Καθημερινή Αδέσμευτη Εφημερίδα

«Σύμβουλος ακεραιότητας»

Αναγνωρίζεται ευρέως ότι η δημόσια διοίκηση αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του σύγχρονου κράτους για την εφαρμογή στρατηγικής οικονομικής ανάπτυξης, ευημερίας των πολιτών και προστασίας των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Όπως και ο ιδιαίτερος, ιδιόμορφος και σημαντικός ρόλος των δημοσίων υπαλλήλων, ως υπευθύνων, για την εύρυθμη λειτουργία του κράτους, στο μέτρο που υλοποιούν τις πολιτικές αποφάσεις, για την κοινωνική πολιτική και δικαιοσύνη, ελέγχουν και επηρεάζουν τον ιδιωτικό τομέα που αποτελεί καθοριστικό παράγοντα ευημερίας της χώρας. Όντας επιφορτισμένοι με την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και των πολιτών διαφοροποιούνται από τους υπαλλήλους του ιδιωτικού τομέα ή άλλες κατηγορίες εργαζομένων.

Η παγκοσμιοποίηση, νοούμενη όχι μόνο ως ανάπτυξη και επέκταση δραστηριοτήτων από τον αναπτυγμένο κόσμο στις αναδυόμενες χώρες και αγορές αλλά και το ακριβώς αντίστροφο,  οδήγησε σε κρίση της οικονομίας σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, με τεράστιες επιπτώσεις στο οικονομικό σύστημα, στη διοίκηση, στις επιχειρήσεις καθώς και στις ζωές και δράσεις των ανθρώπων.

Η οικονομική κρίση άλλαξε την οικονομία, ως ουσία και περιεχόμενο, όπως και το management, το οποίο ιδεολογικά είχε προσαρμοστεί στη λογική της απορρύθμισης των αγορών και της αναζήτησης περισσότερων αποδόσεων και κερδών, ενώ θα πρέπει πλέον να υπηρετεί υψηλούς στόχους και επιδιώξεις και να περιλαμβάνει τις ιδέες της κοινότητας (community) και της  κοινωνίας των πολιτών (civil society). Επίσης, ανέδειξε τις δομικές αδυναμίες και δυσλειτουργίες της δημόσιας διοίκησης και διαφάνηκε πως δεν είχε μόνο οικονομικό περιεχόμενο αλλά επρόκειτο για μία κρίση κουλτούρας, συμπεριφορών και αξιών. Μία κρίση ηθικότητας, καθώς η αναποτελεσματικότητα, η αναξιοκρατία, οι πελατειακές σχέσεις, η κακοδιοίκηση, οι συγκρούσεις συμφερόντων και η διαφθορά μεταφράζονται σε έλλειμμα ηθικής. Η δε υγειονομική κρίση, λόγω της πανδημίας του Covid-19, που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, θέτει σε νέα δοκιμασία όχι απλώς το διοικητικό μηχανισμό αλλά όλες τις λειτουργίες του κράτους.

Μεταξύ πολιτικής και δημόσιας διοίκησης υπάρχει σαφής διαχωρισμός, ωστόσο αναγνωρίζεται η ύπαρξη στενής σχέσης μεταξύ τους καθώς η δεύτερη αποτελεί όργανο δράσης της πολιτικής εξουσίας, εφαρμόζει τις δημόσιες πολιτικές που σχεδιάζει η κυβέρνηση και υλοποιεί τις αποφάσεις της.

Με την έναρξη του 20ου αιώνα, το λεγόμενο διοικητικό κράτος, αναπτύσσεται και επεκτείνεται, το προσωπικό εξειδικεύεται, οι δημόσιοι υπάλληλοι, λόγω της πολυπλοκότητας των διαδικασιών, αποκτούν μία αποσπασματική εικόνα του δημοσίου συμφέροντος, κυρίως στο βαθμό που συνδέεται με το αντικείμενο της εργασίας τους, γεγονός που οδηγεί με τη σειρά του στη διάσπαση της ενότητας σκέψεων και συνείδησης. Πλέον, η δράση της δημόσιας διοίκησης, εκτός από την υποχρέωση της συμμόρφωσης, προϋποθέτει και την ύπαρξη της διακριτικής ευχέρειας για τον χειρισμό ιδιαίτερων υποθέσεων. Έτσι ο δημόσιος υπάλληλος παύει να αποτελεί απλά ένα εκτελεστικό όργανο που υπακούει, συμμορφώνεται και εκτελεί εντολές.

Στις μέρες μας, ο δυαδισμός αυτός αποδεικνύεται περισσότερο τεχνητός, εάν λάβουμε υπόψη πως η δημόσια διοίκηση λειτουργεί μέσα σε ένα περιβάλλον έντονα πολιτικό, όπου και η πιο απλή απόφαση διαθέτει πολιτικά στοιχεία καθώς και το γεγονός ότι σε περιπτώσεις επίλυσης σύνθετων προβλημάτων απαιτείται η συμμετοχή της διοίκησης, σε όλα τα στάδια της διαδικασίας επίλυσής τους. Βεβαίως, η σχέση της σύγχρονης δημόσιας διοίκησης με την πολιτική εξουσία θα πρέπει να βασίζεται σε τρεις θεμελιώδεις όρους: λογοδοσία, διαφάνεια, ανεξαρτησία.

Σε έρευνα, του Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ (2017),  προέκυψε ότι ο Δείκτης Ικανοποίησης από την ποιότητα καθώς και τη διαφάνεια των υπηρεσιών που προσφέρουν οι Δημόσιοι Φορείς βαθμολογήθηκε από τις επιχειρήσεις με βαθμό κάτω από τη βάση (4,8/10,0). Ενδιαφέρον όμως ήταν και το εύρημα ότι οι επιχειρήσεις, παρόλο που δεν είναι ικανοποιημένες από τις υπηρεσίες που λαμβάνουν συνολικά, είναι περισσότερο ικανοποιημένες από τον ανθρώπινο παράγοντα και αναγνωρίζουν ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι προσπαθούν.

Οι πολιτικές για την καταπολέμηση της διαφθοράς στη δημόσια διοίκηση και την απομείωση οποιασδήποτε κακοδιοίκησης συναρτώνται ευθέως με τη δημιουργία μίας νέας διοικητικής κουλτούρας διαφάνειας, ακεραιότητας, αξιοκρατίας και τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης. Σημαντική είναι επίσης η δημιουργία ενός νέου κοινωνικού και πολιτιστικού πλαισίου εντός του οποίου η ανάρμοστη συμπεριφορά της διοίκησης απέναντι στον πολίτη και τα φαινόμενα διαφθοράς θα αποδοκιμάζονται δημόσια και δεν θα γίνονται αποδεκτά.    

Υποστηρίζεται ότι, αν η ακεραιότητα δε βρίσκεται στο γενετικό κώδικα ενός οργανισμού, τότε υπάρχει πάντα η απειλή της ανήθικης συμπεριφοράς. Η απειλή της διαφθοράς είναι μεγαλύτερη όπου ελλοχεύει ευκαιρία, είτε λόγω διακριτικής ευχέρειας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων είτε λόγω προνομιακής πρόσβασης σε δημόσιους πόρους και απουσίας περιορισμών (ηθικής συμπεριφοράς, αναγκαστικών νόμων και κανονισμών, ελέγχων, κυρώσεων και της δημόσιας γνώμης). Ωστόσο, περισσότερο επικίνδυνη εμφανίζεται η νόμιμη διαφθορά μέσω της οποίας ρυθμίζεται κατά τέτοιο τρόπο το νομικό πλαίσιο που καθιστά την ανήθικη συμπεριφορά νόμιμη.

Η πρόκληση για τις κυβερνήσεις των Κρατών-Μελών του ΟΟΣΑ είναι η προσαρμογή της αποστολής της δημόσιας διοίκησης στις τρέχουσες ανάγκες και η διασφάλιση ότι οι αξίες και τα κριτήρια ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες απαιτήσεις των πολιτών. Καθώς τα κράτη-μέλη έχουν εκχωρήσει μεγαλύτερη ισχύ διακριτικής ευχέρειας στους δημόσιους υπαλλήλους, αυτοί βρίσκονται αντιμέτωποι κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, με συγκρουόμενους στόχους, πολύπλοκα ζητήματα και διλήμματα. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη, διακυβεύει την ασφάλεια των πολιτών και δυσχεραίνει τη θεσμοθέτηση αναγκαίων αλλαγών για την επίλυση των προβλημάτων. Έχει αποδειχτεί ότι 10-30% της επένδυσης σε ένα δημόσιο κατασκευαστικό έργο μπορεί να χαθεί λόγω κακοδιαχείρισης και διαφθοράς.

Η ακεραιότητα, σε προσωπικό επίπεδο, μεταφράζεται ως ειλικρίνεια, συνέπεια και ασυμβίβαστη συμμόρφωση με ισχυρές ηθικές αρχές και αξίες. Η δημόσια ακεραιότητα αφορά στην ευθυγράμμιση και τη συμμόρφωση με κοινές ηθικές αξίες, αρχές και κανόνες για τη διαφύλαξη του δημόσιου συμφέροντος και την ιεράρχησή του πάνω από τα ιδιωτικά συμφέροντα στο δημόσιο τομέα.

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες οι δημόσιοι υπάλληλοι, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, μπορεί να έρθουν αντιμέτωποι με περιστατικά διαφθοράς, κατάχρησης εξουσίας, σοβαρής αντικοινωνικής συμπεριφοράς, σεξουαλικής παρενόχλησης και γενικά παραβιάσεων ακεραιότητας από συναδέλφους ή προϊσταμένους τους, αλλά αποθαρρύνονται να τα αναφέρουν από τον φόβο του στιγματισμού ή των αντιποίνων.  

Στη διεθνή πρακτική, για την αντιμετώπιση αυτών των περιπτώσεων, έχει αναπτυχθεί και λειτουργεί επιτυχημένα ο θεσμός του Συμβούλου Ακεραιότητας (Integrity Advisor), ο οποίος εγκαθιδρύεται στη βάση των ακόλουθων υποθέσεων:

Όσο περισσότερο διαρκεί η παραβατική συμπεριφορά ενός υπαλλήλου, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες αυτή να κλιμακωθεί.

Όσο περισσότερο κλιμακώνεται η παραβατική συμπεριφορά ενός υπαλλήλου, τόσο πιο δύσκολο είναι να αρθούν μελλοντικά οι συνέπειές της.

Όσο περισσότερο διαρκεί η παραβατική συμπεριφορά ενός υπαλλήλου, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες μετάδοσης παραβατικής διάθεσης και σε άλλους ή οι πιθανότητες ανάπτυξης παραβατικής κουλτούρας στο σύνολο του φορέα.

Στη χώρα μας, πρόσφατα, ψηφίσθηκε ο ν. 4795/2021 με τον οποίο εισάγεται ο θεσμός του «Συμβούλου Ακεραιότητας», αναγνωρίζοντας την ακεραιότητα ως βασικό πυλώνα των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δομών, απολύτως αναγκαία για την οικονομική και κοινωνική ευημερία των πολιτών και των κοινωνιών συνολικά, η οποία θα πρέπει οπωσδήποτε να απασχολεί την εθνική κυβέρνηση, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι θα πρέπει να διαπερνά το σύνολο της διοίκησης μέχρι και το επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπου οι πολίτες βιώνουν την ακεραιότητα αμεσότερα.

Η αποστολή του «Συμβούλου Ακεραιότητας» είναι η διασφάλιση ενός συνεκτικού πλαισίου αποτελεσματικής προστασίας των υπαλλήλων που διαπιστώνουν, υφίστανται τις συνέπειες ή επιθυμούν να αναφέρουν παραβιάσεις ακεραιότητας. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα εμπιστευτικό σημείο επαφής, για τους υπαλλήλους του κάθε φορέα, προκειμένου να αναζητήσουν υποστήριξη, ενημέρωση και συμβουλή σχετικά με θέματα ηθικής και ακεραιότητας στον χώρο εργασίας τους.

Μία καινοτομία του νέου νόμου είναι ότι, για πρώτη φορά, εισάγεται η έννοια της πιστοποίησης επαγγελματικής επάρκειας στη Δημόσια Διοίκηση, με άμεσο στόχο την ενίσχυση του υποστηρικτικού, συμβουλευτικού και ενημερωτικού έργου του Συμβούλου Ακεραιότητας.  Στην παρούσα δε φάση έχει ήδη ξεκινήσει και υλοποιείται το ειδικό επιμορφωτικό πρόγραμμα  «Πιστοποίησης Επαγγελματικής Επάρκειας Συμβούλων Ακεραιότητας», μία συνεργασία του  Υπουργείου Εσωτερικών και της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας  με το  Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, με σκοπό  την  απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων από υπαλλήλους φορέων του Δημοσίου Τομέα, που θα υπηρετήσουν το νέο θεσμό του Συμβούλου Ακεραιότητας.

Θα ήταν ευχής έργον να επιτύχει ο νέος θεσμός και να απολαύει της αποδοχής και  εμπιστοσύνης των δημοσίων υπαλλήλων. Συμφωνώντας και με τις επισημάνσεις του καθηγητή Διοικητικής Επιστήμης κ. Μακρυδημήτρη, είναι επιτακτική ανάγκη η παραδοχή εκ μέρους του κράτους ότι δεν καθίσταται κυρίαρχο αλλά περιορίζεται στην αποτελεσματική και νόμιμη διακυβέρνηση, η οποία επιβάλλει να γίνει πράξη η συμφιλίωση του κράτους με τον πολίτη. Επίσης, οι δημόσιοι υπάλληλοι, συνεπείς στον όρκο τους προς το δημόσιο φορέα όπου υπηρετούν, πρέπει σε κάθε ενέργεια, απόφαση ή κρίση τους, να θυμούνται ότι η δημόσια υπηρεσία αποτελεί προσφορά και λειτούργημα.  

Μπερτσιμά Ιωάνννα
Πολιτική-Διοικητική Επιστήμονας, MPA
 
• Γώγος, Κ., (2000). Κανόνες Δεοντολογίας της Δημόσιας Διοίκησης. Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Σάκκουλα.
• Καρβούνης, Α., (2017). Η ποιότητα της Δημόσιας Διοίκηση. Μία εργαλειοθήκη για τους επαγγελματίες της Δημόσιας Διοίκησης, Β΄ αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη έκδοση. Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Κτιστάκη, Στ., (2009). Εισαγωγή στη Διοικητική Επιστήμη.. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
• Μακρυδημήτρης, Α., (1996). Η Διοίκηση σε κρίση. κείμενα για τη διοίκηση και την κοινωνία. Αθήνα: Εκδόσεις ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ-Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ.
• Ποττάκης, Α., Ώρα για τέλος σε μια ολέθρια σχέση, 28 Ιουλίου 2018. Διαθέσιμο:https://www.tanea.gr/ 2017/07/28/opinions/wra-gia-telos-se-mia-olethria-sxesi/
• Παπούλιας, Δ., (2009). Η κρίση αλλάζει τη ζωή μας και το management. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.
• Φαναριώτης, Π., (1999). Δημόσια Διοίκηση Αποκέντρωση και Αυτοδιοίκηση. Μπροστά στις προκλήσεις του 21ου αιώνα.. Αθήνα: Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης.
• Garofalo, C. & Geuras, D., (2009). Administrative Leadership and Transparency. Στο Raymond W. Cox III (Ed.), Ethics and Integrity in Public Administration Concepts and Cases (pp.69-76 ). New York: M.E. Sharpe.
• ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΟΟΣΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ Διαθέσιμο: https://www.oecd.org/ gov/ethics/integrity-recommendation-el.pdf
• «Ο Σφυγμός του Επιχειρείν»,  Διαθέσιμο: https://www.sev.org.gr/Uploads/Documents/52130/Business_Pulse_2019_prese...
• ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ «Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου του Δημόσιου Τομέα, Σύμβουλος Ακεραιότητας στη δημόσια διοίκηση και άλλες διατάξεις για τη δημόσια διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση» Διαθέσιμο: https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/ 7b24652e-78eb-4807-9d68-e9a5d4576eff/ 11619658.pdf

 

 

    

 

Ενημερωτικά δελτία

Ενημερωθείτε άμεσα από την εφημερίδα μας για τις τελευταίες ειδήσεις μέσα από την ηλεκτρονική σας διεύθυνση.
randomness