«Οι εκλογές από την αρχαιότητα έως σήμερα»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα
Μουσειολόγος - Επιμελήτρια Εκθέσεων - Υπ. Διδάκτωρ Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης

Οι εκλογές στην Ελλάδα αποτελούν μια σημαντική διαδικασία που διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Ας δούμε συνοπτικά την ιστορία των εκλογών στην Ελλάδα και τη σημασία τους. Η ιδέα της εκλογικής διαδικασίας απαντάται ήδη στην αρχαία Ελλάδα, στον περίφημο δήμο της Αθήνας.

Οι Αθηναίοι πραγματοποιούσαν εκλογές για την επιλογή αξιωματούχων, όπως οι άρχοντες και οι στρατηγοί. Οι πολίτες της Αθήνας συγκεντρώνονταν στην Αγορά και αποφάσιζαν με ψηφοφορία για την εκλογή των υποψηφίων που θα αναλάμβαναν τα διάφορα αξιώματα. Κατά την Βυζαντινή Περίοδο, οι εκλογές διαφοροποιήθηκαν σε σχέση με την αρχαιότητα.

Ο βασιλιάς επέλεγε τους αξιωματούχους και στη διαδικασία της επιλογής δεν συμμετείχε ο λαός. Η εξουσία συγκεντρωνόταν στα χέρια του αυτοκράτορα και των αυλικών του.

Μια σημαντική στιγμή για την ιστορία των εκλογών στην Ελλάδα ήταν η Επανάσταση του 1821 κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης, δημιουργήθηκαν προσωρινές κυβερνήσεις, οι οποίες εκλέχθηκαν από τους επαναστάτες. Αυτές οι εκλογές είχαν συνεκτικό χαρακτήρα και θεωρείται, από μελετητές, η πρώτη απόπειρα δημοκρατίας στη σύγχρονη Ελλάδα.

Την περίοδο μετά την επανάσταση στην Ελλάδα εγκαθιδρύθηκε η μοναρχία. Ο πρώτος βασιλιάς της Ελλάδας, ο Όθων, «διορίστηκε» από τις μεγάλες δυνάμεις. Οι εκλογές κατά την περίοδο αυτή δεν αποτελούσαν σημαντικό μέρος του πολιτικού συστήματος. Ο βασιλιάς εξακολουθούσε να έχει τον τελευταίο λόγο στην επιλογή των αξιωματούχων, και οι εκλογές που διενεργούνταν είχαν περιορισμένη συμμετοχή και επιρροή του λαού.

Στη συνέχεια, με την κατάρρευση της μοναρχίας ακολουθεί μια πολιτική αστάθεια το 1924 ανέδειξε ένα νέο πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα. Οι εκλογές έπαιξαν ζωτικό ρόλο στην επιλογή των αξιωματούχων και τη διαμόρφωση του πολιτικού τοπίου.

Η σημαντικότερη εκλογική διαδικασία σε αυτήν την περίοδο ήταν η εκλογή της Εθνοσυνέλευσης του 1926, που επέλεξε να καταργήσει τη μοναρχία και να εγκαταστήσει ένα δημοκρατικό καθεστώς «Αποφασίζει να συνταχθεί η Ελλάς εις δημοκρατίαν κοινοβουλευτικής μορφής, υπό τον όρο εγκρίσεως της αποφάσεως αυτής διά δημοψηφίσματος….».

Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η απόφαση δεν ήταν καθολικά αποδεκτή και υπήρξαν αντιδράσεις.

Την περίοδο που ακολουθεί η Ελλάδα έρχεται αντιμέτωπη με τον πόλεμο και συμμετέχει ενεργά στις συγκρούσεις που ακολουθούν. Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες, διενεργούνται μυστικές εκλογές σε ορεινά μέρη, όπως οι εκλογές στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας, στις οποίες συμμετείχαν όλες οι γυναίκες και αντιπρόσωποι των περιοχών της Ελλάδας.

Στο οργανωμένο ελληνικό κράτος, ένα από τα σημαντικότερα αιτήματα του γυναικείου κινήματος, στα πλαίσια της κατάργησης των διακρίσεων ανάμεσα στα φύλα, ήταν η καθιέρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών.

Οι γυναίκες συμμετέχουν για πρώτη φορά στις βουλευτικές εκλογές το 1956. Στις δημοτικές εκλογές, οι γυναίκες συμμετείχαν από το 1934, δεν αφορούσε όμως το σύνολο των γυναικών.

Το 1967, μια ομάδα στρατιωτικών θα ανατρέψει τη δημοκρατία και θα επιβάλλει τη δικτατορία στην Ελλάδα, γνωστή ως Χούντα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι εκλογές αναστέλλονταν, οι πολιτικές ελευθερίες περιορίζονταν και οι πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος καταδικάζονταν και καταδιωκόνταν. Ωστόσο, η δικτατορία της Χούντας σε λίγα χρόνια θα καταρρεύσει.

Το 1974, μια σειρά γεγονότων θα οδηγήσουν στην επαναφορά της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Οι εκλογές διαδραμάτισαν ζωτικό ρόλο στην αποκατάσταση της πολιτικής σταθερότητας και την επαναφορά των πολιτικών ελευθεριών. Οι πολίτες είχαν τη δυνατότητα να επιλέγουν τους αντιπροσώπους τους μέσω εκλογών σε διάφορα επίπεδα: κοινοτήτων, δήμων, περιφερειών και της εθνικής κυβέρνησης.

Ποια είναι η σημασία των εκλογών;

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, οι πολιτικές παρατάξεις  παρουσιάζουν τις πολιτικές τους θέσεις, προτάσεις, προγράμματα στο κοινό, προωθώντας τη δημόσια συζήτηση και τον πολιτικό διάλογο. Έτσι, οι πολίτες έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν και να εξετάσουν διάφορες προτάσεις και προγράμματα που αφορούν το μέλλον της χώρας. 

Οι εκλογές προάγουν την ισότητα και την πολιτική εκπροσώπηση. Όλοι οι πολίτες έχουν το ίδιο δικαίωμα ψήφου, ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας ή κοινωνικής τάξης κλπ. Αυτό επιτρέπει την εκπροσώπηση των διαφόρων φωνών και συμφερόντων στην πολιτική σφαίρα και ενισχύει την πολιτική ποικιλομορφία.

Οι εκλογές επιτρέπουν την άσκηση του δικαιώματος του πολίτη να επηρεάζει την πολιτική και να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν την κοινωνία. Οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν την ικανοποίησή τους ή τη δυσαρέσκειά τους μέσω των εκλογών και να επιβραβεύσουν ή να τιμωρήσουν τις πολιτικές παρατάξεις ανάλογα με τις επιδόσεις τους. Αυτό δημιουργεί μια διαδικασία λογοδοσίας και πίεσης προς τους εκλεγμένους αντιπροσώπους να εκπροσωπήσουν αποτελεσματικά τα συμφέροντα των πολιτών και να εφαρμόσουν τις υποσχέσεις τους.

Παράλληλα, οι εκλογές επιτρέπουν την αλλαγή και την εναλλαγή των πολιτικών δυνάμεων στην εξουσία, καθώς οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν νέους αντιπροσώπους αν δεν είναι ικανοποιημένοι με την τρέχουσα κυβέρνηση. Οι εκλογές αποτελούν έναν βασικό πυλώνα της δημοκρατίας και μαρτυρούν τη δυναμική συμμετοχή των πολιτών στην πολιτική ζωή της χώρας.

Επιπλέον, η διαδικασία των εκλογών ενισχύει την εικόνα της Ελλάδας ως δημοκρατικού κράτους με σταθερό πολιτικό σύστημα και τη διατήρηση της νομιμότητας.