Το ποίημα του Σαββάτου - Άνθη της γραφής : ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ

Ανθολόγηση Mαρία Σκουρολιάκου

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ

«Χώρες του ήλιου και δεν μπορείτε ν’ αντικρίσετε τον ήλιο. Χώρες του ανθρώπου και δεν μπορείτε ν’ αντικρίσετε τον άνθρωπο». (ποίημα «Κίχλη»).

Ο Γιώργος Σεφέρης ήταν Έλληνας διπλωμάτης και σημαντικός ποιητής της “γενιάς του ’30”. Η Ελλάδα στο πρόσωπό του γνώρισε την πρώτη διεθνή τιμή με το Νόμπελ της Λογοτεχνίας που μας χάρισε το 1963. Το συγγραφικό του έργο είναι πολύτιμο, ενώ δεν περιορίστηκε μόνο στην συγγραφή, καθώς ασχολήθηκε και με τη μετάφραση. Ο ποιητής, είχε βιώσει από την παιδική του ηλικία τον ξεριζωμό και η μεγάλη αυτή διάκριση αφορούσε ένα έργο που έφερε τη σφραγίδα των εθνικών περιπετειών, των προσωπικών περιπλανήσεων αλλά και  των στοχασμών πάνω στην ανθρώπινη μοίρα.
Η ζωή του ήταν ένα διαρκές ταξίδι. Από τη Σμύρνη το 1900, όπου γεννήθηκε, στην Αθήνα, στο Παρίσι για σπουδές, μετά διπλωμάτης στην Αγγλία, στην Κορυτσά, στη Μέση Ανατολή, σχεδόν σε όλο τον κόσμο, είδε και γνώρισε πολλά. Γύρισε στην Ελλάδα όπου και απεβίωσε το 1971 στην Αθήνα.
Ο Γιώργος Σεφέρης υπήρξε πολύ σημαντική μορφή στην ποίηση και τη θεωρία της λογοτεχνίας στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα. Ανανέωσε ριζικά  την νεοελληνική λογοτεχνία, συνδυάζοντας την παράδοση και τα παγκόσμια ιδεολογικά ρεύματα   προτάσσοντας την ελληνικότητα στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Έγινε  ηγέτης της γενιάς του ’30, η οποία σημάδεψε  τα ελληνικά γράμματα  και την ποίηση, ειδικότερα. Συνδετικός κρίκος τούτης της γενιάς ήταν η Ελλάδα, το χώμα της, η θάλασσα, ο ελληνικός ήλιος. Και πίσω από αυτά η παράδοση που ανάβλυζε από τα αρχαία, κλασικά και βυζαντινά κείμενα μέσω της ελληνικής καθάριας γλώσσας. Η δημοτική γλώσσα φερμένη από τους αιώνες κληρονομιά πολύτιμη, την οποία λάτρεψε ο Σεφέρης και επιχείρησε το ρήγμα με το παρελθόν, διαφοροποιούμενος από το υπάρχον λογοτεχνικό καθεστώς.
Στην ποίησή του, ο τόπος πρωταγωνιστεί ή υποκαθιστά τον άνθρωπο. Ο τόπος με τη βαριά κληρονομιά των μαρμάρων, των αγαλμάτων, με τις ζωντανές πέτρες που μιλούν αιώνες στην ανθρωπότητα. Στα ποιητικά του τοπία ξεπροβάλλουν αρχαίοι ναοί, που δίνουν το μέτρο της δικαιοσύνης ή της δημοκρατίας. Που  τιμωρούν  την ύβρη.  
Η ποίησή του έφτασε στα όρια της γλωσσικής λιτότητας δίνοντας στις λέξεις ουσία και νόημα αποκαλυπτικά γυμνό, όπως το αρχαίο κάλλος. Δίχως σχήματα λόγου που στολίζουν τους στίχους. Στις λέξεις του, τα αγάλματα ανασαίνουν, στάζουν αίμα, επικοινωνούν με τον αναγνώστη κάνοντάς τον να ζει ό, τι περιγράφεται. Λυρικότητα, στοχασμός, νοσταλγία, μελαγχολία, σχοινοβασία μεταξύ μοντέρνου και παραδοσιακού, είναι τα στοιχεία που συνθέτουν το έργο και τη ζωή του Γιώργου Σεφέρη. Προσωπικός  κώδικας για την τέχνη και την ποίηση, φιλοσοφικός στοχασμός και αισθητοποιημένος λόγος, καθώς επίσης και βαθιά αγωνία του ποιητή  για τη «σμίλευση» της «δικής» του ποιητικής γλώσσας.
Εν κατακλείδι, ο Σεφέρης αντλεί τα υλικά του από την ελληνική γη, από το μύθο και την Ιστορία, από τα αρχαία κείμενα, επιχειρώντας να ερμηνεύσει την τραγωδία του παρόντος μέσα από την τραγωδία του παρελθόντος, για να ανασύρει από εκεί τη δικαίωση που διδάσκει ο μύθος.
Κι ο άνθρωπος, ο τραγικός ήρωας, άλλοτε γράφοντας «στην άμμο την ξανθή»  που σβήνει τ’ όνομά του κι άλλοτε μες στην «Αρνηση» που επαναπροσδιορίζει και ωθεί σε καινούργιο ταξίδι, πορεύεται πάντοτε σε νέα Οδύσσεια με το πανάρχαιο δράμα να διαιωνίζεται στο νερό του Ηράκλειτου.

Μαρία Σκουρολιάκου


“Το φως”
Καθώς περνούν τα χρόνια
πληθαίνουν οι κριτές που σε καταδικάζουν
καθώς περνούν τα χρόνια και κουβεντιάζεις με λιγότερες φωνές,
βλέπεις τον ήλιο μ’ άλλα μάτια
ξέρεις πως εκείνοι που έμειναν, σε γελούσαν,
το παραμίλημα της σάρκας, ο όμορφος χορός
που τελειώνει στη γύμνια.
Όπως, τη νύχτα στρίβοντας στην έρμη δημοσιά,
άξαφνα βλέπεις να γυαλίζουν τα μάτια ενός ζώου
που έφυγαν κιόλας, έτσι νιώθεις τα μάτια σου•
τον ήλιο τον κοιτάς, έπειτα χάνεσαι μες στο σκοτάδι•
ο δωρικός χιτώνας
που αγγίξανε τα δάχτυλά σου και λύγισε σαν τα βουνά,
είναι ένα μάρμαρο στο φως, μα το κεφάλι του είναι στο σκοτάδι.
Κι αυτούς που αφήσαν την παλαίστρα για να πάρουν τα δοξάρια
και χτύπησαν το θεληματικό μαραθωνοδρόμο
κι εκείνος είδε τη σφενδόνη ν’ αρμενίζει στο αίμα
ν’ αδειάζει ο κόσμος όπως το φεγγάρι
και να μαραίνουνται τα νικηφόρα περιβόλια•
τους βλέπεις μες στον ήλιο, πίσω από τον ήλιο.
Και τα παιδιά που κάναν μακροβούτια απ’ τα μπαστούνια
πηγαίνουν σαν αδράχτια γνέθοντας ακόμη,
σώματα γυμνά βουλιάζοντας μέσα στο μαύρο φως
μ’ ένα νόμισμα στα δόντια, κολυμπώντας ακόμη,
καθώς ο ήλιος ράβει με βελονιές μαλαματένιες
πανιά και ξύλα υγρά και χρώματα πελαγίσια•
ακόμη τώρα κατεβαίνουνε λοξά
προς τα χαλίκια του βυθού
οι άσπρες λήκυθοι.
[…]
Από την ποιητική συλλογή “Κίχλη”
Πόρος, “Γαλήνη”, 31 του Οχτώβρη 1946


Γεννήθηκε στη Σμύρνη κι εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1914. Σπούδασε Νομικά στο Παρίσι. Ακολούθησε το διπλωματικό στάδιο και γι’ αυτό πολλά χρόνια της ζωής του.Αποχώρησε από τη διπλωματική υπηρεσία με το βαθμό του Πρέσβη. Πέθανε στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και κηδεύτηκε με τιμές εθνικού ποιητή. Στα ελληνικά γράμματα εμφανίστηκε το 1931 με την ποιητική συλλογή Στροφή. Στη συλλογή αυτή τα περισσότερα ποιήματα κινούνται μέσα στο κλίμα του συμβολισμού και της καθαρής ποίησης, όπως και η επόμενη (Στέρνα, 1932). Η ολοκληρωτική ανανέωση της ποιητικής του γραφής άρχισε με το Μυθιστόρημα (1935) και συνεχίστηκε ως το τέλος. Θεωρείται σήμερα ένας από τους πιο σημαντικούς νεοέλληνες ποιητές, που άνοιξε νέους ορίζοντες στη νεοελληνική ποίηση κι η συμβολή του στην ανανέωσή της υπήρξε αποφασιστική. Αναγνώριση της ποιητικής του αξίας αποτέλεσε κι η απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963. Ο Σεφέρης όμως δεν υπήρξε μόνο μεγάλος ποιητής, αλλά και εξαίρετος δοκιμιογράφος. Εφάμιλλα με τα ποιήματά του, τα δοκίμιά του. Το έργο του: 1) Ποιητικές συλλογές: Στροφή (1931), Η Στέρνα (1932), Μυθιστόρημα (1935), Τετράδιο Γυμνασμάτων (1940), Ημερολόγιο Καταστρώματος Α’ (1940), Ημερολόγιο Καταστρώματος Β’ (1944), Κίχλη (1947), ...Κύπρον, ου μ’ εθέσπισεν... (1955), Τρία Κρυφά Ποιήματα (1966) (Σημ. όλες οι ποιητικές του συλλογές έχουν περιληφθεί στα άπαντά του με τον τίτλο Ποιήματα. Τον τίτλο Ημερολόγιο Καταστρώματος έχει πάρει ο ποιητής από τα ποντοπόρα πλοία). 2) Δοκίμια: Διάλογος πάνω στην ποίηση (1939), Δοκιμές (1944) (β’ έκδ. συμπληρωμένη, 1962, γ’ έκδ. οριστική, 1974). 3) Ταξιδιωτικά: Τρεις Μέρες στα Μοναστήρια της Καππαδοκίας (1963). 4) Μεταφράσεις: Η Έρημη Χώρα και άλλα ποιήματα του Τ.Σ. Έλλιοτ (1940), Αντιγραφές (μεταφράσεις ποιημάτων ξένων ποιητών), Άσμα ασμάτων (1965), Η αποκάλυψη του Ιωάννη (1960). Συνεργάστηκε στα περιοδικά Τα Νέα Γράμματα, Νεοελληνικά Γράμματα, Έλλην (Αλεξάνδρεια), Αγγλοελληνική Επιθεώρηση, Κυπριακά Γράμματα, Πάλι, Νέα Εστία. Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν α) η αλληλογραφία του με το συγγραφέα Γ. Θεοτοκά και β) τα ημερολόγιά του με τον τίτλο Πολιτικό Ημερολόγιο και Μέρες. (http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/ 8547/2702/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_B-Lykeiou)