δημιουργίας και επανέφερε την αξιοπρέπεια της πατρίδας μας σ’ όλη την οικουμένη.
Πιστεύουμε ότι μεγαλύτερος και ευγενέστερος αγώνας από αυτόν που γίνεται για την ελευθερία δεν υπάρχει και ότι το βαθύτερο νόημα της ανθρώπινης ζωής είναι η συνειδητή ανάπτυξη της ελευθερίας που είναι τόσο προσφιλής όσο τη νιώθει εκείνος που γι’ αυτήν προσφέρει τη ζωή του.
Η προσφορά της ζωής για την ελευθερία είναι αυτή η αθανασία. Και όσο οι άνθρωποι θα ξέρουν να πεθαίνουν η ελευθερία δεν θα χαθεί.
Έτσι εξηγούνται όλοι οι αγώνες και οι θυσίες των Ελλήνων κατά το 1821 και πάντοτε. Ο λαός μας με την πάλη του 1821 κατάφερε να πραγματοποιήσει την αρμονική σύνθεση ιδέας και πράξης, λόγου και βίου. Δίδαξε ακόμα ότι ο άνθρωπος είναι αξία και λαμβάνει την αξία του μόνο όταν κινήσει όλες του τις δυνάμεις ελεύθερα, σύμφωνα με τα μέτρα της αρετής και του λόγου. Χωρίς το χρέος που έχει προς την εσωτερική του ελευθερία ο άνθρωπος γίνεται μηχανή και τότε θαυμάζουμε ίσως το τι κάνει, αλλά περιφρονούμε ασφαλώς το τι είναι. Αυτό είναι το φωτεινό δίδαγμα του 1821. Όμως ο αγώνας για την ελευθερία δεν τελειώνει ποτέ.   Πρέπει καθένας μας να τον επιτελεί διαρκώς με τον εαυτό του για να απαλλαγεί, από τη δουλεία των παθών και των προλήψεων, από τη δουλεία της υποταγής στην ξένη σκέψη,  από την πνευματική δεσποτεία, για να αποκτήσει ελευθερία σκέψης και συνείδησης γνωρίσματα του τέλειου ανθρώπου.

Γράφει ο ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΠΟΥΚΑΣ
τ. ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ