Το διακύβευμα των επερχόμενων δημοτικών και περιφερειακών εκλογών
Οι επερχόμενες εκλογές, ως διαδικασία για την ανάδειξη τοπικών αντιπροσώπων και ευρωβουλευτών, έχουν εξ ορισμού της εξής ιδιαιτερότητα: δεν εξαρτάται η παραμονή της Κυβέρνησης ή η σύνθεση της Βουλής (αυτό που συνολικά αποκαλούμε „κεντρική πολιτική σκηνή) από το αποτέλεσμά τους. Ως εκ τούτου η ψήφος γίνεται κατά κανόνα χαλαρότερη, διότι τα κριτήρια επιλογής των υποψηφίων πληθαίνουν. Δεν ασκούν δηλαδή αποφασιστική επιρροή μόνον οι ιδεολογικές καταβολές του ψηφοφόρου και η ευθύνη νομιμοποίησης της κυβερνητικής πολιτικής, αλλά ως κρίσιμα αναδεικνύονται επιπλέον τα προσωπικά χαρακτηριστικά του υποψηφίου και τα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει, είτε αυτά αφορούν την ΕυρωπαΪκή Ενωση είτε τις τοπικές κοινωνίες.
Οι τοπικές εκλογές του Μαϊου έχουν από αυτήν την άποψη ιδιαίτερη σημασία για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων των τοπικών αρχών κατα τα άρθρα 94 επ. του ν. 3852/2010 (Καλλικράτης). Όπως και οι υφιστάμενες αρχές, αυτές που θα προκύψουν κατόπιν των εκλογών θα πρέπει να ασκήσουν κατά τρόπο σύννομο και συνετό το σύνολο των αρμοδιοτήτων αυτών, δραστηριότητα εκ φύσεως πολύπλοκη. Ο δεύτερος λόγος είναι η υφιστάμενη κοινωνικοοικονομική και πολιτική συγκυρία. Δεδομένου ότι οι δήμοι έχουν επιφορτιστεί με σημαντικό πλήθος αρμοδιοτήτων που αφορούν την κοινωνική πρόνοια και την ποιότητα ζωής των πολιτών, το έργο τους θα αποδειχθεί δυσχερέστατο αν ληφθεί υπ‘ όψιν η εξαιρετικά περιορισμένη δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης των Δήμων και αρωγής του Κράτους.
Αναδεικνύονται έτσι οι λειτουργίες που θα κληθούν να επιτελέσουν οι επόμενοι τοπικοί φορείς, με προεξάρχοντες, ασφαλώς, τους επικεφαλής της αυτοδιοίκησης, δημάρχους και περιφερειάρχες. Οι λειτουργίες αυτές μπορούν, κατά προσέγγιση, να συνοψιστούν στις εξής:
• Ειρηνευτική: Ο δήμαρχος και ο περιφερειάρχης θα κληθούν με τον τρόπο διοίκησής τους, τηρώντας την αρχή της χρηστής διοίκησης, να αποδείξουν πως απέχουν από τις παλαιές ανάρμοστες πρακτικές, και να επιτύχουν έτσι την καλόπιστη αποδοχή των αποφάσεών τους από το σύνολο των πολιτών. Θα πρέπει να εμφυσήσουν ξανά την, δικαίως ή αδίκως, χαμένη εμπιστοσύνη προς την αυτοδιοίκηση, να „θεραπεύσουν“ τη σχέση της με τον πολίτη, επειδή, ακριβώς, η δράση τους θα είναι πλέον απολύτως διαυγής, αιτιολογημένη και αμερόληπτη.
• Ενωτική: Ο επικεφαλής του εκάστοτε οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης είναι δεδομένο πως θα εκλεγεί σε κλίμα πόλωσης και οξύτατων αψιμαχιών. Σκοπός των νέων αρχών πρέπει να είναι ο συγκερασμός των αντιθέτων και η ισορροπημένη προαγωγή των συμφερόντων του συνόλου της κοινωνίας, δίχως εκπτώσεις ή υποχωρήσεις για όσα ήδη έχει δεσμευθεί ούτε, όμως, υποτίμηση και παραμέληση των δικαίων αιτημάτων των πολιτών, που οι πολιτικοί αντίπαλοί του αντιπροσωπεύουν. Θα πρέπει να καταστήσει τους κατά τις εκλογές ανθυποψηφίους του, συμμάχους στον αγώνα υπέρ του κοινού συμφέροντος.
• Δημιουργική: Οι εξαιρετικές καταστάσεις απαιτούν εξαιρετικές λύσεις. Εν προκειμένω τα οικονομικά δεδομένα είναι εναντίον των τοπικών αρχών. Αναμένεται ο νέος επικεφαλής να υπερβάλλει εαυτόν, να αξιοποιήσει δεόντως τα διαθέσιμα προγράμματα και το έμψυχο δυναμικό, προκειμένου να δημιουργήσει τον δρόμο προς την άμεση βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών.
• Διαμεσολαβητική: Οι φορείς της αυτοδιοίκησης βρίσκονται εκ της θέσεώς τους σε ρόλο μεσάζοντα προς την κεντρική διοίκηση και πολιτική. Μια συγκροτημένη και συνετή αντιπροσωπεία θα μπορέσει να αναδείξει τις νέες ανάγκες και δυνατότητες των κοινωνιών προς τους υψηλότερους κρατικούς και ευρωπαϊκούς θεσμούς. Όσο ο ρόλος, μάλιστα, του δήμου συγκεντρώνει προοδευτικά το ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είναι σαφές πως οι επόμενοι δήμαρχοι θα είναι η φωνή των τοπικών κοινωνιών στην Ενωση.
• Ανανεωτική: Οι νέες τοπικές αρχές πρέπει να έχουν τη μορφή του Ιανού. Είναι ανάγκη να θωρούν, αφενός, το παρελθόν κριτικά και να διατηρούν τους παράγοντες που κρατούν ακόμα υψηλά την τοπική πολιτική και διοίκηση, αφετέρου δε να κοιτούν ταυτόχρονα προς το μέλλον διαγράφοντας τα κακώς κείμενα και επανδρώνοντας τους θεσμούς στην πορεία τους προς τη νέα εποχή.
Η επίτευξη των ανωτέρω εξαρτάται σε μέγάλο βαθμό από τη ποιότητα των προσώπων που θα στελεχώσουν την αυτοδιοίκηση. Στο μέτρο που οι θεσμοί αποτελούν τον καθρέφτη της κοινωνίας, οφείλει η ίδια να δείξει τώρα τον καλύτερο εαυτό της.
Γράφει ο: Ευάγγελος Ζιάκας,
Δικηγόρος Αθηνών, LLM Tübingen