Η Παιδεία της Εικόνας

Γράφει ο
Γιώργος Καρανάσιος
gkaranasios24@gmail.com

   Όσοι εξακολουθούμε να παρατηρούμε τι συμβαίνει στα σχολεία, βλέπουμε δυστυχώς τα ίδια και τα ίδια.

   Το εκπαιδευτικό σύστημα φαίνεται να περιβάλλεται από μια εξωτερική, επικοινωνιακή ωραιοποίηση. Προβάλλεται μέσα από αφίσες, δράσεις, «καινοτομίες», σεμινάρια, μεγαλοστομίες. Όλα μοιάζουν ζωντανά και προοδευτικά, όμως στην ουσία, περισσότερο εντυπωσιάζουν και λιγότερο εκπαιδεύουν.

   Μήπως γιατί αντικαταστήσαμε τη γνώση με δραστηριότητες κάθε είδους;

   Τη σκέψη με παρουσιάσεις;

   Και τη μάθηση με εντυπωσιασμό;

   Οι «αρχιτέκτονες» του συστήματος δείχνουν ικανοποιημένοι:

το Υπουργείο γιατί «τρέχει δράσεις», οι υπεύθυνοι υλοποίησης και τα στελέχη εκπαίδευσης γιατί «φαίνονται ενεργοί υποστηρικτές»,

οι γονείς γιατί «κάτι κάνουν τα παιδιά τους». Όμως το αυθόρμητο ερώτημα παραμένει:

Τα παιδιά, τελικά, μέσα απ’ όλα αυτά, μαθαίνουν;

   Και μαζί του έρχονται και άλλα ερωτήματα:

   Μήπως η εκπαίδευση καταντά παράσταση του «φαίνεσθαι»;

   Μήπως το περιεχόμενο χάνει τη σημασία του, όταν υπάρχουν πλατφόρμες, ημερομηνίες και υπογραφές;

   Μήπως ο δάσκαλος, χαμένος μέσα σε στοίβες εγγράφων και διαρκή διαχείριση χαρτιών, ξεχνά πως ο ρόλος του είναι να εμπνέει;

   Και μέσα σε όλα αυτά, έχει κολλήσει και μια λέξη-καταφύγιο: Αριστεία. Όλο και περισσότεροι «άριστοι», αλλά όλο και λιγότερη ουσία.

   Το 2024, σύμφωνα με τα στατιστικά, ένας στους τέσσερις μαθητές ήταν αριστούχος.

   Και όμως, πολλοί από αυτούς δυσκολεύονται να κατανοήσουν, να σκεφτούν, να λύσουν προβλήματα χωρίς έτοιμες απαντήσεις.

   Στις διεθνείς μετρήσεις μένουμε πίσω αλλά εμείς πανηγυρίζουμε για τη βιτρίνα των βαθμών, για την παπαγαλία μας και για τις κούρσες των εξετάσεων.

   Έτσι μεγαλώνουμε γενιές φαινομενικά νικητών, αλλά ουσιαστικά χαμένων.

   Η κριτική σκέψη θεωρείται επικίνδυνη, η απορία αγένεια.

   Το σχολείο αγαπά την εικόνα, όχι την ουσία.

   Θέλουμε Παιδεία, μα γεμίσαμε παρά-παιδεία.

   Θέλουμε «μοντέρνο», «ψηφιακό» σχολείο, αλλά όχι παιδί που ρωτά «γιατί».

   Μιλάμε για «καινοτομία», μα αφήνουμε βιβλιοθήκες άδειες και τάξεις χωρίς δασκάλους.

   Μιλάμε για «ψηφιακές δεξιότητες» και «ψηφιακή κουλτούρα», μα κυρίως για εντυπωσιασμό, ενώ παραμένουμε τελευταίοι στην Ε.Ε.

   Μιλάμε για «αξιολόγηση», αλλά την κάνουμε γραφειοκρατική: απευθυνόμενοι προς τους άλλους και προς τα κάτω, ποτέ προς τα πάνω.

   Μιλάμε για «ολοκληρωμένες προσωπικότητες» των μαθητών — τον κεντρικό σκοπό της εκπαίδευσης — αλλά οι περισσότεροι τον αγνοούν επιδεικτικά, κυνηγώντας καριέρες και εξουσία.

   Η γραφειοκρατία σκοτώνει την έμπνευση και η διαχείριση σκοτώνει τη σκέψη.

   Και έτσι, μέσα στη φασαρία της «προόδου», χάνεται το ιερότερο:

η σχέση δασκάλου και μαθητή. Το βλέμμα που καταλαβαίνει χωρίς λόγια. Η στιγμή που η γνώση γεννιέται μέσα από την απορία.

   Τώρα αυτά θεωρούνται «μη μετρήσιμα», άρα ασήμαντα.

   Και όμως, η εκπαίδευση δεν είναι δημόσιες σχέσεις, ούτε πιστοποιήσεις, ούτε κυνηγητό χαρτιών.

   Είναι πολιτισμός. Και θέλει ήθος, γνώση, αγάπη, σοβαρότητα και σιωπή. Όσο βλέπουμε το σχολείο σαν βιτρίνα, τόσο το αδειάζουμε από περιεχόμενο.

   Η Παιδεία ως δημόσιο αγαθό δεν χρειάζεται βιτρίνα, μεγαλοστομίες, επικοινωνιακές πολιτικές και ημετέρους υποστηρικτές. Χρειάζεται πρόγραμμα, αλλαγή κατεύθυνσης και ανθρώπους που αγαπούν τη μάθηση, που βλέπουν σε κάθε παιδί έναν μικρό κόσμο έτοιμο να ανθίσει.

   Αυτό είναι το σχολείο που αξίζει. Όχι εντυπωσιακό, αληθινό.

Υ.Γ.1.  Η Παιδεία έχει περιοριστεί στην επαγγελματική αποκατάσταση, υποβαθμίζοντας τη μουσική, την ποίηση, τη ζωγραφική και τις τέχνες ως «άχρηστες» αν δεν αποφέρουν κέρδος.

Τα εκπαιδευτικά συστήματα, αντανάκλαση ενός άρρωστου και ταξικού κόσμου, αντιμετωπίζουν τη γνώση ως προϊόν.

Οι περισσότεροι δεν επιθυμούν πραγματικά να αλλάξει κάτι, ζητούν «λύσεις» χωρίς να αναγνωρίζουν πως κάτι είναι λάθος και έτσι, καμία αλλαγή δεν μπορεί να αρχίσει.

Υ.Γ.2.  Τα ελληνικά σχολεία υστερούν σημαντικά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ως προς τον ψηφιακό τους εξοπλισμό, τη σύνδεσή τους στο διαδίκτυο και τη συνολική ψηφιακή κουλτούρα τους.

Η χρήση των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών παραμένει περιορισμένη, όπως και οι ευκαιρίες των εκπαιδευτικών για ανάπτυξη σχετικών δεξιοτήτων.

Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 25η θέση ανάμεσα στις 27 χώρες της Ε.Ε.

Υ.Γ.3.  Και να η νέα «σωτηρία» της εκπαίδευσης: η Αξιολόγηση το νέο σπορ της γραφειοκρατίας και της κομματοκρατίας (επόμενη αρθρογραφία)!

Υπόσχεται βελτίωση, αλλά όπως φαίνεται, η γραφειοκρατική αξιολόγηση ήρθε για έλεγχο, χωρισμό, πίεση, άγχος, βιτρίνα.

Η ουσιαστική αξιοκρατία γίνεται θρύψαλα, από τη στιγμή που κάποιος μπορεί να αγοράζει πτυχία και θέσεις.

Υ.Γ4. Η Παιδεία, όταν υποβαθμίζεται (με αποδυναμωμένο εκπαιδευτικό προσωπικό, φτωχό πρόγραμμα, εξετασιοκεντρική λογική και ελλιπές ενδιαφέρον για την καλλιέργεια του πνεύματος), γεννά μια ολόκληρη οικονομία ιδιωτικής συμπλήρωσης: φροντιστήρια, ιδιαίτερα, πλατφόρμες, σεμινάρια.

Αν συνεχιστεί αυτή η πορεία, θα φτάσουμε να κάνουν φροντιστήριο και τα νήπια. 

Ήδη υπάρχουν “προσχολικά προγράμματα”, “μαθηματικά για μικρούς Einstein” και “early English courses”. 

Αυτό δείχνει μια κοινωνία αγχωμένη, ανταγωνιστική, που προετοιμάζει τα παιδιά όχι για τη ζωή, αλλά για την αγορά.